zondag 21 april 2024

Met Cialdini op roverspad

Robert Cialdini is een soort van psycholoog-superstar die miljoenen exemplaren van zijn boek Influence - the psychology of persuasion  heeft verkocht. Hij heeft onder andere de overtuigingskracht van tweedehands autoverkopers geobserveerd om zo de eerste zes van de door hem beschreven overtuigingsprincipes scherp te krijgen. Zelf lijkt hij - bedenk ik me - ook wel wat op een tweedehands autoverkoper. Hoe dan ook één van die zes principes is die van 'consistentie'; als je tegen een klein verzoek of aanbod 'ja' hebt gezegd, ben je eerder geneigd 'ja' te zeggen tegen een groter verzoek of aanbod. En dat is precies het principe dat drie dieven onlangs gebruikt hebben in hun babbeltruuk om mijn bejaarde benedenburen te bestelen. Dat ging ongeveer als volgt. Net voor het begin van de ramadan kwam een al wat ouder echtpaar bij mijn benedenburen aan de deur om ze - dat zou traditie zijn - een stukje fruit aan te bieden. Dat hebben mijn buren met de deur half open geaccepteerd en vervolgens hebben mijn buren vriendelijk dankjewel gezegd en de deur weer gesloten. Tot zover niets aan de hand. Net na de ramadan kwam echter hetzelfde echtpaar weer aan de deur. Ook nu met een traktatie. Deze keer van groter formaat waardoor ze even binnen moesten komen om het op de eettafel te zetten. Consistent als ook mijn benedenburen zijn stemden ze daar mee in. In de woonkamer werden ze aan de praat gehouden terwijl een handlanger de op een kier staande voordeur binnenglipte en in de slaapkamer geld en sieraden stal. Uitermate droevig,  doortrapt en van het type 'hier had ik zonder twijfel zelf ook in kunnen trappen'.  


    

Innovatie-academie: De kansen maar wellicht ook de beperkingen van de CSRD

CSRD staat voor Corporate Sustainability Reporting Directive een nieuwe Europese richtlijn die vanaf dit jaar eerst de beursgenoteerde bedrijven en daarna steeds meer (grote) bedrijven verplicht te rapporteren over duurzaamheid. Het gaat dan zowel over van buiten naar binnen 'de wijze waarop duurzaamheidsaspecten hun prestatie, positie en ontwikkeling beïnvloeden'  als van binnen naar buiten 'de wijze waarop de onderneming effect heeft op mens en milieu'. De ISM innovatie academie stond afgelopen donderdag in het teken van deze CSRD en wat we hier als IenW wel en ook niet mee kunnen. Met enthousiaste presentaties van oa Copper 8, CBS, The Terrace en Nauta Dutilh had organisator Henny de Jong de kennisoverdracht al vast prima van 'buiten naar binnen' georganiseerd. Ook mooi om te bemerken dat de collega's van de vrachtwagenheffing de terugsluis benutten om al met 500 vervoerders te oefenen met CSRD gericht op het bereiken van een hogere beladingsgraad in vrachtwagens. Ook het werk van DuMo aan de rapportageverplichting werkgebonden personenmobiliteit (WPM) - over de CO2 uitstoot van zakelijke en woon-werk mobililiteit - houdt al slim rekening met de CSRD. Ook voor ander beleidsdossiers wordt het zaak te gaan nadenken over welke data uit de (geagregeerde) rapportages interessant zijn en hoe die vervolgens ook echt te  gaan gebruiken voor het bereiken van de beleidsdoelen. Ondertussen goed waken voor de papieren tijger.



  

zondag 14 april 2024

Amersfoort wil graag de mooiste stad van Europa blijven en zet in op parkeerbeleid

Zal je net zien...woon ik niet meer in Amersfoort en dan wordt de stad uitverkozen tot mooiste Europese stad van het jaar. De jury roemt oa de kwaliteit van leven, vooruitstrevende planning en ruimte voor vernieuwing. Verkeers-wethouder Bijlholt richt zich dan ook niet alleen op de kwaliteit in het nu maar ook over die van over twee generaties. Ik zeg brede welvaart pur sang. Hij concludeert dat 10.000 woningen klimaatbestendig bouwen binnen de bestaande stadsgrenzen en de stad dan ook nog bereikbaar te houden alleen te doen is als hij bereid is te sturen met het parkeerbeleid; lees parkeernorm, vergunning parkeren, betaald parkeren en de deelauto. Zowel in Binnenlands Bestuur als op de radio is hier aandacht voor. In Je geld of je leven (luister link, met dank aan Sanne) gaan de wethouder uit Amersfoort, de presentator uit Amersfoort en de wetenschapper uit Amersfoort (Bert van Wee) hier over in gesprek. Mooi om te horen hoe twee IenW beleidsterreinen 'mobiliteit' en 'klimaatadaptatie' hier samen komen. Nog mooier om te bemerken dat de wethouder heeft begrepen dat de wortel en de stok in combinatie gehanteerd moeten worden om de deelauto aantrekkelijk te maken en dat Bert hem hier groot gelijk in geeft. En passant wordt ook duidelijk dat een raadplegend referendum dan wel participatief is, maar weinig geschikt om mensen na te laten denken over brede welvaart, ondanks de zorg die in de formulering van de vraagstelling is gestopt (zie link). 



zaterdag 13 april 2024

Wat als.. de formatie een Project Start-Up was?

In de Volkskrant een actiefoto van de formatie. Nu ja actie...het zag er allemaal erg statisch uit; ronde tafel met een gat in het midden, stapeltjes papier enz. Nu pretendeer ik niet te weten hoe ze daar dagdagelijks bij elkaar zitten, maar ik kan me zomaar voorstellen dat de foto een representatief beeld geeft. Tja en ik zou dat dus niet zo doen; ruimte en werkvormen doen er echt toe. Dus als me binnenkort gevraagd wordt de formatie als een Project Start-Up te gaan organiseren...en jullie weten dat kan nooit lang meer duren, dan zijn dit de ingrediënten waar ik nu aan denk:

  • Versnellingskamer: grote ruimte, als eerste de tafels er uit, comfortabele stoelen in een kring, kleine break-out kamers;
  • Op die van de facilitatoren na alle laptops en telefoons inleveren;
  • Beginnen met het eind voor ogen: bij aanvang een dummy versie van het coalitie-akkoord met in het begin alleen de onderwerpen;
  • Iedere week een andere locatie met overnachtingen. Vergeet Groningen en Zeeland niet. In weekstart wordt oa met fotomateriaal en een nieuwe dummy-versie teruggeblikt op de vorige week; 
  • Gasten stellen zich ruim voor hun komst met een videoboodschap voor. De formerende partijen stellen mede op basis daarvan een lijstje vragen op voor de gast van buiten. 
  • Masterclasses door de planbureaus 
  • Wandelpraatopdrachten in wisselende groepjes. Vertrouwen komt immers te voet.
  • Kookworkshops: Geert en Pieter maken samen het toetje. Verder heb ik de gangen nog niet verdeeld
  • Ik twijfel nog over een avondje naar de Haagse Kermis (denk aan botsautotjes)
  • Roddelintervisie
  • Venster naar de samenleving: aan het begin van de week worden de onderwerpen en ook al een beetje de vraagstelling geformuleerd voor straatinterviews, focusgroepgesprekken en draagvlakonderzoek. Uiterlijk vrijdagochtend worden de video's en de uitgewerkte resultaten  van die week gepresenteerd.


  

   

Podcast-tip: De R-ladder trede voor trede geïllustreerd met mooie voorbeelden

Graag wijs ik jullie even op een zeer informatieve en ook wel amusante podcastserie van Vrij Nederland over de circulaire economie. In zeven afleveren begeleidt host Katja Keuchenius de luisteraar én twee van haar redactiecollega's langs de R-ladder. Ze laat daarin oa geluiddfragmenten horen met ondernemers, overheden en wetenschappers die aan de circulaire economie werken. De dynamiek van Katja samen met haar twee wat archetypische geselecteerde collega's in de studio voegt echt wat toe. De ene collega van het type jonge activiste die het allemaal niet snel genoeg kan en de andere collega een wat oudere heer van de financiele afdeling die er aanvankelijk wat kritisch inzit, maar gaandeweg steeds meer zin in de circulaire economie lijkt te krijgen. Achtereenvolgens komen aan de orde: aflevering 1 Hoe maken we de boel circulair;  aflevering 2  Waarom recyclen niet zo circulair is;  aflevering 3 Repareren heeft de toekomst; aflevering 4 De hobbels van hergebruik; aflevering 5 Genoegen nemen met minder; aflevering 6 Weigeren om afval te produceren; aflevering 7  De staat van de circulaire economie. En als je maar geduld voor ééntje hebt....luister dan de laatste aflevering met oa PBL-collega Aldert Hanemaaijer en Hans Stegeman hoofdeconoom van TRIODOS-bank (zie ook link). Enneuh laten we Katja Keuchenius vooral eens uitnodigen voor een ASA-masterclass.   



maandag 1 april 2024

10 jaar BINNL-heidag leverde weer voor 10 jaar werk op!

Donderdag vond de BINNL-heidag (zie link) in Utrecht plaats. Als dagvoorzitter was het mijn rol om 52 mensen geweldige ideeën te laten bedenken en om ze niet te vergeten ook het viermoment van 10 jaar BINNL met samenzang te vieren.  Het programma zat goed in elkaar (compliment voor de organisatie) met eerst een prachtige bijdrage vanuit de OECD in Parijs. Daar hebben ze door lang naar BITs over de hele wereld te kijken bedacht welke 14 zaken nodig zijn om van je BIT een succes te maken. Heel interessant in hun presentatie was ook te bezien hoe oudere teams (waaronder BIT IenW) in hogere mate tegen bepaalde problemen aanlopen dan jongere teams (zie plaatje). Aansluitend deed de voorzitter van BINNL met zijn plaatsvervangers een schot voor de boeg van wat ons de komende 10 jaar te doen staat op het gebied van kennisborging/deling, data& monitoring, verankering in primaire proces en kwaliteits, ethische en beroepsstandaarden. Waarna we hierop in parallelle workshops hebben voortgeborduurd. Een mooie opbrengst aan ideeën met daarbij ook het besef dat niet alles tegelijkertijd kan en dat je ook niet alles in werkgroepen moet proberen op te pakken. 



   




Fossiel reclameverbod: eindelijk weer eens koploper!

In eerdere blogs (zie blog) heb ik me wel eens opgewonden over de neiging onszelf als Ministerie of als NL ergens koploper in te noemen. Ik zeg wel eens dat je je als NL pas koploper mag noemen als mensen uit een aantal andere landen dat over je zeggen. Nu we hebben er één!; NL is koploper in het doorvoeren van een verbod op fossiele reclames. Op niveau van het Rijk bakken we er nog niet veel van maar gemeentes, universiteiten en musea doen het al wel heel goed. En dat zeggen ze niet zelf, maar dat zeggen deskundigen uit India, VK, Australie, Zuid-Afrika en Oostenrijk. Het eerder door gedragsexperts geschreven advies aan de Tweede Kamer (zie ook blog) komt uitgebreid aan de orde in de Vrij Nederland-podcast (zie link) waarin NL koploper wordt genoemd. De experts geven aan dat fossiele reclames mensen verleiden om meer te consumeren en geven mensen het idee dat 'niet-duurzaam gedrag normaler, gangbaarder en meer geaccepteerd is dan dit daadwerkelijk is'. Klimaatbeleid zonder fossiel reclameverbod zien zij als een soort van dweilen met de kraan open. Er wordt wel eens getwijfeld of het invoeren van een reclameverbod juridisch haalbaar is, maar de podcast wijst er op dat een reclameverbod misschien zelfs wel een verplichting is; de Europese richtlijn Audiovisuele mediadiensten verplicht lidstaten namelijk reclame-uitingen te verbieden die aansporen tot gedrag dat in hoge mate schadelijk is voor gezondheid, veiligheid en milieu. 


     

zondag 24 maart 2024

Pinguin Fred leest Doe zelf normaal van Maxim Februari

Terug van vakantie heb ik naaar de mini-serie Mr Bates versus the Post Office over hoe Engelse postagentschaphouders valselijk beschuldigd werden van fraude en verduistering als gevolg van bugs en miskleunen van het nieuw ingevoerde software programma Horizon (terug te zien op NPO+ ). Meer dan 1000 mensen werden ten onrechte beschuldigd en de nasleep loopt inmiddels meer dan 20 jaar. De Post Office zelf had de software van Fujitsu over haar filiaalhouders uitgestort zonder het programma zelf te begrijpen of voor de kwaliteit in te kunnen staan. Daar moest ik aan denken bij het lezen van Doe zelf normaal van ethicus en rechtsfilosoof Maxim Februari. Daarin gaat het oa over de rechtzaak over het Systeem Risico Indicatie (SYRI) en over het de rechter gebruik door de Staat verbood omdat door de rechter niet kon worden gecontroleerd hoe de gebruikte algorithmes in elkaar zaten en de uitvoerende macht dus niet gecontroleerd kon worden.  

Verder ook nog mooie teksten over democratie in een datagedreven wereld - 'de mogelijkheid van een postelectorale democratie - besluitvorming verloopt daarin niet via verkiezingen en verkozen vertegenwoordigers, want de kiezers kiezen niet. Ze zijn in plaats daarvan bron van data, die verzameld en onderzocht worden'. 

Maar ook over  "Het grote politieke conflict van onze eeuw speelt zich af tussen een genetwerkt publiek (de babbelende bazaar van netwerkende groeperingen) en de elites. Met elites worden degenen bedoeld die de leiding hebben over de grote hierarchische instellingen waarmee het moderne leven tot nu toe werd georgansieerd. Het publiek hecht niet langer waarde aan deze elites en hun instellingen. De elites zijn op hun beurt nog te perplex om te beseffen wat het betekent dat ze hun monopolie op informatie, kennis, oordeelsvorming kwijt zijn. En niemand die al een goed alternatief ter beschikking heeft. We zitten in niemandsland"

Uiteindelijk kom ik uit op drie ballen. De kans op een vierde bal werd vergooid omdat klimaatbeleid in mijn ogen nogal lichtvoetig op één hoop gegooid werd met coronabeleid en het risico op gehaast beleid zonder democratisch mandaat.

O ja leuk feitje....wisten jullie al dat de opvolger van ons archiefsysteen Content Manager Horizon heet?   




Met Sustainable Aviation Fuel van de regen in de kerosinedrup

Laatst probeerde ik tevergeefs Sustainable Aviation Fuel (SAF) te kopen voor een meevliegreisje met een bevriende piloot. Toen heb ik er maar voor gekozen mijn vliegreis te compenseren door klimaatboeken te kopen en uit te delen aan vrienden en collega’s (Work in progress). Daar ben ik nu blij om want volgens de experts die spraken op de laatste Airneth-bijeenkomst (met dank aan RVO-collega Daan voor het verslag) gebruiken de luchtvaartmaatschappijen de beperkte prijssensitiviteit van zakelijke klanten om via hoge marges op SAF de goedkoopste budgetreiziger-tickets te sponsoren en zo toename van het totaal aantal reizigers te bewerkstelligen. Lekker is dat.

Mensen minder laten vliegen is volgens die zelfde experts – zeker buiten Europa – een nog al problematische route. Als je er dan voor gaat moet je het volgende bedenken:   

  • 1.     De sociale norm: ‘we zouden minder moeten vliegen’ of ‘we vliegen te veel’ communiceert indirect een sociale norm die zegt dat veel vliegen de huidige norm is. Daarmee houdt dergelijke communicatie de huidige situatie in stand.
  • 2.     Iemand die nu heel veel vliegt, vraag je niet om helemaal niet meer te vliegen, maar alleen om iets minder vaak te vliegen, en misschien bestemmingen dichterbij te kiezen waar mogelijk. Wie af en toe vliegt, vraag je om wat vaker de trein te nemen. Wie nu helemaal niet vliegt, moet je vooral niet vergeten: die groep moet je juist bevestigen in hun gedrag, ongeacht de reden voor dat gedrag.
  • 3.     Een ‘vliegtax’ heeft (vooralsnog) vrijwel geen invloed op vlieggedrag. Je ziet die kosten pas aan het einde van het boekingsproces, en dan ben je psychologisch al veel te ver om je nog te laten weerhouden door een toeslag (die bovendien slechts één van de vele toeslagen is). Bovendien is een vaste toeslag per ticket politiek lastiger, omdat die meer impact heeft op lage inkomens dan op hoge inkomens.

 Dat laatste zou dan weer spreken voor de invoering van de frequent flyer levy! (zie ook blog).  



 

zondag 25 februari 2024

Circulaire Economie - de juiste knoppen om aan te draaien

Morgen staat dankzij Lisanne een mooi gesprek met DGMI en Paul Schenderling in mijn agenda (zie link over boek en ook link naar ASA-BIT jaarlezing die nog steeds is terug te kijken!!!). We gaan het hebben over het  beter samen laten gaan van gedragswetenschappen, transitiewetenschappen en economische wetenschappen op weg naar een CE.  En verder staan we ook stil bij de Jevons paradox (zie link) die juist de op efficiency gestoelde CE zo in de weg zit. Ook staan we stil bij het aantrekkelijk presenteren van CE leefstijlen (zie ook link). Ik ga morgen onzettend meeschrijven want dit moet zeker inspiratie gaan bieden voor de Economiekamer waar we vanuit ASA aan zitten te denken. Ik moet vandaag nog even goede literatuur in om morgen goed beslagen ten ijs te komen. Heb al vast wat mooie artikelen gevonden over de macro-economische effecten van CE (zie link), over een systeem aanpak met causal loop diagrams op zoek naar de juiste CE-knoppen om aan te draaien (zie link) en over ideeën over het samen laten werken van gedrag - en transitiewetenschappen (zie link). Gelukkig kan ik - iets eenvoudiger - ook nog even in wat oude blogs duiken om vast te stellen hoe moeizaam het kan gaan met de CE (zie link CE en kleding) en over more with less and less is more (zie link). 



       

Workshop spitsmijden

Donderdag vond de workshop spitsmijden plaats die we als BIT voor DGMo hebben georganiseerd. Het (hernieuwde) kennismakingsrondje rond de vraag "Hoe heb jij onlangs de spits gemeden?" leverde gelijk wat eerste workshopresultaten op. Verschillende deelnemers vertelden dat ze juist ook op de di en do bewust in de ochtendspits stappen om verzekerd te zijn van een werkplek op kantoor. Dat geeft te denken. BIT-stagiaires Lunet en Simone hadden in twee weken tijd prachtig werk verzet en kwamen per hoofdoplossingsrichting spitsmijden tot een mooie ranking van maatregelen op basis van impact/effectgrootte en betrouwbaarheid van de studie. In de voorbereiding hadden we al veel voorpret omdat de terminologie pull en push maatregelen ook voor niet dyslextiecie al een mooie bron van verwarring biedt. Met het goed Holands alternatief wortel en stok maatregelen ging het tijdelijk een stuk beter, tot één van ons het ging hebben over wortel en peen maatregelen :-). Tijdens het workshopgedeelte van de workshop hebben de deelnemers de door L&S gerankte interventies eerst individueel en toen in twee groepen gescoord op verschillende vormen van haalbaarheid (financieel, technisch-juridisch, bestuurlijk-organisatorisch en politiek). Dat pakte goed uit. En juist ook de gesprekken over verschillen in expert judgement scores leverde mooi inzichten op. Nu is het zaak om alsvorens de "impact x haalbaarheid high score'- maatregelen ook echt te gaan toepassen, de ook minder ontsloten data van de regionale samenwerkingsorganisaties als Goed op weg, Zuid-Holland Bereikbaar en Smartwayz in de tabellen van L&S te krijgen. Gelukkig heeft RWS onze oud-collega Roger Demkes weer binnengehaald en dat na jarenlange ervaring (en contacten) bij de Verkeersonderneming en Zuid-Holland bereikbaar. Zo wordt van buiten naar binnen werken een makkie!

     



Pinguin Fred leest Alone Together van Sherry Turkle

Een kleine vier jaar geleden bespraken we met Pinguin Fred Christian Madbjerg's ode aan dikke data en kwalitatief onderzoek (zie link Dikke data - betekenisgeving in tijden van algoritmes). Dinsdag bespreken we Alone Together, een boek dat nogal uitpuilt van kwalitatief onderzoek. Sterker nog, dat van geen dosering en stoppen lijkt te willen weten. Het is dan ook de eerste keer dat ik een Pinguin Fred-boek niet helemaal heb uitgelezen. Auteur Sherry Turkle is in de jaren 80 als getraind psycho-analyticus bij MIT aan de slag te gaan om onze omgang met robots en later ook die met sociale media te bestuderen. Ze heeft door de jaren heen 300 kinderen en 150 volwassen gesproken of laat ik beter zeggen geanalyseerd en min of meer al haar ruwe aantekeningen in dit boek overgenomen. Hoewel haar studie-onderwerp zeer interessant is en er zo nu en ook mooie inzichten in het boek staan, ontbeert het boek aan structuur en concluderende uitspraken en kabbelt het maar voort. Verder dan twee ballen en een reeks mooie obervaties kom ik dan ook niet:

  • In aanwezigheid van sociale robots zijn we alleen, maar ontvangen we de signalen dat we samen zijn. Op internet zijn we samen, maar zijn onze verwachtingen zo naar beneden bijgesteld dat we ons ontzettend alleen kunnen voelen;
  • Onderzoek laat een sterke daling in empathie onder studenten zien. Een online 'connectie' kan als nabij voelen, maar beperkt zich maar tot een deel van de persoon. Jonge mensen voelen niet meer de behoefte aan anders en 'connecties' worden zo belangrijker dan vriendschappen;  
  • We verwachten meer van technologie en minder van elkaar. We worden aangetrokken tot 'conecties' die weinig risico geven en altijd voorhanden zijn. Als gemak en ons gevoel van controle onze prioriteiten blijven, zullen we als junkies voor sociale robots vallen;
  • We hopen dat nieuwe technologie ons ontlast, maar deze leidt alleen maar tot 'meer en sneller'. We beschouwen de hedendaagse wereld in toenemende mate als complex. Tegelijkertijd hebben we met elkaar een communicatiecultuur gecreerd die ons minder tijd geeft afstand te nemen en eerst eens goed na te denken;
  • Achter een scherm voel je je beschermd en minder bezwaard door verwachtingen. Het doen van een liefdevolle uiting in een tekstbericht beschermd je tegen een koele ontvangst. Tieners, maar ook volwassen vermijden telefoongesprekken. Gesprekken vragen om volledige aandacht terwijl we die niet willen geven. Mensen vinden niet alleen dat een telefoongesprek teveel van hen zelf vraagt, maar zijn ook bang dat het teveel vraagt van de mensen aan de andere kant van de lijn.



    

zondag 18 februari 2024

Een lange aanmoediging voor brede welvaart

In de utterly English podcast Philoshy For Our Times een forumdiscussie (hoor link) met Martin Wolf (zie recente boekbespreking link), Madeleine Pennington en Daniel Markovits (auteur van the meritocracy trap ) over Rethinking economics en de de vraag What is the meaning of productivity in the 21st century? Naast een hoop tongue in cheek spistvondigheden een mooi gesprek over de rol van productiviteit, BBP en brede welvaart. Hoofdboodschap is dat we al het laaghangend fruit van productivitetsgroei wel ongeveer geplukt hebben en dat we in de 21ste groei met weinig of geen productiviteitsgroei uit de voeten moeten leren kunnen gaan. Om  niet terecht te komen in de door Martin Wolf gevreesde plutocracy moeten we én in zetten op herverdeling en op groei nieuwe stijl te meten met een alternatief voor BBP, lees brede welvaart. Daniel Markovits voegt daar aan toe dat overheden bij innovatie meer moeten gaan sturen op social return en niet of minder op economic return. En omdat een systeem dat 200 jaar op groei gestuurd heeft achter ons te leren laten hebben we onderwijs nodig om een nieuwe generatie op te leiden die dit daadwerkelijk voor elkaar krijgt. Kortom een mooie long listen (54 min) voor de economisch geinteresseerden onder jullie!


        

SKIA promo-team On the Move

Nu de nieuwe Strategische Kennis- en Innovatieagenda: inspiratie voor een rollende uitvoeringsagenda is verschenen, is het zaak deze ook daadwerkelijk te laten rollen. Van de week had ik eerst al op intitiatief van Koen en Taede - de geestelijke vaders van de SKIA - een mooi gesprek over het doorsnijdende thema Gedrag. Het onlangs gestartte en mede door ASA mogelijk gemaakte NWA-programma Gedragsinzichten voor klimaatbeleid  (zie call in link) gaat zeker (deel)antwoorden geven op de IenW-brede kennisvraag over gedrag alsmede op een aantal inspiratievragen.  En dat is nog niet alles....dankzij Henny van DGMo-ISM gingen we vrijdag in gesprek over een al wat langer lopend NWO-programma Transities en Gedrag (zie ook mijn belevenissen als lid van de selectiecie link). Trekkers Rob van der Heijden en Vincent Marchau vertelden daar over de voortgang van het project On the move (zie link). Al snel kwamen we op het idee de kennisdisseminatie van dit project mede in te vullen in de vorm van een presentatie met deelantwoorden op SKIA-vragen. Helemaal niet zover gezocht want hun gepubliceerde studie over publieke participatie rond visievoring mobiliteit in de Haagse wijk Escamp (zie link) geeft zomaar deelantwoorden op de IenW-brede kennisvraag over het doorsnijdende thema Participatie, burgerbetrokkenheid en draagvlak: "Hoe moet een particiaptieproces eruit zien bij het vormgeven van grote transities? ". Ook (inspiratie)vragen uit het SKIA hoofdstuk over een toekomstbestendig mobiliteitssysteem kunnen vast en zeker geadresseerd worden. Nu al zin in een mooie aflevering van de ISM - innovation academy / ASA-masterclass.  




zondag 11 februari 2024

Sociale norm: "Gij zult vliegen"

Het begon zo rond de donkere dagen voor Kerst en lijkt nu net over zijn hoogtepunt heen te zijn:  vliegvakantiereclame's. Er is hoegenaamd geen ontkomen aan. En de sociale norm die hier mee gepoogd wordt op te leggen is: "Gij zult vliegen" met als bijkomende variant: "Gij zult ver vliegen".  In bushokjes kom ik aanbiedngen tegen van voor zo'n 600 euro een weekje naar Curacao inclusief hotel. Een retourje staat gelijk aan zo'n 1,8 ton CO2eq (inclusief stralingsforcering 5 ton CO2 eq (Atmosfair.de)). Volgens de CO2 calculator van Milieucentraal stoot ik (zonder vliegreizen ) zo'n 5 ton per jaar uit. Een retourtje Curacao hakt er dan procentueel nog al in. Het advies van de gedragsexperts aan de Tweede Kamer luidt dan ook: "verbied fossiele reclames "(...en gaat nog wat verder, zie ook link). Natuurlijk komen daar  allerlei technische definitiekwesies onder vandaan, zo zal het best lastig worden de sociale norm die uit een sluikreclamefilm als "Verliefd op Bali" spreekt onder zo'n reclameverbod te laten vallen.  Nu is het de vraag: "Gaat de politiek ingrijpen - dat kan overigens zonder mensen hun vakantie te hoeven misgunnen - of gaat de politiek de betuttelingskaart spelen?" We gaan het zien.  Maar om maar geparafraseerd met Wim Derksen te spreken het  wetenschappelijke "weten" is uitgekristalliseerd, nu is het de vraag hoe het met het politieke "willen" zit. 

 



 

     

Neemt het Beleidskompas in populariteit toe?

Van de week begeleidde ik een mooi gesprek tussen een aantal beleidsafdelingen en een stafdienst. Al enige jaren was er sprake van een voortmodderend conflict op een beleidsdossier. Verschillen van mening over probleem, doel en oplossingsrichting, maar ook wantrouwen en vele personele wisselingen zaten goede samenwerking in de weg. Na voldoende ruimte in het gesprek voor opgekropt chagrijn, was het tijd om na te denken over hoe dit soort loopgraafverschijnselen in de toekomst op te lossen of te voorkomen. Verschillende oplossingen kwamen langs zoals gezamenljk startbijeenkomsten, procedures volgen, geen overhaaste toezeggingen bij lobby, tijdig en goed escaleren, afstand nemen en reflecteren, zacht op de mens, goede overdracht regelen, genoegen leren nemen met "nee" en terug naar de bewindspersoon als iets echt niet blijkt te kunnen. Tot mijn verbazing kwam het samen in vullen van het Beleidskompas als de meest kansrijke oplossing uit de bus. En die verbazing zat h'm erin dat ik toch al weer enige tijd tevergeefs loop te leuren met het aanbod van een workshopachtige invulsessie van het Beleidskompas. Gelukkig is stagiaire Nienke begonnen om eens even wat goede factfinding te doen rondom de toepassing van het Beleidskompas. Tijdens een eerdere BIT-ontbijtsessie proefde wij alvast veel weerstand rond het Beleidskompas. Een ook als ASA hebben we er van de week eens goed over nagedacht. Hoe dan ook opheldering volgt spoedig! (slides met dank aan Danielle!).  




zondag 28 januari 2024

Zeker een opgave, maar ook best belangrijk hoor ...de doelgroep betrekken

Maandag was ik te gast bij het taakveld veiligheid bedrijven om over gedrag en doelgroepsegmentatie te komen spreken in een hotel in Voorburg met een soort van nachtclubsetting (maar dat terzijde). Het taakveld werkt oa aan vuurwerk, maar ook aan cybersecurity voor grote chemische bedrijven. Best lastig om voldoende specificiteit bij je doelgroep en bijbehorend doelgedrag te definieren. Dan is het echt zaak om bij de bedrijven binnen te gaan kijken. Dat is niet altijd makkelijk, maar aan het enthousiasme van dit taakveld zal het zeker niet gaan liggen. Terwijl ik op vrijdagmiddag op kantoor spits zat te mijden bedacht ik mij - naar de pakken ophoogprintpapier en ongebruikte tweede schermen kijkend - dat andere collega's zich wellicht ook wat beter in de doelgroep hadden kunnen verdiepen.



 


Hybride malaise - hybride werken laten werken

Een NY Times-podcast van deze week (hoor link) wordt gesteld dat het allemaal niet zo goed gaat met de hybride werker - althans in de VS. Zo'n 44% van de hybride medewerker gaat langzaam maar zeker meer stress ervaren. Het lijkt erop alsof mensen niet goed raad (meer) weten met de flexibiliteit van de werkweek. Omdat je vaak niet goed weet wie of wat je op kantoor aan gaat treffen gaat de voorspelbaarheid en daarmee het psychologisch werkcomfort achteruit. Bovendien vinden leidinggevenden het lastiger feedback te geven aan mensen die ze weinig zien en lijkt - wellicht in samenhang - gezien worden voor jonge mensen belangrijk om carrierekansen op te doen. Dat is wel een dingetje omdat men tegelijkertijd de grote voordelen van het deels thuiswerken niet meer wenst op te geven. In de USA zo stelt de NY Times is de strijd van de werkgever om medewerkers weer met de stok naar kantoor te krijgen wel zo ongeveer uitgevochten. De wortel wordt nog wel gebruikt zij het met wisselend succes. Yoga tijdens de lunch, game night of de living room-i-fication van een deel van het kantoor (goed idee wat mij betreft) blijkt niet écht te leiden tot een hogere tevredenheid. Ondertussen maakt onze BIT-Judith mooie stappen bij het maken van de gedragsanalyse rond het spitsmijden bij de reis naar kantoor. Vanuit de gedachte 'baat het niet, dan schaadt het niet' ben ik alvast bezig met het uitzoeken van een geschikte rookfauteuil voor op kantoor voor tijdens de in de toekomst weer levendige borrelvrijdag. 


 

zondag 14 januari 2024

Gedeeld denken over deelmobiliteit

Van de week een goed bezochte DGMo-sessie over deelmobiliteit bijgewoond. Vanuit de zichtlijnen stedelijk gebied, suburbaan en landelijk gebied hebben we in groepjes nagedacht over ingredienten voor een visie op deelmobiliteit van 2040. Dat leverde een mooie gedachtenwisseling op. Je kan namelijk best twijfelen over wat het primaire doel van deelmobiliteit zou moeten zijn (duurzaamheid, bereikbaarheid, leefbaarheid in de stad, enz.) en wat dan een geschikt eindpunt is om de voortgang te meten en wat je rolopvatting als rijksoverheid daarbij idealiter zou moeten zijn. Deelnemers werden uitgenodigd out of the box te denken. Dat gaf mij de mogelijkheid no even naar Geert Kloppenburg te verwijzen (zie link) die er op uitkomt dat we in Nederland ipv 8,8 miljoen auto's nu, terugkunnen naar 3 miljoen privé-auto's en 1 miljoen deelauto's. Lijkt me een inspirerend eindpunt. Uit de openingspresentatie bleek dat er de laatste jaren flink groei in het aantal deelauto's en daar mee uitgevoerde ritten. Bemoedigend ook is dat het aandeel e-auto's onder de deelauto's beduidende groter is (48%) dan onder het gehele autopark van Nederland. Ook mooi: in een flinke reeks grote en middelgrote steden (en Bunnik ;-)) woont een groot percentage van de  inwonders op minder dan 400 meter van een deelauto. Met de loopafstand valt het dus noagl mee. Dat neemt niet weg dat heel wat potentiele deelautogebruikers opgezadeld zitten met een opgezwollen misgrijpangst ("Als ik een deelauto nodig hebt, zal je zien dat die net verhuurd is"). Vandaar dat we als BIT vanaf 1 februari samen met de gemeente Den Haag en met een BIT stagiair aan de slag gaan met het ontwikkelen van gedragsinterventies om potentiele deelautogebruikers over hun misgrijpangst heen te helpen. 



WRR gaat voor toekomstgericht beleid

Met dank aan Erik dit wel heel toegankelijke overzicht van WRR-rapporten gelezen (zie link). De voor mij meest interessante zaken zijn:

  • De aandacht voor grip. Beetje vaag begrip en niet echt onzettend geoperationaliseerd, maar de boodschap is een heldere: de nadruk gelegd op zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers, maakt dat achtereenvolgende kabinetten veel minder oog hadden voor de condities die maken dat burgers die eigen verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk gestalte kunnen geven.   
  • Vaak is er geen expliciete aandacht voor rechtvaardigheid in beleid. Deze aandacht ontstaat pas nadat de besluitvorming heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld als er onrust over dat beleid ontstaat. Dat moet anders en hoe dat moet ....lees dan vooral even mijn blog over het inspirerende WRR rapport Rechtvaardig klimaatbeleid ( zie link (algemeen) en link (over waterveiligheid)).
  • Doenvermogen. Er wordt voortdurend een beroep gedaan op de alertheid van burgers. Dat vraagt van hen niet alleen denkvermogen maar ook doenvermogen: het vermogen om intenties daadwerkelijk om te zetten in acties. Met een doenvermogentoets wordt onderzocht in hoeverre de doelgroepen van beleid in staat zijn het gedrag te vertonen dat de overheid met het nieuwe beleid van hen verwacht. Als BIT IenW hebben wij ons hier onlangs in bekwaamd (zie ook link). Beleidsmakers weet ons te vinden! 
  • Zonder een deskundige overheid wordt het lastig om tal van beleidsuitdagingen voortvarend op te pakken. Daarbij gaat het niet alleen over deskunidge medewerkers maar ook over de vraag hoe de overheid zou moeten worden georganiseerd om de aanwezige deskundigheid ook voldoende te benutten?



dinsdag 9 januari 2024

Nu alleen nog even beter meten en evalueren bij (gedrags)interventies

Dankzij Henny de Jong een prachtig review-artikel gelezen over (gedrags)interventies om autogebruik in Europese steden te verminderen (zie link) . Centraal in het artikel staat de klimaatambitieuse Zuid-Zweedse universiteitsstad Lund. Binnen de grenzen van Lund is mobiliteit verantwoordelijk voor 52% van de CO2 emissies waarvan 72% van de personenauto. De knop 'autogebruik' is dus geen rare knop om aan te willen draaien dus. Om een goede interventiemix te bedenken hebben ze eerst heel uitgebreid in de vakliteratuur gekeken. Van de ruim 800 artikelen rapporten bleken er maar 24 echt geschikt te zijn en een gewenst effect te hebben. Het overgrote deel van de afvallers viel af omdat de monitoring niet op orde was. Veelal volstaat men in studies met wat ex ante gemodeleer naar verwachte effecten en in andere gevallen wordt weliswaar ex-post (achteraf) gemeten maar alleen in kwalitateve bezweringen (we zien minder auto's). Dat geeft te denken. Tussen de 24 die overblijven gelukkig ook wat Nederlandse studies met als studie-object Utrecht, Maastricht en Rotterdam. Begrijpelijk maar ongelukkigerwijs hebben de 24 studies sterk verschillende eindpunten waaraan gemeten wordt. Dat varieert van reductie autogebruik in een bepaalde geografische zone binnen een stad, op bepaalde tijdstippen, deelautogebruik, en autogebruik door specifieke groepen (forenzen, universiteiten, scholen, bewoners). Voor IenW haal ik hier twee zaken uit: (1) supergoed dat er bij DGMo-ISM een speciale club bezig is met het standaardiseren en professionaliseren van monitoring en evaluatie; (2) we moeten flink inzetten op het daadwerkelijk uittesten van interventies binnen en buiten de stad opdat er ook echt wat te monitoren valt. Voor Lund kwam men overigens uit op de interventiemix parking and traffic control (denk aan minder parkeerplaatsen, autovrije straten, voetganger en fietsvriendelijke infra), mobility service for commuters (denk aan gratis OV-kaart, shuttle bussen) en workplace parking charge (betaald parkeren bij kantoor). Nu maar hopen dat ze goed gaan monitoren. 


      

zondag 7 januari 2024

Pinguin Fred leest The Crisis of Democratic Capitalism - Martin Wolf

Het is even 382 pagina's doorakkeren maar dan heb je ook wat gelezen. Econoom Martin Wolf (Financial Times) heeft een Nederlandse moeder en is een overtuigd pessimist. Hij heeft volgens eigen zeggen zijn leven dan ook aan pessimisme te danken. Als zijn Joodse opa van moeders' kant niet al in mei 1940 uit Nederland naar Engeland gevlucht was, dan was Martin er niet geweest. Wolf heeft een veel omvattend en een zeker ook voor economen prachtig boek geschreven. Best lastig om het samen te vatten, dus in plaats daar van doe ik een een aantal - soms vrij weergegeven - citaten. Verder geef ik het boek vijf ballen en nodig ik iedereen van harte uit donderdag 25 januari (16.00 uur) online aan te schuiven bij Pinguin Fred. 

  • This book will argue that economic disappointment is one of the chief explanations for the rise of left and right wing populism in high income democracies.
  • Economy is embedded in nature, a truth that economists foolishly forgot.
  • Market capitalism, a liberal democracy, rest on the same, underlying philosophical values. Individual freedom. But this marriage between these complementary opposites, the self-seeking of competitive markets to the collective decision-making of democracy is always fragile. It depends on the separation of control over economic resources from political power.
  • The strength of democracy are representation and legitimacy, while is weaknesses are ignorance and irresponsibility.
  • The strength of capitalism are dynamism and flexibility, while its weaknesses are insecurity inequality.
  • There are two main ways in which delicate balance between politics and markets can be destroyed state control over economy and capitalist control over the state.
  • In the absence of any confidence in a progressive revolution, the politics of reactionary nostalgia has arrived.
  • But there is something just as important and possibly far more dangerous, the exploitation of markets and political power. We should think of this as the rise of the rentier economy. This has many aspects: financialization, winner take all markets, rents from agglomeration, weaknesses of competition, tax avoidance and evasion, rent seeking and the erosion of ethical standards.
  • Members of Congress spent about 30 hours a week raising money. That has proved a big step on the journey of the United States toward becoming a plutocracy.
  • (Over Trump) Encourage people to consider themselves white, anti-gay or Christian first and members of the relative disadvantaged second, third or not at all. Splitting the less well off by their racial ethnic or cultural identities. 
  • Right-wing populism is far more successful than left-wing populism, because it feeds of fear and anger, while the left promises hope, however, unrealistic and ultimately poisonous, it may turn out to be. Hope requires trust. Fear does not, it just requires an enemy.
  • (Over innovatiebeleid) Governments that try to pick the winners, usually discover the losers pick them instead.
  • (Interessante gedachte) He argues (Dani Rodrik)  that one cannot have all three of deep international integration, full democracy and national sovereignty. One can at best have two of them. Thus deep integration could go with democracy if the people voted to abandon national sovereignty (as in the European Union). Again, democracy could go with national sovereignity if the people choose to abandon deep integration. Finally, deep integration could go with national sovereignty, if the people lost their democratic ability to choose. 
  • Dat vindt Wolf te simplistisch: By agreeing to cosntrain its discretion. the sovereign creates new opportunities for its citizens and itself (something Brexiteers mostly failed to understand).  There is no reason to insist only on the extreme options or what econimts call  'corner solutions'. The best way is through international agreements that can be adjusted to the pressures and needs of the time. 
  • The ability to control who lives in a country is a fundamental aspects of its existence.
  • The purpose of business is to solve the problems of people at planet, profitably and not profit from causing problems.
  • (USA) Tax policy is supporting the creation of an immensely wealthy and powerful hereditary plutocracy.
  • Nobody elected Bill Gates to solve the worlds health problems. At present, the text deductibility of gifts allows very rich people to act in the public realm at least party at the expense of other taxpayers.
  • By patriotism, I mean devotion to a particular place in a particular way of life, which one believed to be the best in the world, but there’s no wish to force upon other people. Patriotism is of its nature, defensive, both militarily and culturally. Nationalism on the other hand is inseparable from the desire to power. A big mistake of the Brahmin left has been its contempt for patriotism, particularly working-class patriotism.
  • There is great value of unelected senates, properly constructed and run. A second elected house seems far less useful.
  • Everyone is entitled to his own opinion, but not his own facts.
  • (Lord Acton) Power tends to corrupt and absolute power corrupts absolutely. 
  • A complex society without an elite is inconceivable. It depends ultimately on truthfulness trustworthiness in those in positions of responsibility.
  • Renewal of capitalism and democracy must be animated by a simple powerful idea that of citizenship. We cannot just think as consumers workers, business, owners, savers or investors. Citizenship must have three aspects: concern for the ability of fellow citizens to have a fulfilled life, desire to create an economy that allows citizens to flourish in this way, and above all loyalty to democratic political and legal institutions and values of open debate and mutual tolerance that underpin them.

 Veel leesplezier!




Kijktip: Wintergasten met econome Noorena Hertz - de eenzame eeuw

Genoten van een prachtige wintergasten-aflevering met econome Noreena Hertz (zie link). Deze kortere versie van zomergasten is ook zeer geschikt voor mensen zoals ik, die vertraging van zomergasten maar moeilijk kunnen uitzitten. Eerder schreef ik over het boek The Lonely Century van Noreena Hertz (zie link). Een prachtig en ook wat sombermakend boek dat ook nog eens goed past bij de weekendspecial over onze eenzame en psychologisch bezwaarde jeugd. Best heftig. Haar roast van het mislukte fenomeen kantoortuin is daarentegen weer sterk opwekkend. Duurt het gesprek met Noreena je te lang? sping dan naar de 40ste minuut daar wordt ook de Minister van Eenzaamheid in het VK geintroduceerd (zie ook artikel hierover in de Correspondent link).    



Early Warning - Sterke toename voetgangersdoden in de VS

Terwijl het in NL niet goed gaat met het aantal fietsdoden in het verkeer, gaat het in de VS - bij gebrek aan fietsers - helemaal niet goed met de voetganger. Van een podcast van de NY Times (hoor link) heb ik geleerd dat er vanaf 2009 een sterke toename is in het aantal voetgangersdoden in het verkeer. Jounalisten van de NYTimes probeerden het één en ander uit te pluizen rond dit unieke fenomeen (in andere landen gaat het vaak juist steeds wat beter met de voetganger). Zij vinden de volgende verklaringen voor het stijgende aantal voetgangerdoden:

Demografie en infra:

  • In de VS in een sprake van een trek naar het zuiden. Florida en Texas worden steeds populairder. De steden aldaar zijn - itt de oude noordelijke steden - groot geworden in een tijd dat de auto al dominant was. Er is daar dan ook nauwelijks sprake van veilige (voetganger)infrastructuur en OV;
  • Er is een enorme toename in het daklozen dat zich dicht bij drukke wegen ophoudt. In Los Angeles bestaat 30% van de toename in voetgangersdoden uit dakloze mensen.  
  • Arme Amerikanen trekken vanuit de binnenstad naar buitenwijken. Zij gaan vaak te voet naar het werk met alle risico's van dien. 

Auto en de automobilist:

  • 2009 als omslagjaar valt samen met de opkomst van de smartphone. Dat is niet uniek voor Amerika. Wat wel uniek is, is dat zo'n 99% van de Amerikanen in een automaat rijdt. Dat geeft je automobilist de kans om ook in een stedelijk gebied een handvrij te hebben om ongelimiteerd met je telefoon te klooien. 
  • Amerika was ruim voor 2009 al behoorlijk ver-suv-ificeerd maar het marktaandeel is wel verder gegroeid. Met een SUV raak je voetgangers op een meer lethale hoogte dat met een sedan. De journalisten geven overigens wel aan dat sedans een flink aandeel van de voetgangersdoden voor hun rekening nemen.
De demografische en infra-verkalringen gaan -denk ik zo- voor Nederland geen rol van betekenis spelen. Het toenemende markaandeel van de SUV en van de automaat (denk aan de e-auto) zou in Nederland zo maar ook tot een toename in het aantal voetgangersdoden kunnen gaan leiden. Nog maar even door gaan met de MONO-campagne denk ik dan. En de autoindustrie onder druk zetten kleine e-auto's te blijven produceren (hoor ook podcast over hoe de e-SUV de milieuwinst opslurpt link