Australië: Lecture aan de Queensland University of Technology

Vanuit een hinderlaag heb ik mij al lang geleden laten verleiden een lecture aan één van de universiteiten hier te geven. Maar goed dan moet je natuurlijk wel het één en ander voorbereiden met toch wel het begin van enige diepgang. Dat was nog een flinke klus. Had vooraf visioenen over hoe de OECD assessment van het Nederlands waterbeheer, het Twijnstra en Gudde rapport dat daar vervolgens bij geschreven is over de toekomstige financiering en het Australische rapport van de Productivity Commission over de financiering rond natuurrampen in een virtuoze verbindende analyse te gieten. Dat lukte dan wel een soort van, maar de insteek van de rapporten is toch wel wat te verschillend om het resultaat virtuoos te kunnen noemen. Ach ja. Hoogtepunt was nog wel de discussie met de zaal over waar de verschillen tussen NL en AUS vandaan komen. Even ter opfrissing in Australie wordt meer dan 95% van het beschikbare geld voor natuurrampen uitgegeven aan wederopbouw en dus maar een heel klein beetje aan preventie. Ook als je op overstromingen focust blijft dit beeld overeind. In Nederland is het natuurlijk net andersom. Daar wordt bijna alles in preventie gestopt. De discussie ging over twee zaken. Ten eerste, de vraag waar de verschillen vandaan komen. Zijn het vooral wat ik noemde hardware issues ( demografie, hydrologie, geografie en klimaat(verandering)) of zit het in software issues (cultuur-historie, volksaard, politiek, financieringsstructuur)?  En ten tweede, wat zou voor waterveiligheid de ideale mix zijn in Australie tussen preventie en wederopbouw? Een korte enquete leerde dat men denkt dat de ideale mix is zo rond de 60% preventie en dat de verschillen voor  het grootste deel door software issues komen. Zo was er veel aandacht voor de gedachte dat huizenbezitters op mooie en overstroombare locaties langs de Brisbane River na een overstroming maar het liefst zo snel mogelijk mentaal uitblokken dat er overstromingen kunnen optreden met de gedachte dat als iedereen het gevaar nou maar negeert, ze de waarde van hun huis vanzelf weer zo snel mogelijk gaat stijgen. Deze 'logica' blijkt overigens nog te werken ook.

Australie: Australisch fenomeen....de ontbijtvergadering

Toen ik het van mijn contactpersoon hier doorkreeg heb ik de aanvangstijd nog drie keer nagevraagd, maar nee ik had het goed begrepen. Deze maandagochtend startte mijn werkweek hier om 7.00 uur aan het andere eind van de stad met een ontbijtvergadering. Dat zijn de momenten dat ik denk: "Had ik mijn sabbatical niet in een 100% vakantie moeten investeren". Maar goed het was zeer de moeite waard om mij in de jaren opgedane trouwe conctacten samen aan tafel te hebben. Het was wel een balansdag dus terwijl de anderen aan borden gemengd vet zaten heb ik het bij een kopje koffie gehouden. 

Australie: OV in Brisbane

Na Sydney te zijn ontvlucht met een negatief saldo op mijn OV chipkaart (oeps) heb ik in Brisbane gelijk een nieuwe gekocht. Daar zijn ze me voor en heb ik 10 AUD borg op mijn kaart moeten betalen. Tja wat valt hier op: (1) genummerde bushaltes (hartstikke handig voor toeristen); (2) twee gratis busloops in het centrum (check, goed bezig Brisbane); (3) één gratis bootloop over het centrale stukje van de Brisbane River; en (4) mijn favoriet....de citycat: een supersnelle catamaran-verbinding over het dichtbebouwde deel van de Brisbane River. Met afstand de meest comfortabele en waarschijnlijk ook snelle manier om je door de stad van A naar Beter te bewegen. Zometeen ga ik met de citycat naar de Community of Practice-sessie verder op in de stad om te kijken naar de Flood Mitigation maatregelen die een in 2011 en 2013 beschadigd hotel heeft genomen. Trouwens niet alleen de hotels maar ook de  citycathaltes aan de rivier zijn zwaar beschadigd geraakt in de 2011 overstroming. Nu hebben ze geïnvesteerd in goed gezekerde meebewegende aanlegsteigers die ook nog eens goed bestand moeten zijn tegen boomstammen en andere losgeslagen attributen in een snelstromende overstromende rivier. Één van de toegepaste truuken is de ponton in de vorm van een boot te maken opdat er geen attributen achter kunnen blijven hangen. Op de foto is achter de 'donkere persoon' net de citycat te zien die aanlegt aan de nieuwe Venitiaans goud gekleurde citycathalte. 

Australië: De Brisbane River

Terwijl ik dit zit te typen zit ik met een heerlijke Hollandsche sigaar vanaf mijn balkon uit te kijken over de prachtig meanderende Brisbane River. Nu heel vredig maar regelmatig overstromend. Het jaar 1974 was een rampjaar, maar 2013 en vooral 2011 logen er ook niet om. Het Central Business District stond in 2011 dagen onder water en een voorzichtige schatting van de schade was 8 miljard AUD. Nu wordt er gewerkt aan een groot Overstromingsplan voor de Brisbane River maar ook al gaat het maar om een ietsiepietsie stukje Australie, het is een governance nightmare van je welste. Best ook wel weer begrijpelijk als je bedenkt dat er naast flink wat gemeenten ook de staat Queensland en de federale overheid bij betrokken is. En dat zonder poldermodel en Deltacommisaris.....ga d'r maar aan staan. Wat het ook moeilijk maakt is dat in Australië,  met goedbeschouwd een tweepartijenstelsel, alles politiek gemaakt wordt. Na iedere federale- en stateverkiezing is het eerste wat een nieuwe regering hier traditiegetrouw doet is het ambtelijk apparaat verversen tot op directeursniveau en soms zelf op dat van afdelingshoofden. Dat is natuurlijk dramatisch voor kennis, ervaring en netwerken en maakt meer kapot dan TRIM goed kan maken :-). Lichtpuntje is wel dat er dan een soort van flexibele schil van voor zichzelf beginnende afgedankte ambtenaren ontstaat die dan na een tijdje weer her en der worden ingehuurd. Had ik al verteld dat hier iedere drie jaar verkiezingen zijn? Zeker als je hier een tijdje rondloopt wordt je best wel heel blij van NL coalitieregeringen en iets als een constructieve oppositie. 

Australie: Big Data vervolg

Van de week nog een telefonisch interview gedaan met Warwick Gracko de contactpersoon voor het Big Data Center of Excellence van de federale overheid, maar dan gehuisvest bij de belastingdienst. Net als in NL heeft de belastingdienst al flinke ervaring met Big Data, denk daarbij vooral aan het slim opsporen van mensen die hun belasting niet netjes wensen te betalen. Of zoals ze dat hier in Australië eufemistisch noemen Closing the Tax Gap. Ik kreeg tijdens het gesprek met Warwick wél heel erg het gevoel dat de Belastingdienst lekker bezig is met het uitvoeren van een deel van de acties uit de Big Data Strategy, maar dat van het werken voor de hele overheid nog niet zo heel veel terecht komt. Bij mijn doorvragen naar goede voorbeelden noemde hij dan ook niet de federale overheid, maar juist de staat New South Wales. Daar hebben vijf departementen samen een deal gesloten met Microsoft over het opzetten van een gemeenschappelijke cloud voor de Ministeries en -als ik het goed begrepen heb - ook iets over gemeenschappelijk uit te voeren data analyses. Warwick stuurt mij hier nog het één en ander over op. Verder wist hij mij te vertellen dat de nieuwe Minister President Malcolm Turnbull de implementatie van de Big Data Strategy naar zijn eigen departement (zeg maar Algemene Zaken) heeft toegehaald. Bijzonder. Een Israëlische deskundige heeft hier over gezegd dat Australie het enige land is met een Minister President die IT begrijpt. Veelzijdige man die nieuwe Minister President want hij begrijpt water ook al. Hij is namelijk eerst een soort van Deltacommisaris geweest belast met de uitvoering van het National Water Initiative en daarna Minister voor Milieu en Water. 

Australië: Op bezoek bij het parlement in Northern Territory

Gastheer van onze expeditie naar Northern Territory is Willem Westra van Holthe de deputy chief Minister; van NL origine maar geen woord NL sprekend. Bij zijn deel van de gang in het parlementsgebouw, kwam ik terecht in een soort van House of Cards-achtige kantoorinrichting; grote leren stoelen, chique houten bureau en veel plaquettes en vlaggen aan de muur. Toen we daar waren was het parlement net in zitting, dat gebeurt iedere maand een paar dagen als ik me niet vergis. Kortom dat gaf ons nu mooi de kans even op de publieke tribune plaats te nemen om onze gastheer in actie te zien. Van de beveiliging hoorde ik dat ik eigenlijk geen foto had mogen maken, maar ik hoefde hem er ook niet af te halen. Kortom jullie krijgen hem te zien. Let vooral even op het stijlvolle krokodillenvel. Het buiginkje dat de deelnemers maken als ze de zaal verlaten is ook heel stijlvol, voor de rest had de gedachtenwisseling veel weg van een free fight. Flink door elkaar heen roepen, elkaar vooral niet uit laten spreken en een voorzitter die vrij at random zo nu en dan:  "Order", roept.

Australië: Overstromingsplannen voor Katherine en Darwin

Van een deel van het geld dat vrij kwam van de verkoop van eeen staatsverzekeringsmaatschappij konden de plaatsen Darwin en Katherine ieder 25 miljoen investeren in maatregelen om overstromingen tegen te gaan of dan toch in ieder geval minder erg te laten zijn. Één van de medewerkers van onze gastheer nam alle tijd om ons eerst Darwin te laten zien en de volgende dag, na weer een vliegtocht, Katherine. In Darwin zijn het de lokale extreem harde regenbuien die voor problemen zorgen op de lager gelegen punten. Oplossingen bestaan daar vooral uit het aanleggen van  bergingsreservoir en met met beton beklede half open afvoerpijpen. Dat laatste ziet er niet echt heel aantrekkelijk uit, maar de natuurvriendelijke oever variant is in de snelgroeiende tropen vaak onbetaalbaar door de hoge onderhoudskosten. Op één plek passen ze een handige kostenbesparende truuk toe: ze veranderen het bestemmingsplan voor een aantal laaggelegen woningen waardoor daar in plaats van 2 laags, meerlaags gebouwd mag worden. Bewoners kunnen hun huizen dan in eens weer wel verkopen en dan met name aan projectontwikkelaars die dan een floodproof miniflatje neer mogen zetten. In Katherine is het allemaal wat ingewikkelder met én een rivier én wateroverlast door heftige regen én grondwaterperikelen. Mensen die op laaggelegen percelen wonen kunnen hun verzekeringspremie niet meer betalen nu verzekeringsmaatschappijen zijn overgestapt van een premie op basis van de waarde van je huis naar een premie op basis van risicobeoordeling. Onze gids was er inmiddels van overtuigd dat de hele stad moet verhuizen naar hoger gelegen grond verder van de rivier af, te beginnen met de ambulancepost en daarna het ziekenhuis. Een dijk en/of een dam zou wellicht ook kunnen helpen maar waar Nederlanders in het buitenland misschien wat te snel aan een dijk als oplossing denken, zijn Australiërs overwegend al bij voorbaat fel tegen. Ze hebben een vaak weinig gefundeerde mening gebaseerd op angst op verdrinking achter de dijk als het gaat regenen en afwenteling op stroomafwaarts gelegen delen. Op de foto de aanzet tot nieuwbouw in de hoger gelegen delen van Katherine. 

Australië:Serieuze viswedstrijd

In Darwin hoorde ik al wat opgewonden verwijzigingen naar de One Million Dollar Fish,  maar ik begreep eerst niet waar dit overging. Dat was tot ik dit pamflet zag liggen. Geinig, maar ook wel weer bizar daar die hele dure vis zo maar zou kunnen zwemmen in de Mary River Delta. Die One Million Dollar Fish zou zo maar in zijn ééntje zijn eigen leefgebied twee jaar kunnen onderhouden. Maar goed iets zegt me dat dit wel wat goeds doet voor het sportvistoerisme. 

Australie: Inspectie tocht langs de Mary River

Deze week op uitnodiging van de regering van Northern Territory als soort van waterexpert naar de Top End gegaan. Het is maar liefst 4,5 uur vliegen naar Darwin vanuit Sydney, zeg maar het equivalent van Amsterdam naar Antalya of naar de Canarische Eilanden inclusief een bonusrondje om alle eilanden. De Mary River is niet alleen een rivier maar ook een Nationaal Park dat bedreigd wordt door zoutindringing. Het is een super lage en vlakke delta die dreigt te verdrinken in zoutwater. Dat zou niet alleen slecht zijn voor de natuur (heel veel watervogels en crocs) maar ook voor de agrarische sector (grazende koeien en waterbuffels) en het toerisme (barramundi vissen!). Zeker als de daadwerkelijke zeespiegelstijging voortzet (nu hier meetbaar op zo'n 8 mm per jaar) is er geen houden aan en spreek je meer van afremmen dan van het daadwerkelijk tegenhouden van zoutindringing. Tenzij je natuurlijk iets groots en meeslepends gaat bouwen als een enorm eiland of damachtig iets voor de kust. Dat zou natuurlijk geweldig nieuws zijn voor de NL waterbouwers, maar goed met een huidig budget van een half miljoen per jaar is het hier toch meer standje dweilen. Dat dweilen bestond tot voor kort uit het bouwen van dammetjes in rivierarmen die dan heel snel weer wegschoven van de bodem van slappe zeemodder. Nu liggen er wel een paar wat meer stabiele constructen met geotextile en een flauw aflopend talud. Maar het is de vraag of die wél houden op deze ondergrond. Wellicht moet er toch eerst wat grondverbetering in de ondergrond plaatsvinden en dat is dan weer wat duurder. Sowieso is het de vraag of deze aanpak van dammetjes bouwen gaat werken in dit hyperdynamische systeem; de kleinste verstoringen als krokodillenglijbaantjes, onhandige vissersboten (hun baasjes dan he!) of enthousiaste waterbuffels maken het begin van een nieuw watergang in de delta. Zeker in het natte seizoen dat nu net begonnen is, is het gebied alleen via de lucht te bereiken om de toestand van de dammetjes te monitoren. Ik ga ze dus wel koppelen aan de sensorbedrijfjes in NL om ook op afstand de toestand van de dammetjes te kunnen volgen. Leuker maak je het daar zeker niet mee, wel makkelijker. Hieronder nog even monitoring the old way.

Australie: Zo maar wat weer extremen

Terwijl ik dit schrijf is het buiten in Sydney 41 graden in de schaduw. Het is wat ik zou willen noemen bosbrandweer. Er is sprake van een warme harde wind die meteen een vage herinnering aan het gevoel van een te hard afgestelde haarfohn oplevert. Het is hier ieder jaar prijs en veroorzaakt over het gehele land genomen toch zo'n 10% van de natuurrampschade. Dit is een onderschatting omdat het alleen om uitgekeerde verzekerde schade gaat. Een andere natuurramp is natuurlijk de overstroming. in het tropische Noorden waar ik van de week was zag ik weer eens het bijna onvoorstelbare verschil tussen het natte en het droge seizoen. Op de foto kabbelt vlak naast waar ik sta de Katherine River kalm langs mij heen. Op de brug staan de waterstanden aangegeven. Bij een normaal nat seizoen komt het waterpeil ergens tussen de 17 en de 18 meter uit, bij een 'one in hunderd' nat seizoen ruim boven de 20 meter.

Australië: Big Data

Al voor vertrek were met via Bert van het KNMI duidelijk dat Australie al twee jaar een heuse Big Data Straetgy voor de federale overheid heeft. En nog een goeie ook. Eentje met uitgangspunten als privacy by design, en samenwerking binnen de overheid als altijdje en tussen overheid en bedrijfsleven waar het kan. Of wat dacht je van uitspraken als the success of evidence-based policy making lies in the quality of the evidence that underlies it'. Ook zes in ieder geval op papier keiharde acties, aandacht voor big data pilots en de oprichting van een expertise centrum dat onder de belastingdienst valt maar voor alle overheidsdepartementen werkt. Vrijdag spreek ik de directeur om te horen wat er van het papier afgekomen is ...en wat nog niet. 

Australië: SMART city- Tale of two cities Amsterdam & Chicago

van de week een avondsessie met presentaties van Frans Anton Vermast (Amsterdam) en John Trovino  (Chicago). Frans Anton had een goed verhaal met ook ook voor dingen die verkeerd gingen. Omgekeerd is een belangrijke succesfactor gebleken in ieder geval ruimte voor mislukking te creeren door de SMART city organsiatie buiten de gemeente en zo veel mogelijk buiten de gemeentelijke financiering te plaatsen. In het verleden was er de zogenoemde clockwork-fase (door John Trovino) zo genoemd. Hierbij lag de focus op efficiencyverbetering, overheid als klant, en technology push van grote ICT bedrijven. Amsterdam heeft deze fase achter zich gelaten of heeft hem overgeslagen. Dat werd me niet helemaal duidelijk. Maar in Amsterdam is in ieder geval veel aandacht voor het vergroten van de levenskwaliteit van de burgers. Ook worden daar lessen voor heten aanjagen van innovaties in uitvoering gebracht. Dus wegblijven van subsidies en je beperken tot technisch en economisch haalbare projecten die opschaalbaar zijn. John Trovino, voormalig Chief Information Officer van Chicago, vertelde verder over zijn fasemodel met als volgende fase de Open city-fase gericht op de inwoners, de overheid als schepper van randvoorwaarden, operationele transparantie van overheidsinzet. Nog wel een fase waarin thema's ééndimensionaal opgevat worden. De derde en voorlopig laatste fase is de emergent city-fase waarin de stad als systeem beschouwd wordt, waarin de overheid één van de stakeholders is en waar veel ruimte is voor experimenteren. Chicago heeft er bijvoorbeeld bewust voor gekozen zelf geen apps te maken en de markt en de bewoners alle ruimte te geven. Of dat nu heiligmakend als je marktdominantie van digitale platforms wilt voorkomen is de vraag, maar toch het is wel een bewuste keus. Zoals het ook een bewuste keus is YouTube als middel voor gedragsbeinvloeding in te zetten. Een interessante avond. 

Australië: SMART cities ( naschrift)

Of het SMART city concept de stedelingen ook slimmer maakt is dan wel weer de vraag. In Chicago hebben ze de verkeersongevalstatistieken een nieuwe categorie toe moete voegen namelijk de 'voetganger-voetganger'- botsing. Die waren er natuurlijk al wel, maar het aantal neemt zo snel toe dat ze vanuit de restcategorie nu een eigen categorie krijgen.  De moderne smartphonebezitter lijkt er namelijk een groot genoegen in te krijgen om heel hard tegen zo'n andere smartphonebezitter aan te lopen. 

Australië: de fiets

Ja, er zijn hier echt mensen die op de fiets naar hun werk gaan. Er zijn zelfs een Dutch style gescheiden fietspaden; lichtgroen, heel smal en beide rijrichtingen aan één kant van de weg. Fietsers moeten zeker door dat laatste best rare capriolen uithalen als ze op zo'n Dutch style fietspad op of af  willen komen. Waar deze fietspaden niet zijn is het ieder voor zich en kiezen veel voor de strategie zich in de dieselhoudende slipstream van bussen op de busbaan op te houden. Niet echt lekker fris maar wel relatief veilig. Lekker fris is het sowieso niet wat er moet flink geklommen worden in de ochtenhitte. Een douche op kantoor is dan ook een eerste vereiste voor de fietsers (dat vinden hun collega's in ieder geval). Omdat het best een sportieve prestatie is zijn het vooral jonge en/of afgetrainde types die je langs ziet fietsen. Tijdens de zaaldiscussie na de SMART city lezingen stond een mevrouw op die eigenaresse was van een fietskledinglijn. Zij beklaagde zich over het stadsbestuur dat een fietspad had opgedoekt om in plaats daarvan een trambaan aan te leggen. De meneer uit Chicago vertelde nog eens dat de meeste stedelingen waarschijnlijk in hun handjes knijpen bij de gedachte aan een nieuwe trambaan. En dat is natuurlijk ook zo (zie ook mijn blog over fietsen in Londen (5 okt)). De fietser blijft hier voorlopig nog even een relatieve zeldzaamheid verwacht ik.

Australië: Echt wel heerlijk eten hier

Heb de hele week tot vanmiddag nog geen pan aangeraakt en toch overheerlijk gegeten. Of moet  ik zeggen juist heerlijk gegeten. Het aanbod goed en goedkoop eten is hier overweldigend. Tel daarbij op dat bij gebrek aan supermarktoorlogen het nog te bereiden eten uit de supermarkt gewoon erg duur is en de keuze is snel gemaakt. Niet alleen het straatbeeld maar ook het restaurantaanbod wordt overheerst door de Aziatische medemens en daar is - zeker op culinair gebied - echt helemaal niets op aan te merken. Maar daarnaast ook heerlijk ruikende Libanese bakkerijen, Mexicaans tacoritos en zelfs een Braziliaan churasceria in het food court bij kantoor. Het meest buitenaards in deze overdaad is zo op het eerste gezicht nog wel de Koreaanse keuken. Daar heb ik mij vanmiddag dan ook maar eens aan gewaagd. Vers klaargemaakt, heerlijk pittig en met dingen als gefermenteerde kool, hetgeen je sowieso maar beter kan eten als je vrouw er nog even niet is. Maar goed vanmiddag voor het eerst wel een pan aangeraakt zij het met stokjes. O ja voor ik het vergeet......een compliment voor alle bananenrijpers van NL. Blijkt echt een vak te zijn, want hoewel we hier zo goed als in de tropen zitten....de bananen zijn hier niet rijp te koop. Erg he?!

Australie: Lopen is hier dan best wel weer lastig

Om van mijn appartement (A) naar het metrostation (B) te komen vanwaar ik verder reis naar kantoor, moet ik denk ik iets van 700 meter lopen. Ook ongetraind zou je dat moeten kunnen hebben natuurlijk, maar het is telkens weer doffe ellende. Iedere keer als je een paar stappen genomen hebt kom je namelijk weer op een straathoek met stoplicht uit. Tja dat heb je in die nieuw-wereldse steden. Hoewel mijn rijsinstructeur jaren lang (oeps) bleef volhouden dat die dingen verkeerslichten heten, zijn het hier in Sydney toch écht stoplichten. Ze staan namelijk maar zo kort op groen dat alleen mensen die al stonden te wachten in één stuk de overkant halen. Altijd stoppen dus. Dat maakt dat het hele lange en hele trage 700 meters worden. Als de irritatie wat te hoog oploopt kiest ik soms voor metrostation C. Toegegeven wat verder weg gelegen maar met een heerlijke hoek van 45 graden te bereiken. Bij een straathoek aangekomen heb ik zeker in het begin nog vrije keus tussen rechtdoor en rechtsaf al naar gelang welk stoplicht zich als eerste verwaardigt heel even op groen springt. Als ultieme bonus kan je daar bij het laatste kruispunt officieus schuin oversteken en één heel stoplicht overslaan. We hebben hier namelijk te maken met een kruispunt waar alle vier de voetgangerslichten tegelijkertijd op groen springen. De energieke burgers hier hebben ogenschijnlijk gezamenlijk besloten dat je hier schuin mag oversteken. Je maakt wat mee! 

Australië: Hier is de OV chipkaart gratis

Zaterdagavond zo maar zonder wachten met de metro naar tot vlakbij mijn appartement. had al op internet uitgedokterd dat ik ook als toerist met een gratis OV chipknip uit de voeten kan. Allemaal fijn in handen bij de staat New South Wales dus geen al te ingewikkelde afrekening tussen verschillende vervoerders. Het zou zo maar kunnen dat daardoor de kaart gratis kan blijven. Ook met een anonieme kaart geldt hier dat je maar max 8 betaalde reizen per week doet, de rest is gratis. Klinkt allemaal best wel ideaal toch? Alleen de luchthavenbelasting was best pikant 13 dollar. Voor de rest zeer tevreden, Gerard (in antwoord op jouw opdracht).

Australië: Aan de slag bij het Consulaat in Sydney

Ben al bijna weer toe aan de afronding van mijn tweede werkdag, maar mijn eerste werkdag loog er ook niet om. Al was het alleen maar vanwege het fabelhafte uitzicht vanaf de 23e verdieping van een enorme toren niet eens zover uit de buurt van het centrum van Sydney. Er wordt hier heerlijke koffie gedronken en naar het schijnt schijn je na een week of vijf niet meer de hele dag naar buiten te kijken. Maar  goed tegen die tijd ben ik allang weer de hoort op. Naar buiten kijken dus! Rechtsboven Harbour Bridge en Opera House onder een heerlijk schijnend zonnetje.

Kennis: startbijeenkomst Community of Practice Financiën

Tijdens de SKIA workshop Financiën op 17 sept waren er twee duidelijke behoeftes: (1) een inspiratieboekje met (vernieuwende) financieringsvormen; en (2) iets van een Community of Practice om van elkaar te leren over ervaringen met financiën. Voor het eerste hebben we eigenlijk al best een behoorlijk geniaal idee namelijk mee te doen met Serious Ambtenaar.http://seriousambtenaar.nl/ We vragen dan een groep vrijwillige ambtenaren uit het hele land met ieder hun eigen netwerk knutselend,  bellend en googlend een losbladig inspiratieboek  (ook als interactieve pdf) met vernieuwende financieringsvormen voor het IenM beleidsterrein te maken. dat is natuurlijk én beregoed voor het goede doel, én een snelle en goedkope manier om iets moois te cocreeren. Voor het tweede wilde ik eerst een beetje te weten wat het eigenlijk inhoudt om zo'n Community te starten. Toen heb ik maar even  een boek gehaald in de Haagse Bieb en al snel kwam ik erachter dat het best veel inhoudt; namelijk ruim 200 pagina's. Maar de belangrijkste vragen zijn toch: (1) Waar gaan we ons op richten?; (2) Hoe gaan we ons organiseren ?,  (3) Wat gaan we concreet doen? (4) Wat voor CoP willen we zijn (ondersteunend, best practice, kennisbeherende of innovatieve). Met de eerste vraag hebben we een mooi begin gemaakt. We kwamen samen tot de volgende ingrediënten voor de leeragenda: “Hoe kan ons beleid innovatiever worden gefinancieerd?;  Hoe maken we optimaal gebruik van de driehoek beleid, bedrijfsleven samenleving en de bijbehorende  geldstromen?; Wat  zijn de inspirerende voorbeelden die maximaal de ruimte binnen de bestaande regelgeving benutten?; In hoeverre kunnen we komen tot nieuwe samenwerking/bekostiging met de Energieke Samenleving?; Hoe maken we inzichtelijk voor de IenM’ers welke instrumenten er al zijn?; Hoe kunnen we onze eigen know howbeter inzettenvoor de organisatie? Hoe vormen we een gezamenlijk platform met een breed palet aan onderwerpen om ervaringen uit te wisselen dwars door de bestaande structuur heen?”

Strategie: Met schone handen de luierketen sluiten

Donderdag was het dan zover.....de Luiersessie! De dag ervoor were in de begrotingsbehandeling nog maar eens duidelijk dat de luier wel degelijk relevant is. Mevrouw Cegerek kamerlid van de PvdA stipte namelijk nog even aan dat ze als deelnemer van de 100 dagen afvalvrij-pilot alleen moeite bleef houden met de luier. Kortom tijd voor een ketenaanpak luier. Bij de sessie kwamen niet de 25 mensen opdagen die zich hadden aangemeld. Het werden er ruim 40. Net na start van de sessie kwam namelijk een grote delegatie van de producenten aanschuiven. Het had in de verte iets weg van de beschaafde variant van een groep voetbalsupporters tijdens een infoavond over noodopvang. Maar toegegeven dan wel heel in de verte want de sfeer was en bleef uitermate aangenaam en opbouwend. Aan ambitie bij de gemeenten en de afvalbedrijven in ieder geval geen gebrek. Het zoeken is naar een verwerkingsmethode die én pathogenen en medicijnresten (uit met name incontinentiemateiaal) goed verwijderd én een goede bestemming voor reciclaat weet te vinden. In ieder geval mooi om te zien dat het al gonst van de initiatieven. Er waren zelfs twee Italianen van een recyclingfabriekje met simultaanvertaler en al overgevlogen. Heb zelf geleerd dat het van belang is ook hierin te werken vanuit gelijktijdigheid. Eerst een gedeeld wensbeeld vaststellen en pas daarna initiatiefnemers begeleiden en ondersteunen heeft namelijk als risico dat de energie wegstroomt. Ik denk dat het zeker goed idee is om ons als KIS aan te bieden om het sociale leren tussen ketenprojecten vorm te geven. Maar dit zouden we nog even goed moeten doordenken!

Kennis: SKIA Beleid in tijden van singulariteit

Donderdag vond de sessie “SKIA: Beleid in tijden van Singulariteit” plaats. De centrale vraag was “Hoe kunnen we als IenM adaptief en pro-actief om gaan met technologische innovaties bij het nastreven van de IenM ambitieuze doelen?” Voor ons bij KIS was er een dubbele aanleiding voor deze sessie (1) het Nieuwjaarsartikel van Maarten Camps (SG EZ) in Economische Statistische Berichten over Kansen pakken door aan toekomstbestendige regelgeving te doen, en; (2) de update van de Strategische Kennis-en Innovatieagenda IenM en de vraag of dit onderwerp naast Energieke Samenleving, Gedrag, Financiering en Big Data een gedeeld corporate thema zou  kunnen zijn. Deze vraag werd overigens met een soort van ja beantwoord. Maar laten we bij het begin beginnen. We begonnen met het voorstelrondje en wel rond de vraag: “Welke innovatie laat ik nog even aan mij voorbij gaan?”. Het grootste deel van de 20 deelnemers noemde zichzelf zelfvoldaan late adaptors. Met de met 50+'ers gevulde SKIA Big Data sessie nog vers in mijn geheugen, had ik de eerste les daarmee al tijdens het voorstelrondje geleerd: voortaan echt andere mensen uitnodigen :-).  Aan de hand van een presentatie van Pol Maclaine Pont (Rathenau Instituut, onderzoeker Innovatie & regulering) een toelichting van de inzet van Mindert Mulder (EZ) over het programma Toekomstbestendige wetgeving en de Right to Challenge zijn we met elkaar in gesprek gegaan. Maar dit niet alvorens IenM-betrokkenen bij innovaties als drones, zelfrijdende auto, uber, bewust omgaan met veiligheid en experimenteerartikel Crisis & Herstelwet te laten pitchen over hun beleidsdilemma’s kennisbehoeften en kennispartners. Het gesprek ging overigens over twee zaken:  (1) Welke kennisvragen zou je aan Pol en haar Rathenau-collega’s willen stellen? Het goede nieuws was namelijk dat we Pol en haar collega's gevraagd hebben een respons op deze kennisvragen op te schrijven in een essayvorm met deelantwoorden en zoekrichtingen; (2) Van welke inzet van KIS op dit thema zou jij blij worden? Denk aan organiseren van Leren van elkaar (infomeren), en/of leren met elkaar (Community of Practice-setting), en/of  samen leren van buiten (gast binnenhalen), en/of samen kennis (laten) generen (pilots, opdracht aan kennisinstituut, aanzet tot NWO-programma). Van geen enkele mocht ook als antwoord. Maar goed van die laatste opening werd geen gebruik gemaakt en nu zit ik met een waslijst aan mogelijke nieuwe KIS-taken op dit gebied. Dat hebben wij weer. 

Innovatie: In gesprek met het OIM over het OIM ....en de circulaire economie

Donderdag was ik in TIVOLI Vredenburg. Niet voor de muziek maar voor een grote bijeenkomst van het Overlegorgaan Infrastructuur en Milieu (OIM). Ruim 100 mensen aan twee keer vijf tafels spraken daar over de ambitieuze doelen van IenM. Ik was door de collega's van de directie Participatie gevraagd één van die tafels en wel eentje over circulaire economie als gespreksleider te begeleiden. Dan merk je trouwens wel meteen dat de akoestiek supergoed is, want hoewel de ronde tafels strak op elkaar stonden kon je je tafelgenoten wonderwel verstaan. Het gesprek ging over hoe OIM (nog) beter kan functioneren en welke aan circulaire economie gelieerde onderwerpen binnen OIM geagendeerd zouden moeten worden. IenM is trouwens het enige departement met zo'n onafhankelijk stakeholders-orgaan. Hoewel je het daarmee dus al snel het beste doet, valt er volgens mijn tafelgenoten toch nog wel wat te verbeteren. Zo zou net als voor het Landelijke Afvalplan al wel gedaan is, de stakeholders vaker helemaal aan het begin van het beleidsproces betrokken moeten worden. Ook zou het goed zijn een manier te vinden om interdepartementaal te opereren. Niet alleen op dossiers op het grensvlak van IenM met EZ (denk aan energie) maar ook samen met bijvoorbeeld SZW waar het ARBO-achtige zaken voor de afvalsector betreft. Voor wat betreft de inhoudelijke kant bestond er bij mijn tafelgenoten het gevoel dat binnen IenM te weinig aandacht is voor de 'economie' in 'circulaire economie'. Het gaat dan om zaken als fiscaliteit, nieuwe verdienmodellen, van bezit naar een deeleconomie, en het correct meerekenen van duurzaamheidseffecten in MKBA's. Ik vond het een bijeenkomst die uitermate goed werkte. In zo'n ronde-tafel- dialoogsetting is het spreken en luisteren goed te combineren, hetgeen maakt dat de stakeholders ook echt naar elkaar luisteren. Één noemde zelfs als belangrijke meerwaarde van OIM het ontmoeten van gelijk- en andersgestemde stakeholders. "Lobbyen doen we wel direct bij IenM of in de Tweede Kamer", was zijn devies. 

Kennis: No data like Big Data - Wat is jouw Big Datum?

De SKIA sessie Big Data zat woensdag vol met deels 50+ mannen in donkere pakken. Nooit meer iets onaardigs zeggen over dit collegasegment want het bruiste de volle drie uur lang van de creativiteit. Al bij het introductierondje rond de vraag:"Wat is jouw Big Datum?" ging het los. Geboortedata van kinderen, gemiste treinen en -ook heel bijzonder in de week van de donor- de datum van een donorniertransplantatie. Met recht een Big Datum. Na eerst al eerder geformuleerde vragen aan te scherpen, gingen we in de tweede ronde aan de gang met het formuleren van IenM kennisvragen. In het één na laatste onderdeel was het zaak in tweetallen favoriete kennisvragen uit te zoeken die dan wel in een pilot/innovatielab, dan wel door een kennisinstituut ( 6 maanden doorlooptijd), dan wel met een NWO call opgepakt zouden moeten worden. In de allerlaatste ronde mocht iedereen Marjolein een tip geven voor het afronden van het SKIA hoofdstuk Big Data. Veel varianten op....houd het praktisch en betrek het op beleidsdossiers kwamen langs. 

Kennis: KiM symposium over leren en evalueren: vier manieren om de betweter uit te hangen,

De dag voor het grote KiM-zelfsturende auto interview in de NRC, vond het jaarlijkse KiM symposium in Madurodam plaats. Deze keer was het thema leren en evalueren. Al vonden sommige van de deelnemers dat dit onderwerp zich wat ver van het hardcore mobiliteitsonderzoek begaf, was ik er erg mee in mijn nopjes. Niet alleen omdat ik de kans kreeg mijn eigen mobiliteitsleren uit de doeken te doen. Arjen 't Hoen schetste een beeld van de beleidsmaker uit vervlogen tijden die bij de open haard een dik rapport van een kennisinstituut zat te lezen. "Oh wee o mij", waar zijn die tijden gebleven? Goede sigaar en dito glas erbij en lezen maar en zo je laven aan wat George Gelauff noemt de 'weten-wat' en 'weten-waarom' kennis. Nee daar hoef je bij beleid niet meer mee aan te komen. Het gaat alleen nog maar om 'weten-hoe' en 'weten-wie' kennis. Overigens heel fijn dat George dit plakkende begrippenkader introduceert. Het kan enorm helpen als we het over het zelfde hebben. ik heb thuis 'De Canon van het Leren' liggen. Hierin worden de theorieën van 50 leerwetenschappers samengevat. Stel je voor zeg 50x49 manieren om langs elkaar heen te kletsen. Als we nu allemaal de termen van George gebruiken komt voortaan niemand meer op het idee 'weten-hoe'- kennis te verankeren door ze in best practices of do's and don'ts op te schrijven. Bovendien heb ik dan vier manieren in plaats van maar één manier om de betweter uit te hangen. 

Innovatie: Netwerk-event IenM innovators IE2016

In de stemming gekomen door het wel heel strak gesneden 'Innovatie-estafette 2013'-in -1-minuut'-filpmje en een pitch van IE2016-projectleider Erica Köhler gingen we aan de slag met een kennismakingsronde langs alle aanwezige IenM innovators. Voor mij was dat misschien wel gelijk het hoogte punt van de bijeenkomst, want ik was zwaar onder de indruk van hoe enthousiast en to the point men de eigen innovaties met een minimum aan vaktaal aan de vrouw/man wist te brengen. Ja vond ik echt goed. Op het eerste gezicht ook een mooie mix van voortgang tonen van IE2013-innovaties  en nieuwe innovaties. Daarna was het zaak om rond de thema's Healthy Living, Building the City en Connecting People op zoek te gaan naar verbanden en rode draden .....en die bleken er te zijn. Kwam wat mij betreft wat langzaam op gang, maar goed ik ben dan ook heel ongeduldig. Resultaat was in ieder geval enthousiasme, een reeks mogelijk uit te werken verbindingen, en  klaar voor 6 november als de locatie bezocht wordt. 

Strategie: Kraaiennestdag Rijkswaterstaat in Amersfoort

In haar Keynote gaf Saskia Stuiveling (Algemene Rekenkamer) aan dat we voor Big Data van volgtijdelijk naar gelijktijdig werken moeten gaan. Eerst de data dan de interpretatie dan het beleid. dus vooral niet selectief op zoek gaan naar data die bij je beleid passen. Heb haar advies meteen ter harte genomen en ben tijdens haar praatje naar de tandarts gegaan. Daar bepaald geen Big Data want ik had nul gaatjes. Wat ik in ieder geval nog wel heb meegekregen van haar inspirerende verhaal was dat ze haar presentatie ook had opgebouwd langs lijnen van gelijktijdigheid dus zonder sequentiële opbouw. En dat kan natuurlijk helemaal niet met lichtbeelden die je achter elkaar weergeeft. Hoe dan ook een mooi verhaal. Daarna aangesloten bij sessie over de mindshifts die nodig zijn binnen een organisatie die nodig zijn om je aan te passen op het werken met Big Data. Wat nu die mindshifts precies waren werd niet helemaal duidelijk wel aangenaam meegepraat over hoe binnen RWS met Big Data gewerkt wordt. Wat ik in ieder geval heb overgehouden aan de discussie is: (1) dat er een oneindig aantal manieren is om langs elkaar heen te praten; (2) dat verminderde bereidheid om de eigen data open te stellen soms ook zit aan gebrek aan vertrouwen in de eigen data; (3) mensen met asthma zijn niet geboeid door jaargemiddelden van luchtkwaliteit; (4) dat het bij gebruik van data van anderen van belang is om te bedenken wat de toepassing is. Voor gebruik van data in een wettelijk kader is betrouwbaarheid belangrijk, bij ander gebruik is dat vaak veel minder het geval. Niet alles op één hoop gooien dus. Dit deed me denken aan de uitspraak van Martijn Aslander die stelde dat de overheid 100% van hun netwerk dicht gooit om 3% van het netwerk te beschermen. Daarna nog geluisterd naar presentatie van Jasmina Tepic die interessant vertelde over (nieuwe) technologie en veiligheidsbeleving.

Strategie: Fiets!

Bij het zoeken naar een geschikt artikel voor het KIS-artikel van de week rond het thema Healthy Living kwam ik toch weer bij de fiets uit. Het betreft een kritische blog over het Fietsplan voor Londen (van burgermeester Boris Johnson). Natuurlijk ook even het Fietsplan erbij gepakt en dat ziet er eigenlijk best puik uit. Er wordt flink geïnvesteerd in fietsroutes die min of meer de metrolijnen volgen en soms zelfs de begeerde standaard van Dutch style gescheiden fietspaden moeten gaan bereiken. En ja, Dutch style worden ze al in de management samenvatting genoemd!  De kritiek zit h'm erin dat de Londense fietser nogal vaak een bovenmodaal verdienende witte man van nog geen 40 is. Je gaat dan flink geld uitgeven aan een toch al van privileges voorzien segment van de samenleving, terwijl de busverbindingen voor al die armere Londenaren maar niet echt beter willen worden. In NL fietst arm en rijk, maar ook in NL hebben we te maken met een segment van de samenleving die niet echt aan het fietsen wil en dat is de niet-Westerse allochtoon. Goed idee dus dat men in Amsterdam fietsen gaat geven aan de 1 op de 5 kinderen die geen fiets hebben. Jong geleerd, oud gefietst is dan het devies. Niet zo gek dus dat twee weken geleden een Australische delegatie naar NL kwam om te kijken hoe ze dat hier toch doen met die fiets. 

Kennis: 1100 pagina's SURF-onderzoeksvoorstellen doornemen

Van de week met 4 andere IenM collega's een soort van ranking the stars-sessie doorlopen om vast te stellen welke van de 18 SURF voorstellen op onze meeste waardering kunnen rekenen. Het idee was onze twee praktijkpanelleden van advies te voorzien bij het vaststellen van hun oordeel op basis van criteria als 'de kracht van het consortium', 'de praktijkaansluiting/beleidsrelevantie', en 'de aanpak van de kennisdisseminatie'. Tja maar hoe doe je recht aan al die mens-uren die in de 1100 pagina's zitten? Uiteindelijk hebben we de persoonlijke rankings met elkaar vergeleken en stil gestaan bij wat al te grote verschillen in waardering. Dat is enerzijds misschien iets minder grondig dan je graag zou willen, maar anderzijds zeker meer dan handjeklap. Voor wat betreft de aanpak van de kennisdisseminatie bijvoorbeeld zijn er echt sterke verschillen in kwaliteit en overtuigingskracht. De hele goede hebben echt al uitgedacht hoe ze kennisdisseminatie doen en hoe ze ook tijdens de start en de uitvoering van het project eindgebruikers betrekken. Vooral als al aangegeven is welke consortiumpartner verantwoordelijk is voor de uitvoering en wanneer events gaan plaats vinden, is dat overtuigend. De minderen ( met respect) komen soms niet verder dan het aankondigen van wat nieuwsbrieven en een website. Sterk is natuurlijk ook wanneer Letters of support echt aangeven hoe de beoogd eindgebruiker betrokken is en hoe die het resultaat wil gaan gebruiken, en als ze niet het aangezicht hebben van een door de onderzoekers voorgetypte standaardtekst. Maar goed het blijft een hard gelag dat van de 18 voorstellen - met ook allemaal hun sterke punten  - er maar max 7 de eindstreep gaan halen. 

Kennis: SKIA sessie Gedrag - Ik blijf in mijn default hangen!

In mijn opening van de SKIA sessie Gedrag voor de betrokken kennisinstituten heb ik weer de bekentenis gedaan dat ik zelf ook regelmatig gedrag vertoon. Een oude grap maar ik kon hem niet nalaten. Ook gedrag denk ik dan maar. Voor de rest was het natuurlijk wel een serieus samenzijn. Het is altijd even een uitdaging om in de creativiteitsdodende vergaderkamertjes aan de Oranjebuitensingel wat levendigheid te doen ontstaan, maar dat ging al snel heel prima in dit gezelschap. Het doel van de sessie was tweeledig: (1) het oppoetsen en herformuleren van de Kennisvragen uit de huidige SKIA; (2) het formuleren van nieuwe kennisvragen. De inzet daarbij was ook in beeld te brengen welke deelantwoorden we eigenlijk al kennen, en natuurlijk of een vraag uiteindelijk als need to know of nice to know kan worden beschouwd. Odette gaat nog een prachtig verslag maken, maar alvast wat highlights vanuit mijn eigen observaties: (1) op veel vragen hebben we best al deelantwoorden, maar de effecten van gedragsinterventies zijn sterk situationeel bepaald; blauwdrukken bestaan niet en voorspelbaarheid blijft lastig. En ook als we succesvol zijn met een gedragsinterventies begrijpen we niet altijd het mechanisme ; (2) de hoofdvraag over hoe we beleidsinzichten gebruiken tbv het welslagen van IenM beleid blijft - zij het in licht bijgestelde vorm- prima overeind; (3) ook een paar inspirerende nieuwe vragen rond bijv. de zelfsturende auto, het benutten van monitoringsresultaten om, als ware het een feedback loop, gedrag te beïnvloeden, en sociale media als nudgingsmedium. Een niet nader te noemen, maar hele sympathieke PBL collega analyseerde ook zijn eigen gedrag toen hij in zijn streven naar contrast en leesbaarheid een andere kleur pen wilde, terwijl hij veel makkelijker een andere kleur post-it kon pakken: "Ik blijf in mijn default-gedrag hangen", zei hij. Altijd fijn zo met vakbroeders en zusters onderelkaar! 

Strategie: Nieuwe OR presenteert speerpunten

Van de week naar de OR lunch geweest waarbij we met de nieuwe OR van het kerndepartement van IenM in gesprek konden gaan over hun speerpunten. Hoewel het best lastig is om collega's te motiveren naar zo iets toe te komen waren er toch iets van 30 collega's present. In een marktplaatsopstelling konden de IenM'ers met hun OR-collega's in gesprek over de speerpunten: (1) één kerndepartement: eenheid en verscheidenheid voor en door medewerkers (uitdaging: positieve standaardisatie zonder uitgerolde blauwdrukken); (2) veilige cultuur en heldere organisatieontwikkeling (uitdaging: collega's in beweging krijgen zonder ze weg te pesten); (3) managers áls medewerkers en managers voor medewerkers ( uitdaging: Hoe kan je er als OR zijn voor de drukst bezette middenmanagers) en tenslotte (4) Rijnstraat 8: voorbereiden op een nieuwe omgeving (uitdaging: Hoe behouden we identiteit en een thuisgevoel?) O ja en er waren ook nog twee bonusposters; eentje over de communicatie en één voor hartekreten. Ik vond dat ze het prima geregeld hadden de OR-collega's en ook dat werken met ( en communiceren vanuit) speerpunten lijkt me een beregoed idee. De poster hartekreten bevatte aan het eind van de sessie de meest creatieve bijdragen. Wat dacht je van 'archiefmedewerkers terug' of mijn persoonlijke favoriet met extra punten voor interdepartementale collegialiteit .....'als laatste naar de Rijnstraat verhuizen opdat de kinderziekten dan al door anderen zijn ervaren en opgelost'. 

Kennis: Themamiddag Australië bij Netherlands Water Partnership

Van de week al een middagje voorpret beleefd voor mijn aanstaande vertrek naar Australie. In het kantoor van NWP helemaal aan het begin van de Bezuidenhoutseweg had ik een sessie met oa de kersverse Australische ambassadeur in NL, de Partners in Business actief in Queensland, andere bedrijven, BUZA, mijn collega Rolf Karst van het consulaat in Sydney en - ook heel grappig - een student Hydrologie die zich zelf had uitgenodigd. Vooral met deze laatste gaat het natuurlijk helemaal goed komen. Het was heel interessant om te horen van de Australische plannen om het tropische Noorden van Australie te gaan ontwikkelen. Geen rare gedachte als je bedenkt dat het hier gaat om 40% van het Australisch grondgebied waar nog geen 5% van de mensen woont, en waar ook nog eens bijna alle Australische regen valt. En ook niet onbelangrijk.....dicht bij de Aziatische markt die in de toekomst een hoop extra voedsel nodig heeft. Veel kansen dus, ook voor NL bedrijven in agri, water en logistiek. Ook veel uitdagingen by the way....je moet het water op het goede moment of de juiste plaats krijgen liefst zonder verzilting, tropisch dus veel ongedierte die je gewassen lekker vinden, grote afstanden en weinig infra die niet helpen om je producten vers te houden en last but not least ecologische risico's voor grote stukken nog ongerepte natuur. In het white paper dat de Australische overheid heeft laten maken is daar ook zeker oog voor. Al met al een complexe materie, dus het was een groot geluk dat er een enorme wereldkaart hing waarop de ambassadeur het één en ander aan kon wijzen. 

Kennis: EGEA studentencongres "Public transport in my hometown sucks"

Vandaag een bereleuke middag mee gemaakt in Someren een soort van in de buurt van Eindhoven. daar hadden zich ruim 200 studenten uit heel Europa inclusief Oekraïne en Rusland verzameld voor een week lang congressen over duurzame mobiliteit. Het was mijn taak om een lagerhuisdebat in drie rondes te begeleiden met als één van de sprekende opponenten Pieter Wouters (DGMI). Het kostte mij ongeveer nul moeite om de hele zaal aan het joelen (yeah, yeah) en boe'en te krijgen. Een ik mag wel zeggen héééél enthousiast publiek. Prachtig om te zien hoe geanimeerd de studenten zich in het debat mengen. Vooral als ze voorbeelden uit hun eigen land noemden merkte je de toegevoegde waarde van zo'n internationaal congres. De kwalificatie uit de titel kwam van een studente uit Polen die dit met wat meer toelichting over Kielze zei. Pieter deed het geweldig en won op punten met zijn stelling Governmental policy can bring about a big change in sustainable mobiliteit patterns and behaviour  (tegenstelling was  die van Robbert van Dijk (Prov Utrecht) die aangaf dat het vooral autonome trends zijn die het verschil maken). Ook een mooi optreden van Jan Anne Annema (TU Delft) die met wijdse kanselgebaren een totale wipe out scoorde met zijn stelling: In 20 years Europeam cities will be designed in such a way that cycling and walking will be the most important modes of transport (tegenstelling was In 10 years all car transport should be electric). Mooi! Met Pieter en met later deze week Arjen Kapteijn hebben we zo mooi een stukje IenM recruitement gedaan en na gedane arbeid gingen ze ook nog verse stroopwafels voor mij staan bakken, me een fles wijn geven en me op tijd op de trein zetten. Ik zeg:  "Helemaal niets mis mee, met die jeugd van tegenwoordig".

Kennis: Wat wordt de verschijningsvorm van de nieuwe SKIA?

Zoals jullie misschien al weten zijn we bij KIS ontzettend bezig met de update van Strategsiche Kennis-en Innovatieagenda van IenM. Dat gaat in deze fase vooral over inde inhoud en dan met name om de vraag voor welke K&I-thema's we gaan en voor welke vragen die daar onder hangen. Echter het is ook niet verkeerd om nu alvast wat over de verschijningsvorm na te denken. De vorm beïnvloedt namelijk ook de inhoud en de hoeveelheid inhoud. In een creatieve sessies hebben we met KISsers, IenM gasten en wild guests van buiten nagedacht over drie varianten: (1) de golden oldie: een papieren boekje met daarnaast een pdf; (2) modern talking: een interactief doorklikbare digitale variant; (3) wild card: zeg maar alle andere al dan niet vergezochte opties als filmpjes, tentoonstelling, posters, app enz. Ik begrijp dit leest als een enorme anticlimax maar na afloop van de creatieve sessie bleek de winnende vorm de zogenoemde 'én, én'- variant te zijn. Én misschien is dat ook wel de enige juiste als je recht doet aan de One size fits none- filosofie. De één leest graag van papier, de ander klinkt liever op een scherm en de derde scanned een poster bij het koffie-apparaat. 

Innovatie: Meedenken over de Stadsbeek voor Enschede

Vanuit de KIS leergang Innovatie voor beleid zijn we van de week met een klein clubje collegiaal gaan meedenken over het wel en wee van de aan te leggen Stadsbeek in Enschede. Het zit zo: toen de textielindustrie in Enschede nog floreerde werd heel veel grondwater opgepompt. Daardoor had ondanks de liggen op de helling van een stuwwal Enschede zelf in de wat lager gelegen woonwijken nauwelijks last van wateroverlast. Nu zoveel jaren later is de textielindustrie verdwenen en de klimaatverandering verschenen. De lager gelegen woonwijken hebben nu wél flink te kampen met wateroverlast in de vorm van volgelopen kelders en rottende vloeren. De gemeente Enschede heeft gekozen voor het aanleggen van een Stadsbeek om het water af te voeren richting het Twentekanaal. Een mooi maar ook dure oplossing. Het is dan ook zaak om zoeveel mogelijk expliciet bij te dragen aan het vervullen van wensen van andere lokale, regionale, nationale en internationale belangen. Het idee van het collegiaal meedenken was het bedenken van specificaties van de Stadsbeek die maken dat zoveel mogelijk doelen en belangen gediend worden, én om mee te denken over financiele strategieën om realisatie te bevorderen. Het was een mooi samenzijn, inclusief diner met watergraaf en wethouder, dat  uitmuntend georganiseerd was door Tom Voskamp en collega's. Goed het is natuurlijk een misvatting om te denken dat de mensen uit Den Haag veel nieuws te melden hebben, maar het er samen over hebben helpt al enorm. En als je een groep vrijpostige Hagenezen uitnodigt gaan ze altijd aan je uitgangspunten rammelen. Eentje daarvan is het idee overtollig grondwater als kans te benutten. Ga met de KvK en Netherlands Foreign Investment Agency opzoek naar nieuwe bedrijven in de voedsel- en levensmiddelen industrie die maar wat graag het overtollige grondwater willen gebruiken. We hebben daarnaast ook wild nagedacht over welke nevendoelen, welke storyljne, welke stakeholders je kunt bedienen met de Stadsbeek (Vestigingsklimaat, viswater, stadsstrand, kano, mini waterkrachtcentrale (40 meter verval) Natuurvriendelijke oevers, horeca, mkb,  badeendenracebaan enz enz.).  Voor het aansluiten op nationale en Europese financieringsstromen dachten we aan NKWK, Agenda stad, SURF, twinning en JPI climate services. Dan gaat het vooral om onderzoeksgelden en niet om de grote aanlegsubsidies, echter deze kunnen vast en zeker helpen met agenderen. Hoe dan ook een prachtig samenzijn. 

Kennis: Workshop Financieringsmodellen

Donderdag in een race tegen de klok uit Enschede terug naar Den Haag gegaan om de workshop over Financieringsmodellen (SKIA thema B) voor te zitten. Dat leverde een goed gevulde zaal en -voor mij- een hoop nieuwe gezichten op. Vooral dankzij Hans Jeekel en Bart Veuger was er ook een flinke delegatie van RWS. Bart gaf een mooie introductie op de uitkomsten van zijn Interviewronde, en twee pitches brachten ons vervolgens op inspirerende wijze weer terug bij de praktijk cases. Na drie parallelle sessies over belemmering, succesfactoren en resterende kennsivragen afgetopt met een levendige forumdiscussie, hadden we een flinke opbrengst te pakken. Zo blijkt er veel behoefte aan kennis delen op basis van casussen, is er de oproep om eerst een reële ambitie te hebben en pas dan over financiering na te denken. Waarbij dan weer wel in ogenschouw moet worden genomen dat je misschien geen ambities moet formuleren als je geen middelen hebt. Ook is er de oproep te beseffen dat er al meer mogelijk is met MIRT, infrafonds en Deltfonds dan vaak gedacht wordt. Zoek de ruimte in de spelregels op is dan ook het devies. Een mooi actueel voorbeeld is dat er nu echt werk gemaakt wordt van duurzaamheid in de Service Level Agreements met RWS. De meest genoemde kennisvraag is: " Welke Financieringsmodellen passen bij welke NSOB rollen van de overheid?". De oproep daarbij is, is vooral ook te leren van wat er al is. Ten slotte is het idee vooral van elkaar te keren als IenM'ers, daarnaast van deskunidgen, met partners uit het veld, en van Financiën waar het de nationale spelregels betreft. O ja helemaal tenslotte.....praat alleen over modellen om info en inzicht over te dragen en niet om ze als keurslijf op te leggen. Om met de woorden van René Vrugt te spreken: "Het enige model waar je voor moet gaan is het Barbapapa-model".

Strategie: wie de luier past trekke hem aan

Van de week werd ik door collega Marc Pruijn van Van Afval naar Grondstof gevraagd om eens mee te denken over de procesvoering van de ketenaanpak voor verschillende types afval; te beginnen met de luier. Ja, ja, de luier. In gemeenten die al een heleboel doen aan scheiding van huishoudelijk afval en op deze manier de afvalload terug brengen naar zo'n 50 kilo per persoon per jaar, vormen al dan niet goed gevulde luiers 1/3 van het resterende afval. Kortom wéér een reden waarom ik als kinderloze zonder scrupules onderbeperkt mag blijven vliegen :-). Het idee van de ketenaanpak is om in workshopvorm met alle betrokken stakeholders een wensbeeld voor de toekomst te schetsen dat dan weer als basis kan dienen voor het opstellen van een roadmap op weg naar dit wensbeeld. Stakeholders committeren zich dan aan het uitvoeren van acties op die roadmap. De meedenkvraag richt zich met name op het workshopontwerp voor wensbeeld / roadmap. Nog best lastig omdat het best een flinke opgave lijkt te zijn de diverse stakeholders op één lijn te krijgen. Bij het werken aan de plasticketen bijvoorbeeld, is dit ook geen sinecure. Zelfs in de coalitie van goedbedoelenden wordt het betere soms de vijand van het goede. Bij plastic zit hem dat er bijvoorbeeld in dat de mensen van de bioplastics vinden dat recycle'aars en opruimers van chemoplastics het paard achter de wagen spannen, omdat de bioplasticsmensen lijken te vinden dat we nú en niet overmorgen over moeten stappen op bioplastics. Zoiets zou zomaar ook maar kunnen gebeuren in de wereld van de luier waarin de katoenenluieradepten (3 keer woordwaarde) het opnemen tegen de goedbedoelende recycle'aars van wegwerpluiers (2 keer woordwaarde). Net als bij onze eigenste ambitieuze doelen zit je daarnaast ook nog met de vraag of je blauw operationeel moet plannen hoe het doel of wensbeeld te bereiken, of het blauw blauw moet  laten en een ambitieus doel gewoon als wenkend perspectief moet zien waar alle betrokkenen min of meer hun pijlen op richten. Mmmmmm nog best lastig. 

Kennis: de waarde van valorisatie

Omdat ik toch bij NWO was dacht ik: "Kom, ik ga vandaag eens voor een redundante activiteit en ga naar de sessie bij Rathenau over het meten van valorisatie". Het afscheid van Maarten Hajer dat tegelijkertijd plaatsvond was namelijk drie keer overboekt en bovendien had ik Maarten persoonlijk gedag gezegd toen ik hem van de week interviewde over kennisbeleid. Zo gezegd zo gedaan. De sessie vond plaats ter gelegenheid van de verdediging van het proefschrift van Stefan de Jong eerder op de dag. Stefan was zelf begrijpelijkerwijs afwezig om zijn feestje te vieren, maar uit de  context maakte ik op dat de hoofdgast Jordi Molas Gallard van CSIC die ochtend opponent was geweest. Zonder enige hulp van audio-visuele middelen wist deze meneer uit Valencia mét accent, maar ook met mooie formuleringen zijn punten te maken over het meetbaar maken van valorisatie. Ondertussen had ik mooi de gelegenheid de samenvatting van het proefschrift van Stefan te lezen. Het interview was een machtig wapen gebleken voor zijn onderzoek en al interviewend was hij tot het inzicht gekomen dat wetenschappers vaak wel van valorisatie gehoord hebben maar eigenlijk niet zo goed weten wat beleidsmakers dan van hun willen. Vaak denken ze dat het alleen maar over 'geld verdienen met onderzoek' gaat en bijvoorbeeld niet over het maatschappelijk toepasbaar maken van bevindingen. Niet zo gek want ik denk bij het woord valideren ook aan geld. In het wiki-woordenboek gaat het over hernieuwde vaststelling van de waarde van een schuldvordering, naar boven bijstellen van prijs om de productie weer lonend te maken of als het over kennis gaat het proces dat kennis omzet of her-/opwaardeert door het toepasbaar te maken in commercieel haalbare producten, processen of diensten. Stefan roept beleidsmakers op gewoon nog eens uit te keggen wat zij onder valorisatie verstaan en vooral geen nieuwe term te bedenken. Intermediaire organsiaties als NWO krijgen de opdracht beloningsmechanismenvoor valorisatie te bedenken opdat wetenschappers uit meer dan publiceren prestige kunnen genereren. Investeren in valorisatie moet voor onderzoekers ook goed zijn voor hun wetenschappelijke carrière. Heb aan de andere aanwezigen nog eens uitgelegd dat het er bij ons bij IenM bij valorisatie vooral gaat om wetenschappers die met beleidsmakers in gesprek willen gaan over hoe hun nieuwe inzichten te benutten in beleidsvorming. Kwantitatieve monitoringsmethiden om geldelijk gewin of maatschappelijke nut te meten zijn meer iets voor EZ respectievelijk OCW. Nuttig zijn ze wel wat mij betreft. 

Innovatie: Weer zo'n mooie dag tijdens de leergang Innovatie

Woensdag is sowieso al een hele mooie dag voor een fijn stukje reflectie, maar als je dan ook nog net op woensdag een dag van de KIS-leergang Innovatie hebt, nou dan zit het wel snor. We waren te gast in het oude kantoor van ILT aan de nieuwe Uitleg, hetgeen nu het nieuwe Hoofdkantoor van de Nationale Politie is. Ochtendspreker naast onze hoofddocent Jeff Gaspersz was Hans Schönfeld van de Nationale Politie zelf. Hij doceerde snel, boeiend en misselijkmakend ( prezi on steroids :-) over zijn boek dat gaat over het bouwen van een innovatief ecosysteem. Heel inspirerend en samen met het boek van Jeff Gaspersz over innovatieklimaat biedt dit een min of meer complete set bouwstenen om ook binnen IenM intenser aan een goed innovatieklimaat te gaan werken. Ik was vooral onder de indruk van dat ze bij de politie twee keer per jaar een trendsessie doen naar technologische ontwikkeling ( ism Singularity University) en sociale ontwikkeling ( ism SCP). Ze brengen kansen en bedreigingen in beeld, bedenken hoe ze kansen moeten oogsten en de bedreigingen moeten tackelen en met wie. De overkoepelende vraag daarbij is of de politie robuust en flexibel genoeg is om met exponentiële ontwikkelingen om te gaan. Goed de vraag stellen is hem beantwoorden, maar dat zal voor bijna iedere organisatie gelden, toch? Wat Martijn Aslander, de spreker van de middag betreft is het voor de overheid te weinig en te laat. Maar.......we konden ons troosten met de gedachte van de spreker dat dat ook helemaal niet erg is. De steroids hoefde niet opgeborgen te worden en het kostte dan ook geen enkele moeite om naar deze man te luisteren. In ieder geval goed om nog eens naar zijn ideeen te kijken op lifehacking.nl of in zijn gratis te downloaden boek Easycratie. Wat ik in ieder geval direct meenaarhuisneem is het idee om goede ideeen vooral niet altijd op papier te zetten. dat is vragen om stroperigheid en vertragende meningen. Ook geen tip om in de wind te slaan.....concentreer je op de mensen die wel willen. Mensen die  snel van begrip zijn, lef hebben en lief zijn. Mooie gedachten!

Kennis: KNMI weet de goede mensen naar Publieksbijeenkomst te krijgen!

Vrijdag was dan de langverwachte Publieksbijeenkomst KNMI die in het teken stond van de Nationale wetenschapsagenda. KNMI had met het organiserend congresbureau een puik programma in elkaar gedraaid. Met daarin oa Helga van Leur en  Alexander Rinnooy Kan aan (of rond). de De Wetenschap Draait Door Tafel, acteurs, kinderklas en een mooi verhaal over seismologie inclusief versneld (of was het nou vertraagd) afgespeeld geluid van meteoriet in de dampkring. Ondanks deze mooi omlijsting - niet in de laatste plaats door de uitstekend voorzittende voorzitter :-) - was het hart van de bijeenkomst toch wel het gesprek tussen publiek en wetenschap. In twee rondes werd aan 12 verschillende thematafels eerst in gesprek gegaan over welke vragen de wetenschappers van KNMI (en haar vele aanwezige partners, complimenten!) wel min of meer al dachten te kunnen beantwoorden. Daarna ging het meer om het verder toelichten en aanscherpen van op de Nationale Wetenschapsagenda-site ingediende kennisvragen. Doordat het event plaats vond in een megatent die het grootste deel van de tijd door striemende regen werd gegeseld, moesten mensen meer dan een beetje knus tegen elkaar aankruipen om elkaar te kunnen verstaan. En ook dat verbindt! Mijn zorg vooraf was dat er een overdosis geïnstitutionaliseerde 'nep'burgers op de bijeenkomst af zou komen. Dat bleek in de praktijk echt heel erg mee te vallen. Toen ik kort van te voren de deelnemerslijst bestudeerde was ik al optimistisch, maar dat werd in de tent alleen maar bevestigd. Er liep een breed spectrum aan gepensioneerde weeramateurs, wetenschapsliefhebbers, dag-je-uit echtparen, en omwonenden rond. Één mevrouw zal voor altijd in de wetenschap blijven geloven toen ik warempel net haar vraag - met naam en toenaam- op het podium aan panellid David de Jager can Ecofys stelde.

Kennis: ...en toch is mijn inbox de baas

Na toch zeker een maand het rijk min of meer alleen te hebben gehad in de kantoortuin, kwamen afgelopen maandag mijn - overigens zeer gewaardeerde - collega's weer uit hun vakantieadressen te voorschijn. Kortom dat maakte dat de kantoortuin weer goed vol was. En dat was niet het enige .....ook mijn inbox kwam (daarmee) weer goed vol te zitten. Een maand lang had ik mij in kunnen beelden dat ik zelf kon bedenken wat prioritair en/of belangrijk was om mijn tijd aan te besteden. Nu moest ik toch weer toezien - of ik het nu wilde of niet - dat niet ik, maar mijn inbox bepaalt waar mijn aandacht naar uit gaat. Aandacht die daarmee per mail ook nog van onderwerp verspringt. Helemaal verkeerd natuurlijk, temeer daar ik in het grote Scrumboek van Jeff Sutherland had gelezen hoe funest multitasken is voor je productiviteit. Kortom mijn goed voornemen van deze week - daar gaat die weer - is gewoon weer eens de mail de mail te laten. Deze keer bestaat mijn poging uit twee keer per dag alleen de belangrijke mailtjes op te vissen en vrijdagmiddag te kijken wat er dan nog urgent is. Jullie zijn gewaarschuwd. 

Kennis: Hoe zat het ook al weer met de conference call?

Donderdag was het prachtig weer en ik had bedacht om naar mijn interview met Maarten Smits (Deltares) te fietsen vanuit Scheveningen. nou dat pakte allemaal prachtig uit maar op de terugweg bedacht ik me dat ik mij fietssnelheid van de heenweg wat overschat had. Gevolg was dat ik te laat terug op kantoor dreigde te komen voor een conference call over een eventueel te starten NWO programma over Big Data. "Tja wat nu", dacht ik toen......"Toch maar even een rustig plekje zoeken op mijn fietsroute." Welke hersenkronkel in mij bedacht dat ik op of nabij Den Haag CS een rustig plekje kon vinden blijft mij tot op heden een raadsel, maar ik dacht "Ik zoek even een rustig plekje op of nabij Den Haag CS". Even later zat ik met een cola light en een heerlijke reep chocola ( dat dan weer wel) op het "Babylonplein" ingebeld en wel. Vanaf dat moment - daarvoor echt nog niet hoor! - werd het van kwaad tot erger met de geluidsoverlast. Mijn telefoongenoten en ik werden getrakteerd op stationsoproepers, heel erg piepende trams en twee hele luidruchtige Italiaanse dames die naast mij gingen zitten (gezellig) en een geanimeerd gesprek begonnen dat klonk als ruzie maar het zeker niet was. Toen ik mij met telefoon en IPad bij de Italiaanse dames uit de voeten had gemaakt kwam er een helikopter boven mijn hoofd hangen. Dat was het moment dat ik mij herinnerde zelf al eens wat bedacht en geschreven te hebben over telefonisch vergaderen. Hoe zat het ook al weer? (1) Nu, vooral doen, dat is uitgangspunt één. Het scheelt een enorme hoeveelheid reistijd; (2) Als het even kan met mensen die je al kent zodat de afwezige non-verbale communicatie wat minder gemist wordt; (3) met een agenda om wat houvast te creëeren; (4) met een voorzitter die wat strakker leidt dan bij een live vergadering (zeker bij meer dan vier deelnemers) en die mensen beurten geeft door hun naam te noemen; (5) deelnemers die eerst hun eigen naam noemen als ze spontaan wat gaan zeggen; (6) een head set zodat je je handen vrij hebt om de telefoon te bedienen; (7) ...om met die handen op de mute-knop te kunnen drukken als je zelf niet aan het woord bent. Dit voorkomt dat onschuldige deelnemers getrakteerd worden op stationsoproepers, heel erg piepende trams, twee hele luidruchtige Italiaanse dames en een helikopter.

Kennis: Vragologitis

Tijdens onze SKIA versnellingsweek van begin deze maand (ja, ja we zijn serieus met de update begonnen) bleek andermaal hoe moeilijk het is een goede (kennis)vraag te formuleren. Natuurlijk laten we ons daarbij inspireren door de door Wim Derksen geformuleerde valkuilen; geen mogelijkheid laten we onbenut daar in te trappen. Welke valkuilen waren dat ook alweer? (1) we duiden een probleem en stellen geen vraag; (2) we formuleren een beleidsvraag ipv een kennisvraag (zeg naar alle vragen met 'moeten'); (3) de vraag is 'Nice to know' maar niet 'need to know'?; (4) we formuleren een vraag los van de politieke context. Maar zelfs als je er voor kiest nu eens niet in die valkuilen te stappen wordt het niet meteen heel makkelijk. Dit als je ook nog probeert een soort van onderscheid te maken tussen laat ik zeggen gewone kennisvragen en vragen die innovaties uitlokken. Rondom het proces van de Nationale Wetenschapsagenda is inmiddels minimaal één interessant en één leuk stukje geschreven rondom de vraag wat een goede vraag is. Daan Andriessen (lector Hogeschool Utrecht) heeft op scienceguide het interessante stukje geschreven. Hij onderscheid, Oost en Markenhof citerend, zes soorten vragen in de wetenschap, ieder passend bij één van de zogenoemde onderzoeksfuncties van de vraag: beschrijven, vergelijken, definiëren, evalueren, verklaren en ontwerpen. Andriessen geeft ook aan dat vraagvookeuren afhangen van iemands beeld van het doel van de wetenschap. Bij liefhebbers van fundamentele wetenschap zijn vooral beschrijvende (hoe ziet iets in elkaar?) en verklarende (waardoor wordt iets veroorzaakt?) vragen favoriet. Mensen die vinden dat wetenschap vooral moet helpen oplossingen te vinden voor problemen uit de praktijk stellen ontwerpende vragen centraal (op welke wijze kunnen we dit verbeteren?). Andriessen heeft berekend dat van de 11700 ingediende vragen voor de Nationale Wetenschapsagenda maar liefst 55% van de vragen ontwerpend zijn. Dat is dan in ieder geval een mooie opsteker voor de liefhebbers van 'science for society'  Het leuke stukje waar ik aan refereerde is een Rathenau-blog van Hade Dorst die flink wat gekleurde vragen wist te vinden tussen de 11700 vragen. Vaak zijn dat stellingen of klachten met een vraagteken er achter. (Mijn voorlopigheid favoriet: Hoeveel gezondheidsschade heeft de homeopathie aangericht?). In de blog van Hade wordt ook nog verwezen naar een definitie van de vraag wat een goede vraag is. Het antwoord is van de hand van José van Dijk 'Een goede vraag is uitdagend en grensverleggend, èn houdt rekening met wat we redelijkerwijs kunnen onderzoeken binnen een overzichtelijke termijn’. Nu die kunnen we in de oren knopen bij het maken van de nieuwe SKIA!

Gelezen: De limieten van de markt - Paul de Grauwe

Dit weekend toegekomen aan dit uiterst lezenswaardige en (ook nog eens) leesbare boek van de Belgische econoom Paul de Grauwe. In 12 hoofdstukken gaat hij oa in op de externe en interne limieten van markt en politiek en weet hij ook nog de 1000 bladzijden van Piketty samen te vatten in een handvol pagina's. Mooi is trouwens ook dat hij Daniel Kahneman's systeem 1 (het snelle gevoel) en systeem 2 (het langzame beredeneren) meeneemt in zijn beschrijving van hoe markt en politiek elkaar nodig hebben. Systeem1-gevoelens als rechtvaardigheid worden namelijk niet bediend door de markt. Deze hogepriester van het kapitalisme doet in het voorwoord  al een coming out door aan te geven dat hiij niet meer gelooft in dat de overheid een minimale rol moet spelen. Het kapitalisme moet tegen zichzelf beschermd worden en dat kan alleen door de overheid. Sinds de jaren 80 slaat de pendel van de cover - ik zou op de foto afgaand zeggen sloopkogel - uit naar de markt en die markt moet dan ook weer tegen zijn eigen grenzen aanlopen. In het laatste hoofdstuk van zijn boek concludeert de schrijver niet optimistisch te kunnen zijn over een zachte botsing. De vraag is tegen welke grens de markt als eerste aan zal lopen. Tegen die van het milieu en bijpassende rampspoed of toch die van de revolutie opwekkende groeiende inkomensongelijkheid. Volgens De Grauw gaat ons het het milieu eerder opbreken. En passant doceert hij ook nog even dat het met de euro alleen goed kan komen als we het land 'Europa' creeren. Tenslotte toont De Grauw nog even aan een echte Vlaming te zijn door Free riders gewoon vrijbuiters te noemen en dat staat hem goed.