Dinsdag presentatie IenW duurzaamheidsverslag

Woensdag is het verantwoordingsdag en daar mag het IenW duurzaamheidsverslag natuurlijk niet ontbreken. Vandaar dat het dinsdag om 14.00 uur wordt gepresenteerd. Ik mag natuurlijk niets verklappen, maar ik laat wel graag doorsijpelen dat er weer voortgang bereikt is. En dat is knap want de afgelopen jaren hebben we reeds 49% CO2 reductie gescoord tov 2009. Maar het zou zomaar kunnen dat we op weg naar klimaatneutraal in 2030 te maken krijgen met de wet van de remmende voorsprong en met hooghangend fruit. Een hele grote taartpunt in onze CO2 uitstoot is die van de rijksrederij en het blijkt wat lastig daar op korte termijn echt grote stappen te maken. Het overgrote deel van de algehele IenW uitstoot zit bij RWS. De uitstoot van aanleg, vervanging en renovatie en beheer en onderhoud zit niet in dit plaatje en is met 800 kton een factor 10 groter. De bijdrage van de bestuurskern is als vanzelf beperkt waarbij het net als voor andere kantoorclubs opvalt dat verreweg het grootste deel van de uitstoot in vliegreizen zit. Dat is allemaal niet zo mooi natuurlijk. Meer online en afstappen van business class is daar het devies.  

De Leesjutter 2: Blogs van buiten

Zat ik zo wat weg te dromen in het printerhok, zie ik daar ineens een flinke stapel liggen van de uitgave Blogs van buiten. Stakeholders en relaties aan het woord. Mooi initiatief van de collega’s van de Directie Communicatie. Het boekje dateert al weer uit 2019 maar ik kon me sommige blogs die eerder op ons veelgeprezen intranet (die goede oude tijd) stonden, nog goed herinneren. Nu dus gebundeld bij elkaar. Ik haal er even een serie indrukken en citaten uit:

• Jan Paul van Soest maakte zich in 2019 druk om het verdwijnen van de M uit toen nog IenM. Zijn stelling: Net zoals er één departement is dat de geldstromen en de budgetten bewaakt, het Ministerie van Financiën, kan er één departement zijn dat de fysisch, chemische en biologische drukfactoren en hun invloed op de kwaliteit van mens, plant dier en ecosysteem bewaakt. Klinkt als een mooie inleidende zin voor het NMP. 
• Carlo van de Weijer zegt ook in deze uitgave weer een hoop verstandige dingen (zie ook link). "Het grootste probleem in 2029 (10 jaar na verschijnen van de uitgave) waar ik zo snel nog geen oplossing voor zie is de groei van het vliegverkeer.""Hogesnelheidslijnen door Europa zouden met miljardeninvesteringen hoogstens de groei van één jaar vliegen kunnen vervangen." "De file als ultieme wapen tegen de file. We moeten ook de schade van files anders gaan berekenen. Voor virjetijdsreizigers en zelfs voor woon-werkverkeer moeten we de files gaan bezien als een planbaar en vrijwillig ondergaan fenomeen. De prijs van een voertuigverliesuur voor niet-beroepsvervoer moet dan ook terug naar nul euro (zie ook blog over beleidsneutraal link) 
• Saskia Kluit (toen directeur van de Fietsersbond) kijkt naar de opkomt van de e-bike en ziet deze als een oplossing voor velen; zeer geschikt om de economische prestaties van  het OV te verbeteren, parkeerproblemen van werkgevers op te lossen (meer dan 60% van de werknemers werkt op fietsafstand van het werk) en het bedrijfsmodel van de fietsindustrie positief op zijn kop te zetten. Zij vraagt zich af: "Wat zou er kunnen gebeuren als fietsen met miljarden (fiscaal) gestimuleerd wordt, zoals met elektrisch rijden is gebeurd?"
• Tenslotte was Frits van Bruggen (voormalig hoofddirecteur ANWB) voor een vliegtaks per vlucht (één bedrag voor het hele vliegtuig en niet per ticket per passagier). Hij ziet als voordelen dat je zo eenvoudig kan diferentieren tussen vervuilende en minder vervuilende vliegtuigen, je belast zo automatisch ook de transferpassagiers, je beperkt je niet tot Nederlanders en je stimuleert vliegmaatschappijen de bezettingsgraad op te hogen En dat in combinatie met een terugsluis. Ik was deze variant nog niet tegen gekomen. De punten voor originaliteit zijn daarmee voor Frits. Hoewel het hier wel wat ontbreekt aan voelbare betaalpijn bij de passagier omdat de extra kosten niet herkenbaar in de ticketprijs terugkomen.

De Leesjutter 1: AWTI-rapport In dienst van de toekomst - van optimalisatie naar transformatie

Ben deze week boven de 100.000 ste gelezen blog gekomen en kom ook nog in de buurt van mijn 1000ste blog dus ik dacht….wordt het niet eens tijd voor een nieuwe rubriek. Het antwoord is ja, en het is de rubriek de leesjutter geworden. Dat zit zo: op kantoor rond de ankerpunten, de werkplekken en de kopieerapparaten slingeren vaak meer of minder lezenswaardige rapporten rond. Die besluip ik dan vanuit een hinderlaag, verslind ze en schrijf er een blogje over. Een een nieuwe rubriek is geboren. Moeilijker kan ik het niet maken, Zo vond ik het in de titel genoemde AWTI-advies op mijn misschien niet eens zo flexibele werkplek. Wat als eerste opvalt aan dit adviesrapport is het wel heel bescheiden formaat: 12 pagina’s, waarvan nog geen 7 pagina’s tekst. Doublecheckend kom ik er achter dat het hier een samenvatting betreft, met daarin- waarschijnlijk speciaal om mij op het verkeerde been te zetten - ook weer een samenvatting. Hoe dan ook dit is een samenvattend rapport uit de subcategorie: lezenswaardig. Niet in de laatste plaats omdat ik het erg met de inhoud eens ben. Boodschap is dat de polderende aanpak van de missiegedreven innovatie de gevestigde partijen en het verdienvermogen centraal stelt en dat deze aanpak niet tot de gewenste transformatie op het gebied van bijvoorbeeld mobiliteit of het voedselsysteem leidt. Pogingen van de vakdepartementen omdat te doorbreken stranden op weerstand bij laat ik zeggen stakeholders die liever exclusief blijven sturen op verdienvermogen. Dat laatste staat niet in het rapport maar dat proberen ze vast op een nette manier tot uitdrukking te brengen in de zin ‘…een geïntegreerde beleidsaanpak is nodig die de departementale scheidslijnen overstijgt.’ Echt nieuw is het allemaal niet. Eerder probeerde Derk Loorbach dit al wat schoktherapie-achting onder de aandacht te brengen (zie link) en een analyse van de status quo manier waarop we coronaherstel hebben ingezet liegt er ook niet om (zie link). Het staat wel mooi opgeschreven. Dat dan weer wel. 

Een aanmoediging voor water en bodem sturend

Momenteel ben ik vooral nog ontzettend bezig met het gereed maken van mijn huis voor de energietransitie. Na de zonnepanelen en de zoldervloerisolatie zijn nu onze spouwloze buitenmuren aan de beurt. Als de voorzetwanden staan heb ik zowaar energielabel B bereikt. Niet slecht als je weet dat we begonnen zijn met de G van geweldig. Al met al best een dure grap, maar als ik The Economist (zie link) mag geloven vallen deze kosten in het niet bij het klimaatproof maken van huizen. Althans als je naar de wereldwijde huizenvoorraad kijkt. De risico'szijn natuurlijk niet gelijk verdeeld, maar het voorbeeld dat hiervoor in het artikel wordt gebruikt stemt niet gerust: 40% van de onroerendgoed waarde van Amsterdam kan verdampen als gevolg van de fysieke risico's van klimaatverandering tegenover 7% van die van Tokyo. Paalrot als gevolg van dalende grondwaterstanden wordt hier bij als één van de probleemveroorzakers voor Amsterdam aangewezen. De waarde van klimaatkwetsbare huizen blijken pas te dalen nadat een ramp optreedt. De economen van het gelijknamige blad vinden dat zorgelijk omdat overgewaardeerde huizen de financiele markten kwetsbaar maken. Ze waarschuwen dan ook dat hoe langer overheden uit electorale overwegingen huiseigenaren tegen financiele risico's van schade blijven beschermen, hoe groter die risico's worden.  

Carbon lock-in & de auto als complot

In tegenstelling tot de ander klimaatdomeinen schiet het met mobiliteit niet echt lekker op met het halen van de klimaatdoelen. Volgens de schrijvers van het reviewartikel The poltical economy of car dependence (zie link) zit hem dat in de zogenoemde carbon lock-in. Zeg maar het elkaar gevangen houden van technologische, institutionele en sociale krachten die tot politieke inertia leiden in de klimaataanpak. Misschien te zien als een uitgebreide versie van het begrip rebound effect. Volgens de auteurs zit die lock-in hem dan weer in: (1) de rol van van de integrale socio-technische aspecten van (infra)voorzieningen; (2) het opportunistisch gebruik van tegenstrijdige economische argumenten ten faveure van aanleg en vervanging en renovatie; (3) het optrekken van een apolitieke facade rond pro-auto besluitvorming; en (4) de inkapseling van de staat en andere spelers door het complex van autoafhankelijke transportsytemen. Dat is natuurlijk een hele mondvol en je hoeft het hier ook niet meteen mee eens te zijn, maar lezenswaardig is het artikel zondermeer. Niet in de laatste plaats door de toepassing van een economische benadering genaamd systens of provisioning approach waarbij sociale, culturele en technische apsecten worden gecombineerd met economische aspecten van het beschikbaar maken van voorzieningen. Bij deze aanpak wordt consumptie meer in relatie tot productie beschouwd. Al met al een mooie aanvulling op de eerdere studie van de filosofen (zie link), de KiM-studie over wijdverbreid autobezit (zie link) en de mooie scriptie van een mobiliteitscollega uit Utrecht (zie link) 

Pinguïn Fred leest van Waarnemen naar waarmaken

Komende dinsdag bespreken we Paul Kloosterboer's boek Van Waarnemen naar Waarmaken - expeditie naar Waarde met professionals. Het boek is winnaar van een boekenprijs voor organsatie-advies, maar van mij had die de prijs niet gekregen. Het is dan ook geen beste binnenkomer om in het boek nogal makkelijke kritiek te uiten op het achtfasenproces van John Kotter nota bene de naamgever van Pinguïn Fred (zie link en link) Veel theorie en theorettes die voor de lezer lastig herleidbaar worden toegepast op organisatevraagstukken van bijvoorbeeld de Triodosbank en het ziekenhuis waar ik geboren ben. Dieptepunt daarbij is de verhandeling over secundaire emoties en neurale paden. Die klinkt  heel belangrijk, maar lijkt vervolgens niet tot nauwelijks gebruikt te worden in de casussen. Wat ook niet helpt is de metafoor van de expeditie die op gezochte wijze door het hele boek heen uitgemolken wordt. Best negatief dus. Maar gelukkig ook wat lichtpunten. Het eerste hoofdstuk dat in gaat op individele en institutionele belemmeringen voor strategisch leren is sterk en blijkt in niet onbelangrijke mate over me- en onszelf te gaan: "Ze (kenniswerkers) zijn allergisch  voor alles wat riekt naar de 'vier boze B's': bureaucratie, bazen, beleid en budget". Ook de toepassing van de term pocket veto (ja zeggen, nee doen) is ons niet vreemd. Dankzij hoofdstuk 1 weet de schrijver nog net twee ballen te scoren.