Gaat het ooit wat worden met die beleidsdoorlichtingen en beleidsvaluaties?

Maandag was ik bij het door de collega´s van Financiën georganiseerde Congres Inzicht in Kwaliteit. Was een mooi samenzijn met een overwegend goed programma met oa een licht hilarische quiz waarbij de deelnemers moesten voorspellen over waar willekeurige gefilmde Nederlanders aan dachten bij verschillende beleidsvaluatie-jargonwoorden. Ook mooi was het onderdeel waarbij Kamerleden Snels en Sneller werden geïnterviewd. Beide heren gaven het goede voorbeeld. Als vertegenwoordigers van een regeringspartij en een oppositiepartij lieten zij zien samen te strijden voor de goede zaak, namelijk die van uit kunnen leggen dat er effectief en doelmatig met belastinggeld wordt omgesprongen. Maar goed zij lijken wat alleen te staan, want zoals zij aangaven vinden regeringspartijen een probleem vaak al opgelost als er zichtbaar geld voor is uitgetrokken. Terwijl oppositiepartijen liefst hard af willen rekenen en weinig geduld hebben met lerend evalueren. Voor de ambtenaren in de zaal hadden de goedbedoelende heren alvast een tweetal aanbevelingen: (1) maak inzichtelijk waarom beleidsopties zijn afgevallen; (2) spreek als ambtenaar je bewindspersonen aan als een wetsvoorstel nog niet voldoet aan de Comptabiliteitswet 3.1 (helderheid over doelstelling, doeltreffendheid en de doelmatigheid, beleidsinstrumenten die worden ingezet en de financiële gevolgen). In wandelganggesprekken en in de parallelle sessies kwamen spontaan wat bekende en minder bekende redenen naar boven van waarom het allemaal nog niet zo lukt met die vereisten van de Comptabiliteitswet: (1) Regeerakkoord bevat al gedetailleerde beleidsvoornemens die nog niet Comptabiliteitswet-proof zijn, maar wel zijn afgesproken; (2) Beleidsevaluaties komen vaak pas beschikbaar als de verantwoordelijk bewindspersoon weer uit beeld verdwenen is. Dan is de animo er dan wel goede sier mee te maken, dan wel uit te halen laag; (3) Alternatieven zitten vaak al onherleidbaar opgesloten in het compromis dat een wetsvoorstel vaak al is voor het naar de Kamer gaat. Spreker Sir Michael Barber  (Blair's topadviseur en bekend van Instruction to deliver) hoopt dit alles te omzeilen door meer vooraf te evalueren met de door hem ontwikkelde public value scan waar we nu ook in NL mee gaan experimenteren. Sir Barber is er overigens wel één van het wanhopig optimisme want hij vertelde dat hij al 5-6 Britse equivalenten van Operatie Inzicht in Kwaliteit achter de rug heeft en dat die operaties zich laten omschrijven als episodisch met weinig aandacht voor langdurig doorpakken en voor capacity building. Maar goed ik wil natuurlijk niet zo´n collega worden die zegt: "Dat hebben we al eens geprobeerd".  Hoewel de verleiding daar toe wel heel groot wordt als je bedenkt dat het kabinet éénmalig een kleine half miljard uittrekt voor het oplossen van een meerjarig chronisch probleem als het lerarentekort. Hier lijkt het politiek urgente  (Laat zien dat je iets doet) het te winnen van het belangrijke (Kunnen uitleggen dat er effectief en doelmatig met belastinggeld wordt omgesprongen). Desalniettemin doen we als Project Start-Up-team - Barber-style vooruit kijkend en wars van cynisme - het aanbod om voor ieder beleidsDG als experiment workshopsgewijs het Integraal Afwegingskader in te vullen voor een beleidsdossier.