ASA masterclass: De kracht van verbeelding

Tijdens de ASA-masterclass ook een zeer inspirerende bijdrage van sociaal designer Fides Lapidaire (Twijnstra en Gudde). Fides daagde het publiek  - in lijn met de aanpak van bijvoorbeeld ook Maarten Hajer (zie blog) -uit om zich open te stellen voor verbeelding en om ook eens wat uitgezoomd naar de vanzelfsprekendheden van ons drinkwatersysteem te kijken. Zo is de afstand tussen kraan en afvoerputje zo kort dat de tijd tussen dat drinkwater van essentiële levensbehoefte in afvalwater transformeert 0,1 seconde bedraagt. Laat dat eens op je inwerken. Fides wees ons ook overtuigend op de paradox van dat enerzijds het hele drinkwatersysteem en de bijbehorende taligheid gestoeld is op het aanbieden van overvloed en dat anderzijds de drinkwatergebruiker wordt aangemoedigd drinkwater te besparen. Net als Lenneke Kuijer (zie blog) richt zij zich dan ook meer op de grotere (systeem)ingrepen dan op bijvoorbeeld alleen korter of minder vaak douchen. Een het mooie toeval wil dat onze nieuwe BIT-trainee die in september begint ook een sociaal designer is en nu al overloopt van mooie ideeën waar veel mensen zenuwachtig van gaan worden. Ik kan niet wachten. 

ASA Masterclass: Verrassend actueel

Dit weekend stond er een mooi interview met Fatih Birol, de directeur van het Internationaal Energie Agentschap, in de Volkskrant (zie link). Een inspirerende man die een hoop voor elkaar krijgt, maar misschien een wat te positief beeld heeft van hoe goed zijn organisatie de ontwikkelingen tijdig en correct aan ziet komen. Dat doorziet de interviewer voor het thema netcongestie (daar heeft de IEA ook pas in 2023 voor het eerst over gepubliceerd). Tijdens de ASA-masterclass liet voormalig strategie directeur van de Gasunie aan de hand van plaatje van Auke Hoekstra zien dat de IEA ook niet echt uitblinkt in het voorspellen van de groei in wereldwijde capaciteit van zonnepanelen. Nu zit Auke hier zelf helemaal niet cynisch of revanchistisch in, maar laat ikzelf  dan aangeven dat er toch weinig sprake van lerend vermogen lijkt te zijn bij de IEA als je 13 projecties op rij voorspelt dat de groei van zonnepanelen stagneert. Auke heeft een overtuigende duik in de sociale-psychologie genomen om dit fenomeen wat te verklaren (zie tweede figuur, zie ook link).  De IEA zelf verklaart dit wat minder sportief door aan te geven dat de projecties niet als projecties gezien moeten worden. Best bijzonder.  

BIT bühne over verantwoordelijkheid ….en over klimaatverlamming

Van de week weer eens een live BIT bühne met deze keer twee sprekers: Felice van Nunspeet (UU) en Marieke Vermeulen (UU/SCP) over het toedelen en omarmen (of juist niet) van verantwoordelijkheid.Dit leverde een paar mooie inzichten op bijvoorbeeld over mensbeelden en klimaat:

• Mensen vinden klimaat overwegend belangrijk. Dat hoef je niet te blijven benadrukken. Net als bij de fietshelm gaat bangmakerij (fear appeal) dus niet helpen;
• Mensen hebben zelf-overstijgende (morele) waarden maar denken daar bewust niet over na;
• Mensen hebben vaak geen goed idee van welk klmaatvriendelijk gedrag echt impact heeft en welk gedrag niet verder komt dan klein bier (zie ook blog over eerdere BIT bühne met Heather Truelove en blog over CO2 voetafdrukcaluclator van Milieucentraal).

Marieke verwees in haar verhaal naar de recent verschenen inmiddels al weer vijfde versie van het enquete-onderzoek duurzaam denken, is nog niet duurzaam doen (zie link en zie ook mijn blog over een eerdere editie). Nogal schokkend is dat het klimaatbesef (en klimaatvriendelijk gedrag) onder jongeren nogal is gedaald. In het duidingsdeel van het onderzoek wijten de onderzoekers dit aan klimaatverlamming. Jongeren voelen zich meegetrokken in een cultuur gericht op overconsumptie waarin nieuwe producten en trends continu worden aangeprezen. En met de Klimaatdraken (zie link) van Robert Gifford in gedacht leidt dit tot voornoemde klimaatverlamming. Om hieruit te kunnen komen voelen jongeren behoefte - aldus de auteurs - aan overheidsbeleid gericht op betaalbare en eerlijke duurzame keuzes, al vrezen zij dat zulk strenger beleid weerstand op zal roepen. Laten we de partijprogramma’s voor de verkiezingen even afwachten om te bezien welke partijen de handschoen hebben opgepakt. 

AI-training voor beleid en gedrag

Na een zeer gedegen voorbereiding was het maandag dan zover voor Frances om te schitteren als AI-instructeur. Het rijksbeleid in zake AI is vooralsnog te karakteriseren als ‘meestribbelen’. Maar een snelle rondgang leert, dat vooral jonge ambtenaren zich daar weinig aan gelegen laten. Dan maar beter leren hoe je slim, veilig en verantwoord met AI om gaat was mijn gedachte aan het begin van Frances’ stage. De training zelf was uitermate professioneel en praktijkgericht  en werd ook nog eens ondersteund door twee zeer strakke cursus-hand-outs. Een kleine selectie van mijn persoonlijke mee-naar-huis-neem-boodschappen:

• AI doet het steeds beter. Terecht kritiekpunten van misschien een jaar gelden (zoals bijvoorbeeld verwijzen naar fopbronnen) zijn veelal achterhaald.
• Veiligheid betekent vooral dat je alleen openbaar toegankelijke  documenten moet  uploaden. Met het formuleren van je opdracht aan AI (je prompt) geef je weliswaar aan waar je in geïnteresseerd bent, maar dat doe je met een klassieke internetzoekopdracht net zo goed;
• Betrouwbaarheid betekent vooral de AI-resultaten kritisch beschouwen en ook fact checken als je ze gaat gebruiken voor toepassingen die er toe doen. In tegenstelling tot veiligheid zie ik dit wel als een wat lastig te tackelen valkuil. Je wordt snel lui van AI en het is niet altijd klip en klaar hoe de kritische beschouwing slim vorm te geven.
• Ik ga de aangeleerde programma’s ChatGPT en NotebookLM zeker gebruiken. Sterker nog. Dat heb ik al gedaan.
• Het meest was ik onder indruk van dat je van NotebookLM met een druk op de knop een zeer natuurlijk klinkende podcast of een mindmap van een onderzoeksrapport kan laten maken. Zo heb ik van een KiM-rapport over de kansen van internationaal busvervoer een enerverende podcast gemaakt.