Circulaire Economie - de juiste knoppen om aan te draaien

Morgen staat dankzij Lisanne een mooi gesprek met DGMI en Paul Schenderling in mijn agenda (zie link over boek en ook link naar ASA-BIT jaarlezing die nog steeds is terug te kijken!!!). We gaan het hebben over het  beter samen laten gaan van gedragswetenschappen, transitiewetenschappen en economische wetenschappen op weg naar een CE.  En verder staan we ook stil bij de Jevons paradox (zie link) die juist de op efficiency gestoelde CE zo in de weg zit. Ook staan we stil bij het aantrekkelijk presenteren van CE leefstijlen (zie ook link). Ik ga morgen onzettend meeschrijven want dit moet zeker inspiratie gaan bieden voor de Economiekamer waar we vanuit ASA aan zitten te denken. Ik moet vandaag nog even goede literatuur in om morgen goed beslagen ten ijs te komen. Heb al vast wat mooie artikelen gevonden over de macro-economische effecten van CE (zie link), over een systeem aanpak met causal loop diagrams op zoek naar de juiste CE-knoppen om aan te draaien (zie link) en over ideeën over het samen laten werken van gedrag - en transitiewetenschappen (zie link). Gelukkig kan ik - iets eenvoudiger - ook nog even in wat oude blogs duiken om vast te stellen hoe moeizaam het kan gaan met de CE (zie link CE en kleding) en over more with less and less is more (zie link). 

       

Workshop spitsmijden

Donderdag vond de workshop spitsmijden plaats die we als BIT voor DGMo hebben georganiseerd. Het (hernieuwde) kennismakingsrondje rond de vraag "Hoe heb jij onlangs de spits gemeden?" leverde gelijk wat eerste workshopresultaten op. Verschillende deelnemers vertelden dat ze juist ook op de di en do bewust in de ochtendspits stappen om verzekerd te zijn van een werkplek op kantoor. Dat geeft te denken. BIT-stagiaires Lunet en Simone hadden in twee weken tijd prachtig werk verzet en kwamen per hoofdoplossingsrichting spitsmijden tot een mooie ranking van maatregelen op basis van impact/effectgrootte en betrouwbaarheid van de studie. In de voorbereiding hadden we al veel voorpret omdat de terminologie pull en push maatregelen ook voor niet dyslextiecie al een mooie bron van verwarring biedt. Met het goed Holands alternatief wortel en stok maatregelen ging het tijdelijk een stuk beter, tot één van ons het ging hebben over wortel en peen maatregelen :-). Tijdens het workshopgedeelte van de workshop hebben de deelnemers de door L&S gerankte interventies eerst individueel en toen in twee groepen gescoord op verschillende vormen van haalbaarheid (financieel, technisch-juridisch, bestuurlijk-organisatorisch en politiek). Dat pakte goed uit. En juist ook de gesprekken over verschillen in expert judgement scores leverde mooi inzichten op. Nu is het zaak om alsvorens de "impact x haalbaarheid high score'- maatregelen ook echt te gaan toepassen, de ook minder ontsloten data van de regionale samenwerkingsorganisaties als Goed op weg, Zuid-Holland Bereikbaar en Smartwayz in de tabellen van L&S te krijgen. Gelukkig heeft RWS onze oud-collega Roger Demkes weer binnengehaald en dat na jarenlange ervaring (en contacten) bij de Verkeersonderneming en Zuid-Holland bereikbaar. Zo wordt van buiten naar binnen werken een makkie!

     

Pinguin Fred leest Alone Together van Sherry Turkle

Een kleine vier jaar geleden bespraken we met Pinguin Fred Christian Madbjerg's ode aan dikke data en kwalitatief onderzoek (zie link Dikke data - betekenisgeving in tijden van algoritmes). Dinsdag bespreken we Alone Together, een boek dat nogal uitpuilt van kwalitatief onderzoek. Sterker nog, dat van geen dosering en stoppen lijkt te willen weten. Het is dan ook de eerste keer dat ik een Pinguin Fred-boek niet helemaal heb uitgelezen. Auteur Sherry Turkle is in de jaren 80 als getraind psycho-analyticus bij MIT aan de slag te gaan om onze omgang met robots en later ook die met sociale media te bestuderen. Ze heeft door de jaren heen 300 kinderen en 150 volwassen gesproken of laat ik beter zeggen geanalyseerd en min of meer al haar ruwe aantekeningen in dit boek overgenomen. Hoewel haar studie-onderwerp zeer interessant is en er zo nu en ook mooie inzichten in het boek staan, ontbeert het boek aan structuur en concluderende uitspraken en kabbelt het maar voort. Verder dan twee ballen en een reeks mooie obervaties kom ik dan ook niet:

• In aanwezigheid van sociale robots zijn we alleen, maar ontvangen we de signalen dat we samen zijn. Op internet zijn we samen, maar zijn onze verwachtingen zo naar beneden bijgesteld dat we ons ontzettend alleen kunnen voelen;
• Onderzoek laat een sterke daling in empathie onder studenten zien. Een online 'connectie' kan als nabij voelen, maar beperkt zich maar tot een deel van de persoon. Jonge mensen voelen niet meer de behoefte aan anders en 'connecties' worden zo belangrijker dan vriendschappen;  
• We verwachten meer van technologie en minder van elkaar. We worden aangetrokken tot 'conecties' die weinig risico geven en altijd voorhanden zijn. Als gemak en ons gevoel van controle onze prioriteiten blijven, zullen we als junkies voor sociale robots vallen;
• We hopen dat nieuwe technologie ons ontlast, maar deze leidt alleen maar tot 'meer en sneller'. We beschouwen de hedendaagse wereld in toenemende mate als complex. Tegelijkertijd hebben we met elkaar een communicatiecultuur gecreerd die ons minder tijd geeft afstand te nemen en eerst eens goed na te denken;
• Achter een scherm voel je je beschermd en minder bezwaard door verwachtingen. Het doen van een liefdevolle uiting in een tekstbericht beschermd je tegen een koele ontvangst. Tieners, maar ook volwassen vermijden telefoongesprekken. Gesprekken vragen om volledige aandacht terwijl we die niet willen geven. Mensen vinden niet alleen dat een telefoongesprek teveel van hen zelf vraagt, maar zijn ook bang dat het teveel vraagt van de mensen aan de andere kant van de lijn.

    

Een lange aanmoediging voor brede welvaart

In de utterly English podcast Philoshy For Our Times een forumdiscussie (hoor link) met Martin Wolf (zie recente boekbespreking link), Madeleine Pennington en Daniel Markovits (auteur van the meritocracy trap ) over Rethinking economics en de de vraag What is the meaning of productivity in the 21st century? Naast een hoop tongue in cheek spistvondigheden een mooi gesprek over de rol van productiviteit, BBP en brede welvaart. Hoofdboodschap is dat we al het laaghangend fruit van productivitetsgroei wel ongeveer geplukt hebben en dat we in de 21ste groei met weinig of geen productiviteitsgroei uit de voeten moeten leren kunnen gaan. Om  niet terecht te komen in de door Martin Wolf gevreesde plutocracy moeten we én in zetten op herverdeling en op groei nieuwe stijl te meten met een alternatief voor BBP, lees brede welvaart. Daniel Markovits voegt daar aan toe dat overheden bij innovatie meer moeten gaan sturen op social return en niet of minder op economic return. En omdat een systeem dat 200 jaar op groei gestuurd heeft achter ons te leren laten hebben we onderwijs nodig om een nieuwe generatie op te leiden die dit daadwerkelijk voor elkaar krijgt. Kortom een mooie long listen (54 min) voor de economisch geinteresseerden onder jullie!

        

SKIA promo-team On the Move

Nu de nieuwe Strategische Kennis- en Innovatieagenda: inspiratie voor een rollende uitvoeringsagenda is verschenen, is het zaak deze ook daadwerkelijk te laten rollen. Van de week had ik eerst al op intitiatief van Koen en Taede - de geestelijke vaders van de SKIA - een mooi gesprek over het doorsnijdende thema Gedrag. Het onlangs gestartte en mede door ASA mogelijk gemaakte NWA-programma Gedragsinzichten voor klimaatbeleid  (zie call in link) gaat zeker (deel)antwoorden geven op de IenW-brede kennisvraag over gedrag alsmede op een aantal inspiratievragen.  En dat is nog niet alles....dankzij Henny van DGMo-ISM gingen we vrijdag in gesprek over een al wat langer lopend NWO-programma Transities en Gedrag (zie ook mijn belevenissen als lid van de selectiecie link). Trekkers Rob van der Heijden en Vincent Marchau vertelden daar over de voortgang van het project On the move (zie link). Al snel kwamen we op het idee de kennisdisseminatie van dit project mede in te vullen in de vorm van een presentatie met deelantwoorden op SKIA-vragen. Helemaal niet zover gezocht want hun gepubliceerde studie over publieke participatie rond visievoring mobiliteit in de Haagse wijk Escamp (zie link) geeft zomaar deelantwoorden op de IenW-brede kennisvraag over het doorsnijdende thema Participatie, burgerbetrokkenheid en draagvlak: "Hoe moet een particiaptieproces eruit zien bij het vormgeven van grote transities? ". Ook (inspiratie)vragen uit het SKIA hoofdstuk over een toekomstbestendig mobiliteitssysteem kunnen vast en zeker geadresseerd worden. Nu al zin in een mooie aflevering van de ISM - innovation academy / ASA-masterclass.  

Sociale norm: "Gij zult vliegen"

Het begon zo rond de donkere dagen voor Kerst en lijkt nu net over zijn hoogtepunt heen te zijn:  vliegvakantiereclame's. Er is hoegenaamd geen ontkomen aan. En de sociale norm die hier mee gepoogd wordt op te leggen is: "Gij zult vliegen" met als bijkomende variant: "Gij zult ver vliegen".  In bushokjes kom ik aanbiedngen tegen van voor zo'n 600 euro een weekje naar Curacao inclusief hotel. Een retourje staat gelijk aan zo'n 1,8 ton CO2eq (inclusief stralingsforcering 5 ton CO2 eq (Atmosfair.de)). Volgens de CO2 calculator van Milieucentraal stoot ik (zonder vliegreizen ) zo'n 5 ton per jaar uit. Een retourtje Curacao hakt er dan procentueel nog al in. Het advies van de gedragsexperts aan de Tweede Kamer luidt dan ook: "verbied fossiele reclames "(...en gaat nog wat verder, zie ook link). Natuurlijk komen daar  allerlei technische definitiekwesies onder vandaan, zo zal het best lastig worden de sociale norm die uit een sluikreclamefilm als "Verliefd op Bali" spreekt onder zo'n reclameverbod te laten vallen.  Nu is het de vraag: "Gaat de politiek ingrijpen - dat kan overigens zonder mensen hun vakantie te hoeven misgunnen - of gaat de politiek de betuttelingskaart spelen?" We gaan het zien.  Maar om maar geparafraseerd met Wim Derksen te spreken het  wetenschappelijke "weten" is uitgekristalliseerd, nu is het de vraag hoe het met het politieke "willen" zit. 

 

 

     

Neemt het Beleidskompas in populariteit toe?

Van de week begeleidde ik een mooi gesprek tussen een aantal beleidsafdelingen en een stafdienst. Al enige jaren was er sprake van een voortmodderend conflict op een beleidsdossier. Verschillen van mening over probleem, doel en oplossingsrichting, maar ook wantrouwen en vele personele wisselingen zaten goede samenwerking in de weg. Na voldoende ruimte in het gesprek voor opgekropt chagrijn, was het tijd om na te denken over hoe dit soort loopgraafverschijnselen in de toekomst op te lossen of te voorkomen. Verschillende oplossingen kwamen langs zoals gezamenljk startbijeenkomsten, procedures volgen, geen overhaaste toezeggingen bij lobby, tijdig en goed escaleren, afstand nemen en reflecteren, zacht op de mens, goede overdracht regelen, genoegen leren nemen met "nee" en terug naar de bewindspersoon als iets echt niet blijkt te kunnen. Tot mijn verbazing kwam het samen in vullen van het Beleidskompas als de meest kansrijke oplossing uit de bus. En die verbazing zat h'm erin dat ik toch al weer enige tijd tevergeefs loop te leuren met het aanbod van een workshopachtige invulsessie van het Beleidskompas. Gelukkig is stagiaire Nienke begonnen om eens even wat goede factfinding te doen rondom de toepassing van het Beleidskompas. Tijdens een eerdere BIT-ontbijtsessie proefde wij alvast veel weerstand rond het Beleidskompas. Een ook als ASA hebben we er van de week eens goed over nagedacht. Hoe dan ook opheldering volgt spoedig! (slides met dank aan Danielle!).