BIT: Over splinters en balken

Van de week hadden we Joram Feitsma (UU) te gast bij een BIT-overleg met kennisinstituten. Joram gaat in juni promoveren in Utrecht op het gebruik van gedragskennis door overheden en heeft daartoe een paar jaar geleden ook enige maanden bij BIT IenW gewerkt. Hij heeft heel interessant werk gedaan en had daar een prachtige presentate over met oa een verwijzing naar een heuse codex bestaande uit meer dan 175 verschillende denkfouten (biases). Nou zou je je natuurlijk kunnen bescheuren bij de gedachte dat wereldburgers zoveel splinters uit hun rationaliteit hebben steken, maar beter van niet gezien onze eigen balk. De overheid kan er zelf namelijk ook wat van. In het rapport Behavioural Government: Using behavioural science to improve how governments make decisions van het Engelse BIT wordt een kleine selectie van biases in beeld gebracht voor beleidsverkenning, beleidsvoorbereiding en beleidsvorming. Bij beleidsverkenning gaat het dan bijvoorbeeld om (1) aandacht (overreactie op snel oppoppende issues en 'onderreactie' op langzaam ontwikkelende issues): en (2) confirmation bias -alleen de signalen willen zien die al passen bij jouw denkbeelden, maar jullie waren al gewaarschuwd door Het beste verkochte boek ooit. Bij beleidsvoorbereiding gaat het dan bijvoorbeeld om (1) group think of (2) inter-group opposition. Als voorbeeld van data laatste wordt wantrouwen tussen departementen genoemd. Tenslotte kan je bij beleidsvorming denken aan (1) controle illusie - gekarakteriseerd door teveel vertrouwen in de goede uitwerking van het geformuleerde beleid (zonder bijwerkingen) en wellicht wat in lijn daarmee  (2) optimism bias - de neiging de kwaliteiten van de eigen plannen te overschatten. Dit is volgens de auteurs toe te nemen met het aantal jaren werkervaring. Dat zet even aan het denken in de week dat ik geheel onverwachts Linkedin-felicitaties krijg voor mijn 15 jarige jubileum. Gelukkig hebben de auteurs ook een tabel met tegenmaatregelen aan het rapport toegevoegd. De meeste kun je overigens raden. Ik zal er één noemen. Voor een strategie-afdeling is de aanbeveling om je voor te bereiden op een window of opportunity (beleidsverkenning (1) aandacht) een beregoed idee. Het is dan ook zaak om te investeren in een een extern netwerk van wetenschappers die snel kunnen adviserenen om soms al wat beleid op de plank klaar te hebben liggen. Het rapport noemt een prachtig voorbeeld. Kort na de uitzending van de BBC-blue planet aflevering over plastic in de oceanen presenteerde May haar milieuplan en werd een statiegeldsysteem voor plasticflessn ingevoerd met verwijzing naar de uitzending.