In dit zeer prettig geschreven boek pleit journalist Sander Heijne gloedvol voor het depolitiseren van de discussie over marktwerking. Zijn idee is weg te blijven van ideologisch luiheid met bijpassende traditionele dogma's van links (tegen) en rechts (voor) en marktwerking slim in te zetten waar dat kan, én er van weg te blijven wanneer dit tot mislukken gedoemd is. Op basis van honderden gesprekken met ingewijden van de werkvloer en daar wat verder vandaan komt hij met vier voorwaarden om marktwerking succesvol toe te passen:
(1) Het ondernemersbelang botst niet met het publieke belang. Je moet dan wel eerst het publieke belang definiëren dat gewaarborgd moet worden. De auteur noemt NS als een voorbeeld dat niet voldoet aan deze eerste voorwaarde. Als je het publieke belang definieert als het comfortabel en betrouwbaar vervoeren van treinreizigers dan botst dat met goedkoop, efficiënt en winstgevend te zijn door weinig te investeren in materieel
; (2) De afnemer betaalt voor zijn eigen consumptie. De markt leidt alleen tot een beter aanbod en lagere prijzen als een consument zich continue de vraag stelt: "Is dit product mijn geld waard?" In de zorg geldt dat patiënten niet in staat zijn hun eigen consumptie te betalen. Verder geldt dat in veel publieke sectoren de individuele burger te kwetsbaar, te arm, en te ondeskundig is om zelf de kosten en kwaliteit van diensten in te schatten. De auteur noemt hierbij ook Rijkswaterstaat alsorganisatie die om deze tweede voorwaarde ver weg moet blijven van marktwerking
; (3) Zowel aanbieders als afnemers moeten keuze vrijheid hebben. Bij afnemers kunnen we ons gelijk wat voorstellen (denk aan monopolies op medicijnen) bij aanbieders wijst de auteur op logopedisten die door zorgverzekeraars worden gedwongen voor een laag uurtarief te werken of Prorail die als enige afnemer van spooronderhoud afnemers kan dwingen onder een gezonde marktprijs te werken.
(4) Wacht met marktwerking tot het internationale speelveld gelijk is. "Onze" energiebedrijven zijn nu deels in handen van landen die er niet over peinzen hun energiebedrijven te splitsen en aan buitenlandse investeerders te verkopen.
Tussen 1989 en 2010 zijn 186 Nederlandse overheidsdiensten verzelfstandigd en 63 diensten geprivatiseerd. Een aantal succesvol. Vandaar ook de oproep van de auteur om marktwerking te depolitiseren en vanaf nu te toetsen met de vier voorwaarden liefst met terugwerkende kracht. In Noorwegen en Duitsland zijn de laatste jaren flink wat privatiseringen teruggedraaid onder andere in de zorg en in de energiemarkt.
Dus om bij dit boek de vraag te beantwoorden "Is dit product mijn geld waard?" is mijn antwoord: "Ja!".
Geen opmerkingen:
Een reactie posten