Kennis: Seminar inzicht in kwaliteit

Voor de collega´s van FMC het seminar Inzicht in kwaliteit voorgezeten. En bij inzicht in kwaliteit komen we natuurlijk in de wereld van beleidsdoorlichtingen en evaluaties terecht. Ik zonder overdrijving aangeven dit een belangrijk onderwerp te vinden al is er wel sprake van een acquired taste. Beleidsmedewerkers krijgen er maar zelden mee te maken en zullen er dan ook geen handighied in krijgen; een soort van HPRM in het kwadraat eigenlijk. Wat dan ook niet echt helpt is de belangrijkdoenerij of milder gezegd de gebezigde vaktaal met termen die je altijd weer even moet doublechecken (ex ante, ex durante, es post). Specialisten kunnen daarom de neiging krijgen beleidsmedewerkers labbekakkerig te vinden bijvoorbeeld omdat ze aan het begin van een beleidstraject onvoldoende stiltstaan bij het formuleren van een meetbaar doel (daar hebben ze gelijk in!). Op hun beurt kunnen beleidsmedewerkers de neiging hebben te denken dat specialisten makkelijk hebben praten en dat het lastig tot onmogelijk kan zijn bij op transitie gerichte beleidstrajecten een meetbare doelstellingen met enige houdbaarheid te formuleren (daar hebben ze gelijk in!). In ieder geval een aantal inspirerende presentaties en een dito stelingendiscussie. Al werd ik wat ongerust bij de gedachte dat verreweg de meeste deelnemers voor de rode stellingvariant hieronder kozen.  

Innovatie:Pinguin Fred leest Nassim Nicholas Taleb's Antifragile

Strategen kennen Taleb bovenal van zijn boek The Black Swan. En Black Swans zijn dan weer grootschalige onvoorspelbare en onregelmatige gebeurtenissen met grote gevolgen. Maar op 8 mei staan we als Pinguin Fred met als special guest Johan Jacobs stil bij Antifragile - things that gain from disorder. Die Taleb heeft een originele manier van meningsvorming en heeft nogal tabak van de academische methode van wetenschapsbeoefening. Naast wetenschappers heeft hij moeite met ambtenaren (vooral beleidsambtenaren) (die behoren tot de klasse van de fragelistas), risicomanagers en bijna iedereen behalve ondernemers en kunstenaars. Ik lijk nogal kritisch op Taleb, maar daar nodigt hij dan ook toe uit want zo zegt hij: "being nice to the arrogant is no better than being arrogant toward the nice". En arrogant - om mijn kritische insteek te vervolgen - dat is die zeker. De levensinstelling van een antifragalista is wat hem betreft dan ook die van een flâneur met een privé-bibliotheek (E-book en openbare bibliotheek zijn uit den boze) met als het even kan een pied a terre in Londen. Dit alles neemt niet weg dat het boek zeer de moeite waard is en dat hij originele inzichten deelt op tal van gebieden zoals innovaties, overstromingsrisico's, stadsplanning, verkeersopstoppingen enzovoort. Meer hierover na 8 mei.

Leestip: Juli Zeh - Ons soort mensen

Een weekje Algarve met overwegend minder weer én een stapel boeken is zo gek nog nog niet. Onder andere erg genoten van Ons soort mensen  van Juli Zeh. Volgens mij is zij in Nederland doorgebroken met Speeldrift. Haar nieuwste boek Ons soort mensen is een soort van literaire streekroman die zich min of meer heden ten dage afspeelt in het kleine dorpje Unterleuten een kleine 100 km ten noorden van Berlijn (voormalig DDR gebied). Omdat het hier om een leestip gaat ga ik niet teveel verklappen maar wat ik wel kan zeggen is dat het gaat om de strijd rondom de aanleg van een windmolenpark, gecombineerd met oude strijd tussen goed en fout in de DDR tijd en de interactie tussen de in crowd dorpelingen en de nieuwe bewoners uit de grote stad. Los van het sterke verhaal staat er een groot aantal kostelijke zinnen in over politiek en publieke participatie die natuurlijk alleen voor de Duitse situatie gelden. "In het late kapitalisme bestond geen maatschappij meer, alleen nog maar een maatschappelijk spel, met als doel de jammerlijke overblijfselen van de politiek zo kundig mogelijk in amusementswaarde om te zetten. Aangezien de politici zelf dachten dat ze niets meer te vertellen hadden, transformeerden ze tot politieke spelers, met als belangrijkste taak emotietheater, overtuigingsenscenering en besluitsimulatie. In zeker zin was dat kunst. Er worden verontwaardigingsaria's, schuldsymfonieën en vorderingsballades opgevoerd" , " Pilz hoefde geen instemming (over de aanleg van een windmolenpark); hij hoefde alleen berusting". "Burgerparticipatie was een ander woord voor de bemoeienis van mensen die geen idee hadden waarover het ging en veel gedoe veroorzaakten, om er uiteindelijk over te zeuren dat alles zo lang duurde. "      

Gelezen: Piperonylbutoxide - blast from the past

Dit weekend in NRC het bericht dat dubbel geimpregneerde muskietennetten beter en voordeliger beeschermen tegen malaria dan enkel geimpregneerde netten en extra spuiten in de slaapkamer. De  dubbel geimpregneerde nettenbevatten niet alleen een insecticide maar ook piperonylbutoxide een stofje dat de afbraak van insecticide in de mug remt. Laat ik nou net voor mijn proefschrift ook de afbraakremmende werkingvan piperonylbutoxide bestudeerd hebben maar dan met polycyclische aromatische koolwaterstoffen ipv insecticiden en vissen in plaats van muggen. Je maakt wat mee! En hehoewel het een kort stukje in het NRC was, was dit niet eens mijn enige associatie. Ook moest ik denken aan Algorithms to live by https://tinyurl.com/ya2yablc  waarin wordt ingegaan op de mogelijke onethische werking van goede wetenschap als je eerst een dubbelblind studie tot het eind wil afmaken terwijl je aan eerste waarnemingen soms al evident kan merken of iest werkt of helemaal niet. In het voorbeeld van de netten was allang bekend (niet uit mijn proefschift hoor :-) dat piperonyl butoxide afbraakt remt van insecticides en met die kennis hadden al eerder dan nu kinderen gered kunnen worden.

Kennis: Voorbereiding nieuwe Kenniskamer over factor mens in veiligheid van start

Op 5 juni is al weer de volgende Kenniskamer en wel over veiligheid. De eerste opgehaalde behoefte ligt op het gebied van verkeerspsychologie en veiligheid, maar ik maak het onderwerp graag wat breder om het onderwerp ( en de Kenniskamer) voor veel meer beleidsdirecties evident onmisbaar te maken. Deze week met de collega's van Veiligheid en Risico's gesproken die hebben getrokken aan het programma Bewust Omgaan met Veiligheid. Een prima gesprek, niet in de allerlaatste plaats omdat ik een mooi voorbereidend document kreeg aangeboden namelijk de Bosatlas van de Veiligheid. Wat een prachtboek. Een hele mooie plaat die ik vast niet als foto mag bijplakken maar die wel op een bonafide site op internet staat  https://tinyurl.com/y9ubs9jp is die over risicoperceptie. Aan de hand van voorbeelden als e-nummers, vaccinaties, straling en asbest wordt inzichtelijk gemaakt hoe de risisocperceptie niet alleen afhangt van het reëele risico maar ook van zaken als vrijwilligheid, vertrouwen, zichtbaarheid en voordelen. Ook geleerd dat de meeste ziekenhuisopnamen door verkeersongevallen per 100.00 inowners per woongemeente in Texel(!, 272) plaatsvinden en de minste in Lelystad (26). Maar goed in Lelystad dan ook geen horden huurfietsen en ongeoefende toeristen denk ik dan.

Kennis: Sessie kennis en innovatie voor de Circulaire Economie

Donderdag als technisch voorzitter een wat warrig maar uiteindelijk toch wel weer nuttige sessie over kennis- en innovatie voor circulaire economie(CE)  begeleid. De poging om met een group decision room setting aan de hand van doelenstructuur (bedoeling, doelen, activiteiten) en governance (rijksoverheid, realisatie, synergie, bewustwordeng &verbreding) CE kennisvragen en innovatie-opgaven toe te wijzen naar doel en governance ontaardde niet alleen in een complete chaos maar toch ook wel in de slappe lach. In ieder geval goed doorgepraat over de vermeende noodzaak CE  te verbinden aan de klimaatagenda (link met klimaattafel industrie), het zwaar inzeten op de inkoopkracht van de overheid de noodzakelijke rol van de regio en het grote belang van een kennisbasis met onbetwiste autoriteit (zie blog over NEV https://kisenmeer.blogspot.nl/2018/04/kennis-de-kracht-van-een.html). Ook een mooie presentatie over de Mazzucato's missie-gedreven werk voor de EU en hoe die te combineren met de doelenstructuur CE (zie ook https://kisenmeer.blogspot.nl/2018/03/gelezen-mazzucatos-mission-oriented.html ). Ook wel wat twijfel in de zaal bij in hoeverre de inspirerende aanpakvan Mazzucato kan werken voor de niet-technologische getto-innovaties waar bij draagvlak, menselijk gedrag, acceptatie van het grootste belang zijn voor het welslagen. Tenslotte inspiratie opgedaan om misschien toch eens in te zetten op twinning-sessies tussen klimaat& energieagenda en CE.   

Gelezen: Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u.dertig jaar marktwerking in Nederland

In dit zeer prettig geschreven boek pleit journalist Sander Heijne gloedvol voor het depolitiseren van de  discussie over marktwerking. Zijn idee is weg te blijven van ideologisch luiheid met bijpassende traditionele dogma's van links (tegen) en rechts (voor) en marktwerking slim in te zetten waar dat kan, én er van weg te blijven wanneer dit tot mislukken gedoemd is. Op basis van honderden gesprekken met ingewijden van de werkvloer en daar wat verder vandaan komt hij met vier voorwaarden om marktwerking succesvol toe te passen: (1) Het ondernemersbelang botst niet met het publieke belang. Je moet dan wel eerst het publieke belang definiëren dat gewaarborgd moet worden. De auteur noemt NS als een voorbeeld dat niet voldoet aan deze eerste voorwaarde. Als je het publieke belang definieert als het comfortabel en betrouwbaar vervoeren van treinreizigers dan botst dat met goedkoop, efficiënt en winstgevend te zijn door weinig te investeren in materieel; (2) De afnemer betaalt voor zijn eigen consumptie. De markt leidt alleen tot een beter aanbod en lagere prijzen als een consument zich continue de vraag stelt: "Is dit product mijn geld waard?" In de zorg geldt dat patiënten niet in staat zijn hun eigen consumptie te betalen. Verder geldt dat in veel publieke sectoren de individuele burger te kwetsbaar, te arm, en te ondeskundig is om zelf de kosten en kwaliteit van diensten in te schatten. De auteur noemt hierbij ook Rijkswaterstaat alsorganisatie die om deze tweede voorwaarde ver weg moet blijven van marktwerking; (3) Zowel aanbieders als afnemers moeten keuze vrijheid hebben. Bij afnemers kunnen we ons gelijk wat voorstellen (denk aan monopolies op medicijnen) bij aanbieders wijst de auteur op logopedisten die door zorgverzekeraars worden gedwongen voor een laag uurtarief te werken of Prorail die als enige afnemer van spooronderhoud afnemers kan dwingen onder een gezonde marktprijs te werken.(4) Wacht met marktwerking tot het internationale speelveld gelijk is. "Onze" energiebedrijven zijn nu deels in handen van landen die er niet over peinzen hun energiebedrijven te splitsen en aan buitenlandse investeerders te verkopen.
Tussen 1989 en 2010 zijn 186 Nederlandse overheidsdiensten verzelfstandigd en 63 diensten geprivatiseerd. Een aantal succesvol. Vandaar ook de oproep van de auteur om marktwerking te depolitiseren en vanaf nu te toetsen met de vier voorwaarden liefst met terugwerkende kracht. In Noorwegen en Duitsland zijn de laatste jaren flink wat privatiseringen teruggedraaid onder andere in de zorg en in de energiemarkt.  
Dus om bij dit boek de vraag te beantwoorden  "Is dit product mijn geld waard?" is mijn antwoord: "Ja!".

Kennis: De kracht van een gemeenschappelijke kennisbasis

Tijdens de IenM Kenniskamer "Lessen voor IenM-inzet op transitiemanagement" (14 december 2016) wees Pieter Boot (PBL) op de waarde van de Nationale Energieverkenning (NEV) als gemeenschappelijke onderlegger van het klimaatbeleid. Pieter gaf toen aan dat transparantie maakt dat de ramingen en getallen breed worden geaccepteerd. Als de voortgang achterblijft, gaat de discussie over hoe meer hernieuwbare energie te verkrijgen en niet over die getallen zelf. Mooi om in het magazine van de Vereniging Eigen huis (april 2018) te zien dat de NEV nog steeds 'een vrijwel onbetwiste autoriteit' heeft zo stelt de Vlaamse hoogleraar Pieter Leroy. Ook de titel van het stuk liegt er niet om: "Het rapport dat het klimaatdebat bij de feiten houdt". Ook tijdens die Kenniskamer in 2016 werd dit als een voorbeeld gezien voor de andere transities waar IenW aan werkt zoals klimaatadaptatie en circulaire economie.    

Kennis: Afgeladen masterclass mobiliteit voor Stad van de toekomst!

De bezetting van de Rijnstraat verdubbelde deze vrijdagmiddag door de aanwezigheid van zo’n 150 deelnemers aan de masterclass mobiliteit voor de tien ontwerpteams van Stad van de Toekomst https://www.bna.nl/onderzoeks-project/stad-van-de-toekomst/  Lodewijk Lacroix (MRDH) & Arjan van Binsbergen (TU Delft) vertelden over het SURF project STAD over de zelfrijdende auto en hadden echt hun best gedaan om zich in de ontwerpers te verplaatsen door na te denken over de ruimtelijke impact van de zelfrijdende auto. Dat de volledige zelrijdende auto (Fase 5) er echt niet is in 2040 (tijdshorizon van de ontwerpen) was even schrikken voor de BNA-dagvoorziter en hij kwam er dan ook nog twee keer op terug. Verder gaf het duo Lacroix/Van Binsbergen de ontwerpteams de volgende vragen/uitdagingen mee: (1) Bedenk tot op welk niveau de mogelijke voordelen van MAAS en ZRA mogen worden ingecalculeerd?; (2) Robuustheid: Wat is het minimum mobilitietsniveau dat een ontwerp moet bieden als alles instort?: (3) Wat gaat het verschil tussen werkelijk en gewenst gedrag van burgers, bedrijven enz worden?; dit alles leidt ook tot de aanbeveling: (4) Maak een flexibel ontwerp.
Henk Meurs (Radboud) had ook al wat nagedacht over de mogelijke ruimtelijke impact van MAAS (SURF project SCRIPT). Wat hem betreft zitten we met MAAS kort voor het instorten van de hypecurve en moeten we gaan na denken over hoe het publiek belang in performance vorm te geven. Bij klassieke OV-verbindingen is dit overzichtelijk (minimale dienstregeling) maar bij MAAS nog een stuk moeilijker. Een belangrijke ruimtelijke impact van MAAS is het verschijnen van multimodale hubs om tot ruimtelijke bundeling van verschillende vervoersdiensten te komen. Aangezien reizigers niet verder dan 400-800 meter willen lopen heb je er hier best veel van nodig. Hugo van der Steenhoven vertelde over het SURF project Smart Cycling Futures. Dit project bevat een aantal mooie deelprojecten met zeker ook zicht op ruimtelijke impact (zie dia), maar het verhaal ging helaas nogal voorbij aan de vraag hoe de ontwerpteams rekening kunnen houden met de fiets en fietsinnovaties. 




   

 

Gelezen: harder praten helpt niet!

Vaak hebben we gewoon gelijk (toch?), maar waarom krijgen we het dan niet? We gebruiken aan de lopende band rationele argumenten, maar dat leidt vooral tot weerstand. Als we daarentegen op de emoties en onbewuste ideeën van onze gesprekspartners zouden inspelen, zouden we veel effectiever zijn.  Dat is  de boodschap van ‘Harder praten helpt niet’. De grote fout die we maken, is dat we steeds maar proberen met rationele argumenten door het referentiekader van de ander heen te breken. Door in te spelen op wat er in het hoofd van de ander gebeurt kan je weerstand ombuigen met verbale aikido. Alles wat je in het referentiekader van de ander kunt vinden dat past bij jouw doelstellingen kun je gebruiken om te overtuigen zonder weerstand. Verschillende instrumenten vanuit taal (framing),  psychologie (inzicht in een range aan denkfouten en klinische effecten ) en gedragskennis (nudging) kunnen hiertoe worden ingezet en staan in het boek uitgelegd. “Gebruikmaken van de kracht van frames”, zo stellen de auteurs, “doet sterk denken aan een goochelaar die het publiek voor het lapje houdt”. Dat heeft wat weg van manipulatie maar zo zeggen de auteurs ook: “neutrale taal bestaat niet”. Aan het eind van het boek komen ze hier nog even op terug. Ze maken onderscheid tussen beïnvloeden en manipulatie. Bij beïnvloeden heb je altijd je huiswerk gedaan en laat je op de meest strategische manier zien dat jij weet waar het over gaat. Bij manipulatie daarentegen heb je misschien helemaal geen feiten. Toch maar gewoon aan beïnvloeden doen dus. Alternatief is dat je de strijd aangaat met een andere, minder onderbouwde mening van een ander die wél allerlei beïnvloedingsstrategieën inzet. De instrumenten uit het boek kan je op een heel integere manier gebruiken, maar overigens ook op een beduidend minder integere manier.    

Kennis: Kenniskamer Big Data

Nu IenW en de kennisinstituten rondom IenW een flink aantal datalabs hebben draaien, is het zaak collega’s uit beleid, uitvoering en toezicht vanuit de mogelijkheden van data te gaan denken om zo een data-gedreven mindset te ontwikkelen. Onder voorzitterschap van Jan-Hendrik Dronkers stond de Kenniskamer IenW vorige week uitgebreid stil bij: hoe dit voor elkaar te krijgen? En verder is ook nog gesproken over hoe de datalabs (nog) beter te laten samenwerken en hoe de Nationale Wetenschapsagenda te benutten. Terug naar de eerste vraag. Naast het aanbieden van opleidingen voor niet-specialisten is het zaak contact tussen beleidscollega's en de datascientists bij de datalabs te intensiferen. Beleidsmedewerkers moeten ook vooral niet te lang zelf op een vraag blijven kauwen. Het werkt beter als een beleidsmedewerker al in een vroeg stadium contact zoekt met een datascientist/ datalab om samen tot een praktijkrelevante én onderzoekbare vraag te komen.  Dat kweekt enthousiasme. ILT pakt het ook mooi aan door te werken met de 3 dagen, 3 weken, 3 maanden aanpak . Bekijk eerst in 3 dagen of het idee relevant is en kans van slagen heeft, werk dit vervolgens in 3 weken uit en kijk daarna of hier eventuele uitbreiding of aanvulling op nodig is ( 3 maanden).Ook belangrijk? Succesvolle  voorbeelden laten zien van wat er nu al gebeurt met Big Data. Mooi dus dat de collega's van Anders Omgaan met Data 19 april een Big data Festival organiseren.