Maat houden met de menselijke maat

Hoewel ik ook weleens kritisch ben op de vaak in NSOB-essays gebezigde orakeltaal (zie link) is hun nieuwe essay over de menselijke maat wat mij betreft een voltreffer (zie link). De 'menselijke maat' is natuurlijk een heerlijke hartverwarmende term waar iedere burger en iedere politicus ontzettend voor is. Dat heet, zo lang je het lekker abstract houdt. Zodra je die menselijke maat handen en voeten probeert te geven ontstaat het chagrijn. Dat chagrijn past ook bij het dienen van het algemeen belang. Of zoals de NSOB het mooi stelt: "sommige besluiten zijn onvermijdelijk hardvochtig voor de een en wenselijk voor de ander. Het is goed deze positie van de overheid te benadrukken: het verdelen van pijn is ook het toebrengen van pijn, het toevoegen van leed is nu eenmaal in een democratische rechtstaat een onafwendbare overheidstaak." NSOB fileert de term 'menselijke maat' en probeer tot invulling te komen vanuit vijf routes verdeeld over de twee zichtlijnen: van mens naar regelgeving en van regelgeving naar mens. Maar ze beginnen met een passende bijsluiter: "We kunnen niet genoeg benadrukken dat ‘de menselijke maat’ geen wondermiddel is. Het is niet het antwoord op alles waarvoor het momenteel wordt ingezet, zoals tegen het verlies van vertrouwen, tegen complexiteit, tegen incidentgedreven beleid, tegen te weinig aandacht voor de uitvoerbaarheid van beleid." Als we dan van regelgeving naar mens kijken dan geldt dat als je beter rekening wilt houden met de uitzondering, je op den duur vastloopt in steeds meer specifiek maatgevende regels. Kijken we van de mens naar de regelgeving dan is het goed te beseffen dat deze zich uiteindelijk vooral richt op de rafelranden – de uitzonderingen – en daarmee het systeem zelf niet wezenlijk verandert. Een overtuigend voorbeeld om dit toch wél goed te doen is de Maatwerkplaats (bonuspunten voor de naamgeving) van de UWV waar UWV-collega's kunnen binnenlopen als ze vinden dat een regel onheus uitpakt voor een klant. NSOB eindigt weer met een wat hoger orakelgehalte: "Juist waar de overheid haar eigen ‘matigheid’ weet te vinden, ontstaat er ruimte voor een menselijke maat." In de figuur twee van de routes met in het grijze vlak de bijbehorende nadelen. 

En inderdaad de e-auto's worden steeds zwaarder, onveiliger en minder duurzaam

Deze week in The Economist een stukje over de steeds groter wordende supersize e-auto's. Paul Schenderling wees al eerder op het fenomeen van de zwaarder en groter wordende auto (ze link). Zowel omdat de winstmarge op grote e-auto's groter is en omdat de consument erom lijkt te vragen worden de e-auto's steeds zwaarder en groter. Dit met als summum de 4000 kilo wegende e-hummer waarvan alleen de accu al zwaarder weegt dan een Honda Civic. Volgens de NGO Transport and Evironment hebben óók de zware e-auto's een kleinere CO2-afdruk dan een gemiddelde fossiele auto, maar toch lijkt dit een onwenselijk fenomeen. Er is meer elektriciteit nodig om ze te laten rijden en door grondstoffenschaarste worden goedkopere modellen zo duurder en daardoor minder bereikbaar. Ook zijn deze tanks minder veilig voor de overige weggebruikers en door slijtage van remmen en banden zijn er meer emissies. Wat The Economist betreft is het aan overheden in te grijpen door meer laadpalen aan te leggen om zo de range anxiety de kop in te drukken (dat doet NL natuurlijk al best wel heel goed), door wegenbelasting in te voeren voor de zwaargewichten en door verhoogde km-heffingen en parkeertarieven op te leggen. Daarbij helpt dat Chinese fabrikanten - die zich met name op de kleinere modellen richten - de Amerikaanse en Europese fabrikanten er toe aanzetten het uitfaseren van de kleine e-auto's te heroverwegen. 

  

Gelezen: Tony Judt - het land is moe. verhandelingen over onze ontevredenheid

Dit boek van de in de VS gevestigde Engelsman Tony Judt is al weer dertien jaar oud maar doet - zeker in tijden van de puntjes op de i van de verkiezingsprogramma's - nog zeer actueel aan. Net als Michael Sandel (zie link) denkt hij na over de toekomst van de sociale democratie. Die mag ook best idealistisch zijn van hem,  immers - zo stelt hij - zonder idealisme wordt de politiek teruggebracht tot een soort sociaal boekhouden. Wat hem betreft is het tijd om los te komen van de 'kritiekloze bewondering voor een onbegrensde vrije markt, minachting voor de publieke sector en het waandenkbeeld van de onbeperkte groei'. Van Judt moet de sociaal-democratische traditie zich allereerst richten op het terugdringen van de ongelijkheid, omdat 'in een toestand van endemische ongelijkheid alle andere doelen moeilijk te verwezenlijken zijn'. Hij legt uit dat voor het inrichten en onderhouden van een stelsel van sociale zekerheid wijdverbreid vertrouwen noodzakelijk is. Dat zal zich - zo geeft hij aan  - het eenvoudigst voordoen in redelijke compacte homogene samenleving (lees: de kleine Noord-West Europese landen). Dat raakt enigzins aan het goedaardig patriotisme van Sandel. Hij lijkt ook een voorstander van brede welvaart avant la lettre. Zo geeft hij aan dat we niet kunnen doorgaan met het in een moreel vacuüm evalueren van onze wereld en de keuzes die we maken. Als Engelsman ergert hij zich groen en geel aan de privatisering van het OV aldaar. Zodoende staat er een vermakelijk hoofdstuk over de treinen in het boek. En ook dat is in tijden van spitsheffingen en lege bussen verrassend actueel voor de NL'se situatie. Een paar mooie uitspraken:

• De paradox in het openbaar vervoer is namelijk dat het minder efficient wordt naarmate het beter functioneert.
• Treinen zijn, net als bussen, vooral een sociale voorziening. Iedereen kan wel een winstgevende spoorwegmaatschappij beginnen als er geen andere eis wordt gesteld dat het heen en weer laten rijden van druk bezette intercities. 
• Het station (of de hub denk ik dan) en de faciliteiten die langs die weg zelfs in de kleinste gemeenschappen geboden worden, zijn zowel een symptoom als een symbool van een samenleving met gezamenlijke ambities.
• De daarvoor benodigde subsidie zal volgens een bepaald soort economen ongetwijfeld slecht besteed zijn, want het is toch goedkoper om de rails weg te laten en iedereen met de auto te laten gaan?
• Als we niet begrijpen dat we gezamenlijk geld aan de trein moeten besteden ...dan komt dat...vooral doordat we omheinde mensen zijn geworden die niet meer weten hoe we de openbare ruimte voor ons aller welzijn moeten gebruiken.

      

Misperceptie van de sociale norm

De sociale norm is een belangrijke voorspeller van ons gedrag; we wijken immers niet graag af van de groep. Dit lijkt nogal gesneden koek, ware het niet dat we ook een verkeerde veronderstelling kunnen hebben van wat de sociale norm is. In deze podcast (zie link) van de Rotterdamse gedragseconoom Robert Dur (met dank aan Ben voor de tip!) wordt dit fenomeen van misperceptie uit de doeken gedaan voor het thema klimaatverandering. Mensen blijken namelijk op verschillende plekken in de (westerse) wereld ontzettend te onderschatten hoeveel medeburgers zich zorgen maken over het klimaat. Ook het draagvlak voor klimaatbeleid wordt systematisch onderschat. Zo laat een recente studie zien dat bijvoorbeeld 2/3 van de Amerikanen voor een CO2-belasting is, maar denken diezelfde Amerikanen dat dit maar voor 37% van de Amerikanen het geval is. Dat is bijzonder en ook relevant. Met Reint Jan Renes en zijn ideeën over de klimaathandafdruk (zie link) adviseert Robert Dur dat we veel meer dan nu met elkaar en met onze politici over onze zorgen over het klimaat moeten praten opdat de sociale norm en de daaruit volgende steunbereidheid beter gekend wordt. Als BIT (bijgestaan door een aantal ASA-collega's) gaan we hier dinsdag mee oefenen onder leiding van de oprichter van klimaatgesprekken.nl Manu Busschots.

   

Gaan die echte duurzame vakantiereizen er dan toch komen?

Bij het op huizen passen kwam in het tijdschrift De Smaak van Italië tegen; een zelfverklaard style magazine voor reizen, cultuur en eten. Naast advertenties voor te dure italiaanse auto's en guitig gekleurde koelkasten kwam ik ook een reisbureau-advertentie tegen met daarin zowel een klassiek vervuilende vliegreis naar Puglia als een duurzame variant naar dezelfde bestemming. Daar ben ik even ingedoken en ik vond wat ik aantrof zeer bemoedigend. Geen nepduurzaamheid van het type 'u vliegt, wel maar de handdoeken worden niet gewassen', maar dus echt met de trein en de elektrische auto. En de tekstschrijver is zó lekker bezig geweest, dat je ook al zin krijgt in de treinreis (zie link). Ik zeg respect! Respect voor de reisorganisatie die een echt duurzaam alternatief aanbiedt en ook voor de mensen die bereid zijn wat extra's te betalen (vanaf €1832 pp te boeken). Had graag nog even een prijsvergelijking gemaakt, maar ik kon de klassieke vervuilende vliegreis niet terugvinden op de site. Hij zou toch niet uitverkocht zijn?  

 

Al Gore gaat helemaal los!

Toegegeven voor mij was oud-vice-president en Nobelprijswinnaar Al Gore een beetje van mijn net- en trommelvliezen gegleden. Maar na dit weekend staat die er weer helemaal op. In een recente TED talk (zie link) gaat de inmiddels 75 jarige Gore een klein halfuur lang beschaafd maar roast-waardig te keer tegen de olie-industrie. En het is ook los van de inhoud gewoonweg heerlijk om naar te luisteren. Was een beetje vergeten dat hij een Baptist from the South is, dus in de podcast-versie kan je je makkelijk inbeelden dat je naar een TV-dominee zit te luisteren. Hij maakt zich onder andere enorm druk over het feit dat de COP in Abu Dabi voorgezeten gaat worden door de CEO van het staatsoliebedrijf aldaar. Hij vindt dat de olie-industrie niets te zoeken heeft op een COP, net zoals de tabaksindustrie niet meer welkom is aan de rooktafel. Hij begint rustig, maar gaandeweg gaat die helemaal los. Veel luisterplezier. Amen!  

Gelezen: The Heat will kill you first

Journalist Jeff Goodell schreef eerder over waterveiligheid - The Water will come - om in zijn nieuwe boek The Heat will kill you first - te stellen dat zeespiegelstijging bij nader inzien een twee-orde effect is als gevolg van hogere temperaturen. Lezers van mijn blog weten zich wellicht nog te herinneren dat ik nogal onder de indruk was van de 20 miljoen Indiërs die tijdens een hittegolf gaan sterven in Ministry for the Future (zie link). Toegegeven een echte pretletter is ook Jeff niet, maar alarmistisch is die dan ook weer niet. Dit niet alleen omdat hij ook uitgebreid ingaat op de mogelijkheden van adaptieve maatregelen, maar ook omdat zijn voorbeelden zich veelal in het hier en nu van de klimaarverandering afspelen. Van wandelaars in Californie tien jaar geleden, tot inwoners van West-Pakistan, tot Parijs in 2003 en Noord-West Amerika in 2019. Zo haalt hij aan dat in het jaar 2019 volgens The Lancet  ongeveer een half miljoen mensen als direct gevolg van hitte is overleden. Dat is ongeveer twee keer zoveel dan door vuurwapengeweld. In een recent paper uit Nature (zie link, met oa een NL co-auteur uit Wageningen) staat uitgelegd dat momenteel 9% van de mensheid buiten de niche geschikt voor menselijke bewoning leeft, aan het eind van de 22e eeuw is dat bij ongewijziged beleid zo'n 1/3 van de mensheid. Toch zo gek nog niet zo'n Hollandse druilzomer.