Kennis: Masterclass met goed lopende discussie rond Nationale Adaptatie Strategie

Een goed gevulde zaal in Madurodam bij de KIS-masterclass Nationale Adaptatie Strategie. Veel bestuurskundige lessen uit buitenland en uit het Deltaprogramma. Die zijn heel vaak interessant maar vaak ook lastig direct toe te passen voor de betrokkenen. Ik was de officieuze twitterreporter vanaf het KIS-account en heb van mijn 11 tweets maar één keer te snel op send gedrukt. Bij die hieronder was dat overigens niet het geval. Tussen al het bestuurskundig geweld was het goed om ook echt wat praktijk langs te zien komen ( no offense). Op de donkere dia is te lezen dat in Basel en Stuttgart wel veel groene daken zijn omdat het daar verplicht is voor nieuwbouw. De kracht van regelgeving blijft mij toch lonken. Ik was daar niet alleen in, want toen ik vroeg:"Hoe zorgen we voor politieke en ambtelijke moed om voor regelgeving te kiezen in die gevallen waar dat gewoon het beste werkt?", ontspon zich een mooie discussie. Rotterdam schijnt verkend te hebben of zij dat ook niet konden doen dat met die groene daken maar liep tegen de beperkingen van het Bouwbesluit op. Dat zet toch aan het denken?

Strategie: Hoorzitting - effectieve werkvorm of toch vooral democratisch folklore?

Comfortabel vanachter mijn thuiswerkplek de hoorzitting in de Tweede Kamer over de wetenschapsvisie gevolgd. Mooi hoor...zonder haperingen gestreamd en met een leuk foefje dat nog even door de voorzitter werd uitgelegd: de camera richt zich volautomatisch op de microfoon die aanstaat (en op die men vergeten is uit te zetten :-) zodat je als thuiskijker de spreker in beeld hebt. Toegegeven als je thuis zit te kijken mis je wat netwerkkansen, want ik kon in de spiegeling zien dat de publieke tribune zeer goed gevuld was, maar o wat is het heerlijk om ondertussen lekker door te werken en kopjes koffie te halen. Temeer omdat de werkvorm van de hoorzitting gewoon ook ongelovelijk saai is. Iedere gast mocht twee minuten gebruiken om zijn/haar punten toe te lichten. Dat was voor de meeste mensen net genoeg om te zeggen namens welke organisatie ze er zaten, te bedanken voor de uitnodiging en om te benadrukken dat er echt ook een hoop goede dingen in de wetenschapsvisie staan. Na een ronde externe gasten waren de Kamerleden aan de beurt om vragen aan de gasten te stellen. Vragen die eerlijk gezegd vaak net op leken te poppen of gebaseerd waren op een krantencolumn. Enerzijds, heeft goed beschouwd zo'n hoorzitting alles inzich om een waardevolle uitwisseling van inzichten en meningen onmogelijk te maken. Anderzijds is het ook gewoon een mooi ritueel en supertransparant en dat is ook wat waard. Tenslotte nog vijf tips voor het geval je ooit nog eens voor een hoorzitting gevraagd gaat worden: (1) beperk alle plichtplegingen tot 20 seconden (ook niet veel korter want die tijd hebben de luisteraars nodig om in de luisterstand te komen); (2) nummer de punten die je wil maken; (3) schrijf alles op in een vooraf openbaar te raadplegen postion paper of brief aan de Kamercommissie; (4) maak indruk door 5 seconden voordat de voorzitter je aan de tijd herinnert uit jezelf te stoppen. (5) wees zo belangrijk dat de eerste vier punten niet meer terzake doen. VNO-NCW, KNAW en Rathenau deden het goed en scoorden op 2 of 3 van deze punten,  Rinnooy Kan op eentje. 

 

Innovatie: innovatieagenda RWS en Innovatieagenda VenJ de maat genomen

Niet eens zo heel lang na elkaar zijn de Innovatieagenda RWS en de innovatieagenda VenJ verschenen. Als ze dan ook nog eens naast elkaar op je bureau, dan vraagt natuurlijk om een vergelijking. Eerst eens even naar omvang en aangezicht kijken. Ze hebben beide min of meer het zelfde formaat (ongeveer A5 portrait) en dat is weer vrijwel hetzelfde formaat als dat van de SKIA IenM. De innovatieagenda RWS telt net als de SKIA IenM 43 pagina's. Op het punt van compactheid haalt de innovatieagenda VenJ een klinkende overwinning met maar 17 ongenummerde pagina's. Beide innovatieagenda's werken met thema's met onderliggende innovatievragen. Bij RWS zijn de onderliggende vragen de belangrijkste vragen, bij VenJ voorbeeldvragen. RWS heeft op basis van een set van zes criteria (vb bijdrage aan meer samenwerking, bijdrage aan maatschappelijke opgaven) 10 thema's gedefineerd gelinked aan RWS taken en opgaven (vb water management, asset management). VenJ definieert 7 thema's en kiest daarbij voor thema's die betrekking hebben op het anticiperen op trends (vb big data, iTechnology). Een opvallend verschil tussen beide innovatieagenda's is de manier hoe invulling wordt gegeven om de innovatieagenda tot uitvoering te brengen. RWS gaat hier per thema uitgebreid op in en geeft daarbij aan in welke mate vijf omschreven sporen worden gevolgd: internationaal, topsectoren, samenwerking en allianties, innovatiegericht inkopen, en innovatieloket voor bedrijven. VenJ volstaat in deze fase nog met een optielijstje van manieren om tot uitvoering te komen maar geeft wel aan dit in 2015 verder uit te werken in een instrumentarium. Beide agenda's zijn er goed in geslaagd uit te stralen met andere partijen te willen samenwerken. Het is dan natuurlijk wel zaak hier veel energie in te blijven stoppen. Dat lijkt me nog best een uitdaging zonder instrumentarium (VenJ) en zonder extra geld (RWS) maar het is misschien ook een goede manier om de energieke samenleving écht ruimte te geven. De nabije toekomst zal moeten leren of dit  'geen beperking, maar een kans' is zoals dat in de RWS innovatieagenda genoemd wordt, of een onterechte ontkenning van het gedachtengoed van dThe Entrepreneurial State die stelt dat een goed innovatieklimaat zonder grote overheidsinvesteringen niet echt mogelijk is. 

Kennis: Drie-in-één bezoek bij NWO

Na toch nog bijna een half uur doortrappen kwam ik maandagmiddag bij NWO aan voor een drie-in-één bezoek. Eerst even bijpraten met Josef Stuefer over het nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK). Samen waren we al bij het ontstaan van het programma betrokken en binnenkort gaan we met het projectbureau aan de slag om een bijeenkomst te organiseren om strategische kennisvragen op te halen rond het thema klimaatmitigatie en water, met subthema's stad,  energie-opwekking & kunstwerken, en verdieping ( verzuring oceanen, verdroging veen). Daar hebben we het vrijdag trouwens nog een keer over gehad en de bijeenkomst gaat 6 maart plaatsvinden, maar dat terzijde. Josef heeft mij nog eens bijgepraat over NWO calls en financieringsroutes. Zelf denk ik wat na over inzet van NKWK- middelen op onderzoek gericht op kenniscocreatie en de positionering van beleidsmedewerkers daarin, en onderzoek naar landing van kennis uit NKWK ( en SURF) in beleid. 

Vervolgens heel prettig met Marcus van Leeuwen bijgepraat over SURF en de mogelijkheden voor een goede aansluiting van IenM daarbij. Marcus komt 10 februari over SURF presenteren in het overleg IenM en de stad. 

Samen met Ivonne van Pelt (KNMI) kennisgemaakt met Henk van der Molen de trekker van het secretariaat dat de wetenschapsagenda gaat maken. Vooral gehad over manieren om de rijkskemnisinstituten hier een volwaardige rol in te geven. 

Een mooie drie- in-één gedachte die nog veel mooier had kunnen zijn als ze ook echt in één gebouw hadden gezeten :-)

Innovatie: Wat zit innovatie in de waterketen in de weg?

Eerder deze maand een discussiebijeenkomst van de Adviescommisie Water (AcW) begeleid. De AcW was er prima in geslaagd 20 weldenkende experts bijeen te brengen om samen met de AcW-leden concept-aanbevelingen mbt het bevorderen van innovatie in de waterketen te formuleren. Bij de waterketen gaat het zeg maar over alles wat met drinkwaterbereiding en afvalwaterzuivering te maken heeft. Met een vervangingswaarde van 70 miljard euro aan riolering en waterzuiveringen valt het dan ook niet mee systeeminnovaties te bewerkstelligen. Aan drie van de genodigden was gevraagd als discussiestarter een pitch te geven rond drie thema's (1) incrementele innovatie versus systeeminnovatie, (2) institutionele en financiele belemmeringen, en (3) Nederland als Living lab; kennis delen, cross overs benutten. Het idee was dat ze allemaal zouden eindigen met één concept-aanbeveling die later in groepen aangescherpt zou worden, maar daar had tot mijn eigen plezier geen van de sprekers zich echt aan gehouden. Dat hield een goede discussie in de groepen echter niet tegen en er was dan ook een flinke opbrengst. Die mag ik hier natuurlijk niet verklappen, maar is terug te lezen in het advies dat de AcW in maart oplevert. Houd hun website in de gaten www.adviescommissiewater.nl 

Strategie: Mobiliteitsbeelden 2040 - genot, gemak en gewin als drivers voor mobiliteit

Donderdag meegedaan met sessie van DGB over mobiliteit in 2040. De collega's hadden een mooie bijeenkomst in elkaar gesmeed met inbreng van oa ( dwarsdenkende ) KIM, PBL, NS- collega's. Inzet van de sessie was om creatieve extreme mobiliteitsbeelden te bedenken. Dat hebben we dan ook gedaan rond 10 door KiM bedachte onzekerheden als bevolkingssamenstellingen Het Nieuwe Werken, Het Nieuwe Winkelen, Technologie en verplaatsingsgedrag en Nieuwe vormen van vervoer (onderscheid weg en spoor vervaagt). Het is de bedoeling om de opbrengsten van de sessie te gebruiken als bouwstenen voor een bijeenkomst in maart waarin toekomstscenario's gebouwd gaan worden. Dat kon beste nog eens een moeilijke opgave worden. Dat neemt niet weg dat het een goede bijeenkomst was die zeker aan het denken zette. Zo vond ik het denken vanuit gemak, genot en gewin als drivers voor mobiliteit een mooie rode draad bieden. Ook het idee om eens te denken vanuit waarschijnlijk niet veranderd, zoals de klassieke fiets, lijkt me goed. En uitdaging voor de next step lijkt me het verbinden van toekomstbeelden met investeringensbeslissingen; welke zijn toekomstbeeldrobuust en welke niet of minder? Wellicht ook geen gek idee om het denken in doelregulering ( zie blog over artikel Maarten Camps) als middel om de robuustheid en adaptiviteit van overheidshandelen te vergroten. marktontwikkelingen op technologie en wat we dan als overheid kunnen doen. Tenslotte nog een mooie PBL-overdenking.....Hoeveel mobiliteit willen we eigenlijk mogelijk maken als overheid? capaciteit creëert immers vraag, en minder aanleg, geeft minder groei. Tot zover!

Gelezen: artikel SG EZ over doelregulering voor publieke belangen

Getipt door Karen en Ivette heb ik dit weekend het nieuwjaarsartikel van Maarten Camps (SG EZ) in ESB gelezen. Camps stelt dat het huidige regelgevende kader vaak beperkend is voor innovaties en verwijst daarbij, zonder te verheerlijken, naar AirBnN en Uber.  Het artikel deed mij dan ook regelmatig denken aan de discussies die we hadden tijdens de sessie over innovaties in de taxibranch. Ook goed om te zien dat hij verwijst naar het werk over digitale platfoms van Kreijveld (Rathenau) die ook bij de sessie aanwezig was. Vijf, veelal overtuigende, pagina's telt het artikel dus vooral zelf lezen is het devies. Voor nu zoom ik even in op het handelingsperspectief dat Camp schetst namelijk dat van doelregulering waarbij te borgen publikeke belangen door de overheid worden vastgelegd en waarbij het dan aan (commerciele) partijen is hier zelf invulling aan te geven. In het klein doet me dit denken aan doel- ipv middelvoorschriften waar bedrijven aan moeten voldoen bij bijvoorbeeld de lozing van afvalwater zodat regulering technologieneutraal wordt. Dat werkte daarvoor prima. Het zal nog best lastig zijn dit in het groot over de gehele range van publieke belangen toe te passen, maar Camps toont wel overtuigend aan dat dit in tijden van naderende singulariteit, met steeds snellere innovaties en disrupties, de juiste weg is. Het artikel draagt er aan bij dat we langzaam maar zeker bewust onbekwaam worden. 

Kennis: Nieuwjaars-kennislunch bij KIS

Nooit zal ik weten of de hoge opkomst bij de Nieuwjaars-kennislunch h'm zat in de in de uitnodiging aangekondigde inhoudelijke bijdragen, of in dezelfde uitndoiging aangekondigde fonkelwijn. Hoe dan ook er was duidelijk sprake van een goed gevulde zaal met (dank!) deze keer ook een flinke RWS afvaardiging. Sjoerd Hoornstra heeft een inspirerende toelichting gegeven bij zijn notitie over het halen van kennis uit het buitenland. Vaak denken we bij missies na over wat we willen brengen, maar niet over welke kennis we willen halen. In tijden van de nadruk op eonomische diplomatie is dat wellicht ook niet verwonderlijk, maar wel jammerr omdat het natuurlijk prima samen kan gaan. Het idee van Sjoerd is om zonder in bureaucratie en zware formats te vervallen, te denken aan iets van een eenvoudig vraagarticulatieformulier (mijn eigen woorden) die vliegensvlug bij het ambassadenetwerk kan woren uitgezet voor een snelle gerichte verkenning. Er leek wat twijfel te bestaan of dit tot gerichte bruikbare antwoorden kan leiden. Voor vragen die langer kunnen wachten deed Toine het idee aan de hand om de terugkomdagen van de technische attachees uit het ambassadenetwerk te gebruiken. Wordt vervolgd. Karin Olsthoorn blikte vervolgens vooruit op de evaluatie en de update van de Nota Kennisbeleid. Wel even schrikken dat ook in een gezelschap van kenniscoordinatoren de vingers maar aarzelen de lucht ingaan bij de vraag : "Wie kent de Nota Kennisbeleid?". 

Kennis: Duurzame mobiliteit en de verrassing van de zuinige autobanden

Op uitnodiging van Arjen Kapteijns bij de lunchlezing over SER energieakkoord en duurzame mobiliteit geweest. Eerst introducerende presentaties van Arjen en Pieter Wouters, daarna een verrassende presentatie door Huib van Essen (CE Delft) over de effectiviteit van gedragsmaatregelen rond duurzame mobiliteit. Huib had eerder al goede bijdragen aan de Community of Knowledge voor het SKIA thema Duurzame Mobiliteit en was nu ook weer goed op dreef. Als je kijkt naar drie typen gedragsaspecten: (1) modal shift (= keuze voor ander vervoermiddel), (2) efficiënt voertuig gebruik en (3) beïnvloeding van de mobiliteitsbehoefte dan blijkt het CO2- reductiepotentieel van de tweede categorie het grootst. Het gaat dan bijvoorbeeld  om keuze voor zuinigere banden ( met stip op 1), eco-routing en Het Nieuwe Rijden. Had er zelf nooit bij stilgestaan dat de keuze van je banden een flinke impact zou hebben. De kracht zit h'm erin dat deze maatregel betrekking kan hebben op het gehele wagenpark en dat er vanuit de gebruiker ook niet veel weerstand op hoeft te zitten, het bespaart per slot van rekening brandstof. Je zou dit natuurlijk ook best via regelgeving kunnen organiseren maar dan moet dat wel via Brussel lopen, hetgeen het natuurlijk iets lastiger maakt. Overigens kon ik op internet terugvinden dat vanaf 1 oktober 2012 bandenlabels verplicht zijn. Net al bij koelkasten en bij huizen gaat het in categorieen van A (zeer zuinig) tot G (mijn huis). De zuinigste banden (A) dus die met de minste rolweerstand leiden tot 7,5 % minder brandstof gebruik dan G banden. Vanuit de gedachte dat je ook liever bij een goedkoop tankstation tankt, toch iets om eens over te na te denken als je APK aangeeft dat je nieuwe banden nodig hebt. Het rapport CO2 reductie door gedragsverandering in de verkeerssector is te downloaden van de CE- site.

Strategie: Hogere pilotologie

Van de week een kennismakingsgesprek gehad met Margit Van DGMI.  Zij begeleidt een negental pilots waarbij gemeenten en provincies oefenen met het opstellen van een Omgevingsvisie. Iedere pliot heeft twee experts en wordt verder begeleid door een pilotcoach. kandidaat pilots die het niet gehaald hebben zitten in een soort van tweede schil. Tijdens bijeenkomsten van de tweede schil kunnen deelnemers leren van de lessen die worden opgedaan uit de pilots van de eerste schil. Wat mij betreft zit dit zo beregoed in elkaar en zorgt de aanpak met de tweede schil ook gelijk voor de zogewenste 'uitrol'. De uitvoering van de pilot is in handen van De Bond van NL stedenbouwkundigen en planologen. Mooi is dat op deze manier een groot netwerk van experts beschikbaar is. Mijn interesse zit vooral in de link met de thematische Kenniskamer 'Kennis voor decentrale overheden'; de Kenniskamer kan wellicht een rol spelen bij het identificeren en agenderen van strategische kennisvragen die uit de pilots naar voren komen. 

Kennis: Belbins- teamrollen in een muziekaal jasje

Richard de Hoop wilde eigenlijk dolgraag Andre Rieux worden, maar omdat die er al was heeft hij een muziekale variant van Belbin's teamrollen bedacht. Donderdag heeft hij in een wervelende show van nog geen 1,5 uur zijn methode aan de 50 plussers (en verdwaalde 50 minners :-) van IenM gepresenteerd. Was erg knap hoor! Met succesfactoren als 'goede versterking', 'hulp van een geluidsman', 'samples' en 'live muziek' en niet de vergeten de Rieux-achtige ingehaakte stoelwals kreeg hij iedereen mee. Richard kon al snel vaststellen dat bijna iedereen in het publiek wel eens van Belbin gehoord had, maar het niet tot nooit gebruikt. Deze tragiek van Belbin was zijn inspiratie om een Belbin 2.0 te creëren waarbij de acht teamrollen zijn vervangen door acht muziekinstrumenten. Één van de meer taalkundige voordelen daarvan is dat je makkelijker praat in het bespelen van een instrument dan van het spelen van een teamrol. Dat helpt - is het idee - om te beseffen dat je in verschillende situaties een ander voorkeursinstrument kan kiezen uit de drie die specifiek bij jouw passen. Tja ik ben bang dat Richard meer overtuigt dan zijn methode, maar dat kan ook door de beperkte beschikbare tijd komen. Dat neemt niet weg dat het voor mij een welkome opfrissing was van Belbin's teamrollen en de betekenis daarvan voor samenwerking in teams. Richard wist het mooi te zeggen 'Als we elkaar zien als minder geslaagde kopieën van ons zelf is het lastig samenwerken'. Bij samenwerking in een orkest is het belangrijk te leren hoe met de anderen te spelen. Dit vereist dat (1) we naar elkaar willen luisteren; (2) we bereidheid zijn om af te stemmen; ( vb uitstel van oordeel) (3) we echt samen spelen. Vijf dingen frustreren dit in teams of orkesten (1) Gebrek aan vertrouwen; (2) Angst voor conflicten; (3)  Gebrek aan betrokkenheid; (4) Vermijden van verantwoordelijkheid; (5) Te weinig aandacht voor resultaten. Vertrouwen is daarbij cruciaal en dat creëeren we door elkaar complimenten te geven, elkaar serieus te nemen en door afspraken na te komen. O ja en het is ook heel belangrijk elkaar hulp te vragen en hulp aan te bieden. En toen zong Richard 'Help' van de Beatles en toen was de show alweer voorbij.