Goed geld uitgeven in samenwerkingsrelaties

Van de week als co-host opgetreden in een sessie over financiële samenwerkingsrelaties. Nu we ons als overheid vanuit Opgavegericht Werken veelvuldig in de rechter NSOB-kwadranten begeven, wordt het ook zaak om daar de goede financiële instrumenten bij te hebben. Dat blijkt een knap lastige zoektocht voor beleidscollega’s. Een van de aanwezige beleidscollega’s verwoordde aimabel en met bewonderenswaardige kalmte hoe ze twee jaar bezig is geweest om een politieke financiële toezegging tot uitvoer te brengen. Ze kwam eigenlijk alleen financiële specialisten tegen die haar uit konden leggen wat er allemaal niet kon. De financiële specialisten op hun beurt vinden dat ze er veel te laat bij worden gehaald en dat de ambtenarij de politiek geen toezeggingen in de mond moeten leggen. De specialisten stellen dat 90% van het financiële probleem rond samenwerkingsrelaties met bestande instrumenten is op te lossen en dat je er niet aan kunt ontkomen dat de financiële inzet in de rechter kwadranten moet voldoen aan de eisen van doelmatigheid en rechtmatigheid uit de linker kwadranten. Denk dat ze gelijk hebben. Een wat recenter NSOB rapport over financiering in samenwerkingsrelaties biedt trouwens inspiratie. 

Mensbeelden in beleid - SCP en de zeven vinkjes

Tijdens de door collega Friso mooi georganiseerde IenW Kenniskamer presenteerde SCP over het onderzoek dat zij doen aan de invloed van mensbeelden op ons beleid. Belanghebbend in tijden van stijgende prijzen. Het conceptuele model dat zij daar voor gemaakt hebben (zie figuur) kan vast en zeker gaan helpen bij het voorkomen van spraakverwarring rond dit thema (denk bij hoe het fout kan gaan aan de voortdurende verwarring rond de term sociale innovatie). Bij de werkwijze van het BIT IenW gedragsteam gaat het bovenal om mensbeelden bij het ontwikkelen van interventies. Ook interessant is de relatie mensbeelden en probleemstelling. Deze podcast over de zeven vinkjes van Joris Luyendijk (zie illustratie) raakt hier aan en is zeer de moeite van het beluisteren waard. De drie procent zevenvinkers in NL zijn oververtegenwoordigd op de machtige posities zonder kennis te hebben van de sociale kwetsbaarheid van minder gefortuneerde mensen. Dit leidt volgens Luyendijk tot de wet van behoud van onrecht: het bestrijden van verschillende vormen van onrecht krijgt geen prioriteit op de beleidsagenda. Luyendijk noemt daar laaggeletterdheid en onderadvisering bij de schoolkeuze als voorbeelden. Ik vroeg daar graag het zeven jaar eerder dood gaan en negentien jaar langer ziek zijn van de onderklasse aan toe. Je zou ook aan vervoersarmoede kunnen denken. Hoe dan ook Luyendijk demonstreert treffend dat je mensbeeld bepaalt wat je als een probleem beschouwt.

EZK expertsessie gedrag & mobiliteit - "De moed om de dingen te gaan durven"

Vrijdag was het dan zover met acht universitaire gedragsexperts en praktijkexperts in gesprek over de afspraken uit het coalitie-akkoord, prioritaire doelgedragingen en dilemma's. Nu ja ...ik zeg gesprek, we hebben gekozen voor een deep listening sessie waarbij denken, spreken en luisteren optimaal van elkaar gescheiden waren. De experts kregen ieder 5 minuten startspreektijd en het was aan de (beleids)collega's en BIT om empathisch te luisteren.  Dat pakte heel goed uit en leidde tot een zeer rijke oogst en een mooi nagesprek. Teveel om op te noemen maar ik noem er toch een paar:

"Zonder de stok (ontmoedigen van (auto)mobiliteit) is de wortel (faciliteren gewenst gedrag) onwerkzaam en verspilde moeite. Op dit punt is echt gedragsverandering van de overheid zelf nodig";

"Doe een sludge audit: alleen makkelijk gewenst gedrag wordt uitgevoerd";

"Creëer sludge op het ongewenste gedrag. Files en gebrek aan parkeerplaatsen werken uitstekend";

"Heb aandacht voor vervoersarmoede. Check beleid op doorwerking voor de verschillende doelgroepen. Denk aan vrouwen en aan 50plussers";

"Omarm het idee van een Burgerberaad voor mobiliteit. Juist mobiliteit leent zich hier uitstekend voor. Bedenk wel een slecht Burgerberaad is schadelijker dan geen Burgerberaad. Overdenk dan ook naar wie je minder gaat luisteren ";

"De voorspelling is dat een Burgerberaad veel meer draagvlak laat zien dan de politiek/overheid wellicht verwacht. Mensen willen geen deel van het probleem zijn, maar juist deel van de oplossing. De moed om de dingen te gaan durven";

"Biedt keuzevrijheid in hoe aan de oplossing bij te dragen"; 

"Beter één iemand van de auto af, dan mensen proberen minder te laten rijden";

"De maatschappij is dermate op de auto gericht, dat het vechten tegen de bierkaai wordt. We hebben al genoeg gedaan voor de auto. Maak daarom de nieuwe wijken autovrij ";

"We moeten dit beleid meer cijfermatig maken, kosten doorrekenen en in business modellen voor aanbieders van bijvoorbeeld deelconcepten denken".

De experts komen i.s.m EZK op basis van deze en twee eerdere sessies over bedrijfsleven en de gebouwde omgeving tot een brief aan de Kamer. 

  

Sneak preview nieuw seminar van Ben Tiggelaar

In een lunchuurtje ging Ben Tiggelaar op indrukwekkende wijze in op de vier blokken die hij in zijn dagvullende Top 40 van Tiggelaar gaat brengen: het managen van jezelf, het managen van elkaar, marketing &invloed en veranderen. Bij het managen van elkaar ging het hybride werken en dan met name over het onderzoek van het echtpaar Judith en Gary Olsen die al decennia lang onderzoek doen aan thuiswerken, kantoorwerk en hybride werken. Op basis van observatie-onderzoek concluderen zij dat het voor complexe, nieuwe taken beter is om fysiek bij elkaar te zitten en dat het voor meer routinematig samenzijn zoals vergaderingen niets toevoegt. Dat zit hem dan vooral in de meer vloeiende communicatie tijdens fysieke bijeenkomsten die leiden tot een zogenoemde common ground die helpt om kleine misverstanden te voorkomen. Een poll onder de ruim 400 deelnemers liet overigens zien dat 50% maar tussen de 0-25% van de werktijd fysiek op kantoor te vinden was. Ook interessant was het stukje over marketing aan de hand van het werk van Byron Sharp. Ook voor een stafafdeling bevat dit nuttige inzichten: maak het je klanten makkelijk om jou te vinden. Wees mentaal en fysiek beschikbaar en als je adviseert maak het dan zo makkelijk mogelijk om ja te zeggen door bijvoorbeeld de tegenargumenten al te adresseren. Tenslotte paste Ben en zijn side kick deze lessen ook op formidabele wijze toe om de preview deelnemers het zo makkelijk mogelijk te maken zich voor de dagvullende sessie op te geven. Was weer zeer de moeite waard.

 

Jureren bij de hackaton gedragsinterventies van de Universiteit Utrecht

Samen met stagiair Aiko aangeschoven als juryleden voor de hackaton gedragsinterventies in de Universteitsbibliotheek Utrecht. Vier teams van deelnemers aan het honours-programma streden om de eer van beste hacker: (1) minder vleeseten; (2) beter sparen; (3) deelautogebruik in nieuwbouwwijken (door ons als casus ingebracht) en (4) duurzame investeringen door boeren. Hoewel team "autodelen" ons een aantal goede ideeën aan de hand deed (oa loyaltyprogramma), vond ik  team "Beter sparen" de terechte winnaar. Dit omdat ze - en dat vond ik heel origineel - een app niet alleen gebruikte als gedragsinterventiemiddel maar ook als methode voor doelgroepsegmentatie. Aan de hand van een vragenlijstje dat gebruikers bij de eerste opening van de app invullen worden gebruikers ingedeeld naar doelgroep met bijbehorende op maat gesneden interventies in de app.  Fascinerend vond ik ook de inzichten van team 'minder vleeseten'. Hier zit een complexe wereld van sociaal-culturele gewoontebelemmeringen in de weg. Dit weekend las ik bijvoorbeeld nog in de krant dat een kwart (!)  van de NL'ders kip(filet) afspoelt voor bereiding. Volgens het Voedingscentrum kan dit leiden tot gevaarlijk rond spetterende voedsel vergiftigende bacteriën. Hoe dan ook team 'minder vlees eten' kwam oa met het idee om de in op mars zijnde zelf kook verspakketten met recept in de supermarkt op de niet-vleesdagen te richten. Zo adresseer je gebruikmakend van gemak ook het kennisgebrek/onzekerheid van "Hoe kook je  gezond en lekker vegetarisch? (zonder de niet al te gezonde vleesvervangers die het heel goed doen omdat ze zo appelleren aan de klassieke drie-eenheid aardappelen, groenten, vlees)". Vond ik een mooie gedachte.

    

OESO: Ook voor duurzame mobiliteit is absolute ontkoppeling een fabel

Dankzij collega Ruud een prachtig OESO rapport onder ogen gekregen: Transport strategies for net -zero systems by design. In dit rapport wordt haarfijn uit de doeken gedaan dat ook voor mobiliteit vraagbeïnvloeding (= minder (auto)mobiliteit) broodnodig is om o.a. de klimaatdoelen te halen. Getalsmatig wordt onderbouwd dat verduurzaming de groei in mobiliteit niet bij kan benen, mede door de ontwikkeling naar grotere en zwaardere auto’s. In het rapport wordt uitgebreid de ruimte genomen om het argument ‘vraagbeinvloeding is manipulatie’ gedegen te weerleggen. Overigens heeft Nederland met compacte steden en de fiets (IenW programma Tour de Force word uitgebreid gelauwerd in het rapport) een uitstekende uitgangspositie om het beter te gaan doen. Dan is het wel zaak dat ook post-corona het OV netwerk goed te houden en verder te verbeteren en het privé-autobezit aimabel te ontmoedigen door oa ruimtelijke inrichting en slim parkeerbeleid. De kracht van een nieuw verhaal wordt daarbij benadrukt en van guitige voorbeeld-campagnefilmpjes voorzien voor wandelen (uit Brussel) en voor de fiets (uit UK). Al met al lijkt dit rapport een uitstekende onderlegger te vormen voor de Mobiliteitsvisie. Het mooie initiatief de mobiliteitsbeweging.nl kan daarbij voor passende op Nederland toegesneden inspiratie zorgen.  In het rapport ook een prachtig plaatje met mentale modellen die er toe leiden dat er geen haast gemaakt wordt met klimaatbeleid. Wellicht pijnlijk herkenbaar. Het rapport zit vreemd genoeg achter een betaalmuur verscholen maar een vriendelijke en digiwijze collega heeft de pdf’s van de losse hoofdstukken (die wel zijn te downloaden) kundig aan elkaar geplakt. Pdf bij mij verkrijgbaar. Aan de slag! 

Pinguin Fred leest BEgrip - werken met complexiteit voor de publieke professional

Dankzij collega Yee Lai Man (CDMO) zijn we als Pinguïn Fred voor de boekbespreking van 16 mei uitgekomen op het boek BEgrip van Angela Riddering en Herrie Geuzendam. Een heel goed boek dat een compacte (160 pag) en overtuigende methodologische onderbouwing biedt van het o zo gewenste en vaak nog  o zo abstracte opgavegericht werken. De auteurs spelen daarbij gericht en selectief leentje buur bij o.a. NSOB (de kwadranten), Cynefin en Theorie U. Verder winnen ze aan overtuigingskracht door eerst aan te geven wat we als organisatie te doen hebben: structurele reflectie, wendbaarheid en toekomstbestendigheid, om leren gaan met onzekerheid en vormgeven aan diversiteit en inclusief leiderschap alvorens in te gaan op hoe als persoon om te gaan met complexiteit. Dus eerst over de organisatie dan pas over wat je als medewerker te doen staat en te leren hebt. In het slothoofdstuk komt alles samen in het zogenoemde knooppuntenmodel voor complexe opgaven waarbij partners tot afgestemde ambities, input, throughout, output en outcome tot samen impact maken komen. Uitermate nuttig voor het programma Samen in Transities en collega’s die daarbuiten met complexe opgaven bezig zijn. Lijkt me nuttig om de auteurs eens binnen te halen bijvoorbeeld als onderdeel van de volgende IenW kompasweek in juni. Valt er dan helemaal niets aan te merken op dit boek? Nu ja wellicht hadden ze ook wat op kunnen nemen over transitie- en innovatiemanagement a la Loorbach en Hekkert. Maar goed die zijn inmiddels sowieso al kind aan huis bij IenW. Daarnaast hadden er wat meer praktijkvoorbeelden van de rijksoverheid in gekund. Nu ligt de nadruk wel wat veel op de praktijk van gemeenten.