Pinguïn Fred leest Leugen & Waarheid van Bas Heijne

Komende donderdag bespreken we de Pinguïns Leugen & Waarheid van Bas Heijne. Prachtig boek, niet te groot formaat, ingebonden bundel met daarin 17 gesprekken met hedendaags denkers over geschiedenis, informatiemaatschappij, religie, nepnieuws, democratie, extreemrechts, wetenschap, racisme, vertrouwen, verlichting, natuur, het goede leven, ongelijkheid en klimaatverandering. Het zet in ieder geval allemaal tot denken aan. Een korte overkoepelende bespreking zit er niet echt in dus volsta ik met een reeks citaten die mij bleven hangen:

Michael Blastland (wetenschapsjournalist): "Pseudo-wetenschap herken je aan "experts" die geen twijfel kennen"

Mark Lynas (schrijver en klimaatactivist): "Ik vind, dat wanneer je de wetenschap als leidraad neemt, je ook consequent moet zijn. Je  kunt niet vóór de wetenschap zijn als het om klimaatverandering gaat en dan ineens niet wanneer het gaat om een onderwerp waarover onder experts net zo'n grote consensus bestaat, zoals in het geval van de veiligheid van genetisch gemodificeerde gewassen. En ook wanneer het gaat over nucleaire energie."

Angela Saini (wetenschapsjournalist): "Wanneer we iedereen de hele dag de les lezen, wanneer we iedereen constant veroordelen, hebben we op een gegeven moment niemand meer over om mee samen te leven".

Géraldine Schwarz (schrijver en documentairemaker): "Bewustzijn van het verleden zie ik niet zozeer als een morele plicht, maar als een instrument om wat we hebben te beschermen...Kennis van het verleden zadelt ons niet op met schuldgevoel en zelfkwelling. het maakt ons verantwoordelijk voor het heden, dat is iets anders"

David Wootton (historicus): "Mensen zijn doorgaans verknocht aan hun vertrouwde ervaringen en gewoonten, ze zijn vaak ten diepste conservatief, willen weten waar ze aan toe zijn, gedragen zich vaak tribaal, zijn van nature wantrouwend tegenover buitenstaanders....als je niet wil beseffen dat mensen zich geborgen willen voelen, een gevoel van continuïteit nodig hebben en zich instinctief verzetten tegen al te snelle veranderingen, moet je niet raar opkijken als je fascistoïde reacties oproept." 

Peter Pomerantsev (journalist en onderzoeker): "We ervaren geen gedeelde realiteit meer. Het resultaat is agressieve polarisatie, maar ook verwarring en grote onzekerheid". "Wanneer iemand de wildste dingen beweert, een schop geeft tegen de feiten en volkomen onvoorspelbaar is, vinden mensen dat fascinerend en ook bevrijdend...laten we het anarchistische plezier dat mensen daaraan beleven, niet onderschatten"  

Hartmut Rosa (socioloog en filosoof): "De democratie belooft ons dat we de samenleving kunnen vormgeven, maar wat overheerst is het gevoel dat we machteloos staan tegenover sociale ongelijkheid, klimaatverandering, enzovoort. We bewegen voortdurend tussen verlangen naar almacht en een gevoel van totale machteloosheid"

Verkiezingen: feest van de democratie, maar mogelijk met ongenode gasten

Al eerder schreef ik over het werk van David van Reybrouck en dat verkiezingen misschien wel niet de meest feestelijke verschijningsvorm van de democratie zijn. En ook schreef ik al eerder dat Nederland geen koploper (7e plaats, 81 punten) is in de ranking van de Electorale Integriteitsindex en dat dit komt door  een mindere score op berichtgeving in de media, campagnefinanciering en stemproces. Nieuw is, is dat ik met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kan voorspellen dat we met de Tweede Kamerverkiezingen van deze maand niet gaan stijgen (althans niet in het aantal punten). Andre Krouwel (die van het Kieskompas) doet in NRC haarfijn uit de doeken waar het mis gaat. Er is geen sprake van een zekere balans en gelijkwaardige aandacht in de media.  Regeringspartijen en rechts-populistische partijen krijgen disproportioneel veel aandacht. Krouwel heeft berekend dat de vier coalitie partijen drie keer zo vaak aan bod komen dan alle oppositiepartijen bij elkaar. In tegenstelling tot in andere landen kent Nederland geen verplichting om alle partijen ongeveer evenveel aan het woord te laten. Voor wat betreft de financiering heeft Krouwel aan de observerende OVSE-delegatie uit moeten leggen dat partijen voor de wet helemaal niet bestaan en dat de controle op de financiering niet transparant is. De identiteit van gulle gevers is via stichtingen, ondergrens en in kind maatregelen kinderlijk eenvoudig te omzeilen. Krouwel stelt dat er een partijwet zou moeten komen die transparantie van inkomsten en uitgaven regelt. Ik ben dat met hem eens. Wie heeft er een buitenlandse trollenleger nodig als een ongenode gast ongezien een bijdrage in de pot kan stoppen?    

Kennisrijke week met OCW-kennisfestival en VerDuS conferentie

Bij het OCW-kennisfestival mooie presentaties gehoord over sleutelmethodologieën als verbinding tussen technische en sociale innovatie op weg naar missie-gedreven innovatie. Goed verhaal met oa aandacht voor het Behavioural Change Wheel; knap hoe de topsector creatieve industrie toch telkens weer toegevoegde waarde weet te realiseren. Verder heb ik van Peter Sloot een onderzoeker op het gebied van complexe systemen geleerd dat als je wietbendes oprolt je contra-intuïtief beter niet kunt richten op de king pins (daar komt het onkruid juist harder van terug) maar op de mensen in de keten met zeldzame competenties (vb elektriciens die de belichting aan moeten leggen). Netwerkanalyses lieten mooi zien hoe dit werkt. Beetje een Freakonomics - inzicht maar dan anders verkregen.  

De VerDuS-conferentie was ook al zo goed. Er zijn maar liefst vier (worden er vijf) synthesedocumenten opgesteld rond wonen & werken, governance, duurzaamheid en mobiliteit. Geïnspireerd door een aantal presentaties heb ik het synthesedocument mobiliteit van kaft tot kaft gelezen. Martijn van den Hurk (UU) begon met de terechte waarneming dat publieke waarden vaak onbesproken en abstract blijven. Vandaar dat hij en collega's een praktisch afwegingskader publieke waarden hebben gemaakt met daarin deelwaarden onder de waarden service, klimaatimpact, welzijn en democratische controle. Het geheel werd toegepast op MaaS aan de hand van scenario's waarin de publieke waarden tegen elkaar afgeruild werden. De scenario's komen uitgebreid aan de orde in het rapport hierover (met mooie toekomstplaten) maar het afwegingskader is ook zonder scenario's bruikbaar in een gesprek of in de vorm van een scorekaart. Onze MaaS-collega's krijgen overigens nog een groot compliment om dat die uitgebreide voorschriften hebben opgesteld om de privacy en de beschikbaarheid van de data te waarborgen. 

Het synthesedocument zelf bevat een mindere boodschap voor MaaS (niet zo zeer voor de MaaS-collega's). De auteurs geven aan dat MaaS een optie is voor mensen die nu al veel van OV-gebruik maken en voor mensen die afhankelijk zijn van OV in gebieden met een beperkt aanbod. Voor privéautogebruik en unimodaal vervoer vormt MaaS nauwelijks een alternatief zo luidt de bevinding. Al met al - zo geven de auteurs aan - is het beeld dat veel beleidsmakers de potentie van MaaS overschatten. Enige troost: de verduurzaming van stedelijke mobiliteit langs de weg van MaaS zou wel kunnen werken als de overheid autobezit en -gebruik minder aantrekkelijk maakt. Yeah that will be the day.

Terecht werd er door Marcel te Brömmelstroet dan ook op gewezen dat innovaties in mobiliteit niet waardevrij zijn en narrative agents zijn die veel zo niet alles lijken te duiden in 'meer mobiliteit is altijd beter'. In het synthesedocument hier ook mooie aandacht voor. 

Hoe dan ook een kennisrijke week met nog twee laatste opmerkingen:

- OK het netwerkaspect miste ik enigszins, maar wat een heerlijkheid om zonder reistijd en light tussen de bedrijven door aan twee normaal gesproken dagvullende events mee te kunnen doen;

- de formule van het synthesedocument - waarbij vooraf prangende vragen bij stakeholders worden opgehaald die in de notitie worden behandeld -  blijft een gouden zet. Minieme kritiekpuntjes: sommige synthesedocs nemen de formuletitel wel over maar lijken zelf bedachte vragen te beantwoorden, én bij het synthesedocument mobiliteit had een bijlage met de door de stakeholders ingebrachte vragen niet misstaan.   

         

Exit- en prikstrategieën

Het ongeduld met de corona-maatregelen is zeer begrijpelijk, maar komt met de groei van het aantal geïnfecteerden epidemiologisch gezien hoogst ongelegen. Des te mooier dat een Duitse onderzoeksgroep verbonden aan het Max Planck Instituut een mooi artikel heeft geschreven over exitstrategieën (weer prachtig behandeld in de podcast FAZ Wissen).  Super relevant ook voor de Nederlandse situatie omdat net als in Nederland ook in Duitsland de Derde Golf is aangebroken en omdat de situatie vanaf 1 maart gemodelleerd wordt; actueler kan bijna niet. 

Wat hebben ze bestudeerd? Bij voortschrijdende vaccinatiegraad modelleren ze vijf scenario's: 

• (1) Sturen op maximale bezetting van de IC-capaciteit - Meteen beginnen met het versoepelen van maatregelen met de hand aan de knop kijkend naar de bezetting op de IC; 
• (2)(3)(4) Versoepelen op het moment dat respectievelijk alle 80+'ers, alle 60+'ers of alle 20+ zich hebben kunnen laten vaccineren. Bij het versoepelen ook weer sturen op IC bezetting;
• (5) De strenge variant waarbij je stuurt op een relatief klein aantal geïnfecteerden dat met testen en bron en contactonderzoek goed is te volgen.     

En wat komt eruit? Het is vooral de gestaag toenemende vaccinatiegraad die tot versoepeling kan leiden. Scenario's 1 t/m 4 geven eigenlijk alleen de mogelijkheid tot tijdelijke versoepeling die al snel weer tot een nieuwe golf kan leiden met bijbehorende extra doden. De makers van de podcast stellen daarbij dat Boris Johnson nu bewust voor strategie 5 kiest van wege het psychologische comfort van de one way street to freedom; vanuit een idee dat het steeds lastiger wordt acceptatie te krijgen voor een ping pong effect van versoepelen versus de wederinvoering van strenge maatregelen.    

Achtung. Het is nog een preprint en wellicht is er meer natuurgetrouwheid te bereiken als je parametrisatie voor Nederland en voor verschillende type maatregelen (inclusief sneltestbeleid) specificeert, maar een mooi en handig model lijkt het zeker. 

Ondertussen is het dus vooral inzetten op ontzettend snel en veel prikken zetten. Ook daarover is een studie verschenen en die is dan weer wel zeer bemoedigend te noemen. Door de tijd tussen de twee prikken te verlengen van, de volgens de bijsluiter maximaal aangegeven, 42 dagen naar  84 dagen (12 weken) is veel beschermingswinst te behalen en kan je veel doden voorkomen.  De mRNA-vaccins gaan nauwelijks in effectiviteit achteruit en het Astra Zeneca-vaccin gaat zelfs beter presteren (bron: andere bron van FAZ). Wel fijn om dan in het tweede kwartaal wél voldoende besteld vaccin binnen te krijgen en een hoge vaccinatiebereid blijft ook dan van belang. 

Tot die tijd kan je alvast  je eigen sterftekans modelleren bij besmetting. Het Data-team van de Economist is enorm te keer gegaan en heeft miljoenen Amerikaanse data gebruikt om sterfte- en ziekenhuisopnamekans te plotten afhankelijk van geslacht (dat is even schrikken), leeftijd en onderliggend lijden. Dat helpt om in afwachting van versoepeling weer even fijn bij de centrale verwarming te willen blijven zitten.