Ouwe lullen moeten weg

Kees Kraaijeveld, directeur van de Argumentenfabriek schreef vorige week een mooi opiniestuk in de Volkskrant. Hij bekritiseert de zeggingskracht van de oude Griekse en Romeinse wijsgeren voor het leven van vandaag de dag. En ik dacht: "Je hebt nog gelijk ook!". Inderdaad nogal bezopen dat er zo weinig voortgang lijkt te zijn dat we terug moeten grijpen op duizenden jaren geleden levende Romeinen en Grieken. Bij empirie-gedreven wetenschappen zoals de biologie, geneeskunde en natuur- en scheikunde hebben we dat al vijf eeuwen afgezworen, maar voor de studie van de wijsheid lijkt dat niet het geval. Toegegeven zegt Kraaijeveld naar binnen turen konden ze goed, maar het is mal dat we "suggesties aannemen van mannen die leefden in volstrekt onvergelijkbare tijden, culturen en maatschappelijke verhoudingen. Van mannen die, als het gaat om de fundering van hun mens- en wereldbeeld, een kennisniveau hadden dat slechts een fractie is van wat vandaag de dag een middelbare scholier al weet." Hij onderscheid drie verklaringen voor onze voorliefde voor deze antieke figuren: (1) beroep op de traditie: Als wijsheden oud zijn, dan zijn ze goed; (2) we kunnen rondstruinen door de oude teksten om te onderbouwen wat we toch al vonden ‘confirmatiebias’; (3)  het populaire idee dat er zoiets is als een ‘onveranderlijke menselijke natuur’. Graag voeg ik daar een vierde aan toe die Kraaijeveld wellicht uit sympathie voor zijn lezers heeft weggelaten: ....het is gewoon ook lekker belangrijk om het groot citatenboek aanhoudend wat potjes Latijn te brallen. Kortom tijd voor evidence-based wijsheid. Dat is precies wat de makers van de podcast On Wisdom van plan zijn. In het artikel gaat cohost Igor Grossman experimenteel aan de slag met het relatieve belang van rationaliteit en redelijkheid bij proefpersonen. Bij rationaliteit gaat het om de economische mens (ik onthoud mij vanwege de consequentheid even van de Latijnse variant) waarbij de keuzes zijn gemaximaliseerd naar eigen belang. Bij redelijkheid gaat het om de optimale tussen weg tussen het eigen belang en het belang van de ander. Redelijkheid komt al veel voor en is ook nog eens te primen. Wat Grossman betreft is de politiek in de neoliberale tijd teveel bezig met het mobiliseren van het electoraat via een op rationaliteit gerichte communicatiestrategie. Hij verlangt dan ook terug naar JFK in de trend van ‘vraag niet...., maar vraag jezelf wat jij kan doen’. Via een geheel andere route komt omgevingspsycholoog Linda Steg (virtueel of live te zien bij PBL’s Nacht van de Duurzaamheid op 7 september) tot het vergelijkbare inzichten dat het draagvlak voor redelijke klimaatmaatregelen veel groter is dan politici durven dromen.