Strategie: Sustainable Development Goals ook voor Nederland

Maandag heb ik de RIVM/VWS/IenW conferentie over de Sustainable Development Goals (SDG's )voorgezeten. Een mooi samenzijn waarbij het voor de aanwezige beleidsmedewerkers soms even zoeken was naar het doelbereik van de dag. Vooraf was het doel geformuleerd als: "in gesprek te gaan over wat deze doelen zijn, waar we staan als NL in het behalen van de doelen en wat de kansen en uitdagingen zijn voor de NL-overheid om vanuit kennis en beleid bij te dragen aan de doelen". Dat laatste 'vanuit beleid bijdragen aan de doelen' kwam nog wat weinig uit de verf. Maar goed voor mijzelf was het in ieder geval een bijzonder interessante bijeenkomst ook met veel ruimte voor interactie. In mijn openingswoord moest ik bekennen dat ik die SDGs tot voor kort vooral met ontwikkelingshulp associeerde, maar dat enig inlezen en inkijken mij op andere gedachte had gebracht. Zo hebben we bij  'één vandaag' vorige week kunnen zien dat maar liefst 43% van de  jongeren tussen 12-25 in NL psychische problemen ervaren. Dat is toch schrikbarend?! Twee van mijn favoriete SDG's  voor Nederland zijn dan ook 3 duurzame gezondheid en welzijn, en 10 ongelijkheid verminderen. Eerder deze maand verscheen CBS' tweede rapportage over de SDG-indicatoren https://tinyurl.com/y7y8z8dw  Tijdens de conferentie presenteerde Hermanus Rietveld (CBS) de stand van zaken en liet zien dat de armoede en ongelijkheid in NL is toegenomen sinds de vorige rapportage uit november 2016.
   

Revisited: The Origins of Happiness

Al eerder schreef ik over de NRC-recensie van dit boek, maar nu heb ik het boek zelf gelezen. In The Origins of Happiness doen de vijf wetenschappelijke auteurs hun uiterste best om hun boodschap hapklaar voor beleidsmakers op te dienen. In het slothoofdstuk beginnen ze met het aanhalen van Angela Merkel ‘What matters to people must be the guideline for our policies’ (maar dan waarschijnlijk auf Deutsch). Wat de auteurs betreft volgt hier een nieuw paradigma uit, namelijk die van beleid sturen op geluk uitgedrukt in een overkoepelende parameter life-satisfaction voor volwassenen en emotional well-being voor kinderen. Om hier slim mee aan de slag te gaan is het zaak een kosteneffectiviteitstabel te maken waaruit je af kan lezen welke beleidsmaatregelen goed scoren op geluk per uitgegeven euro. Een beetje zoals we dat nu al doen voor de gezondheidszorg met Quality Adjusted Life Years. Daarbij kan je extra gewicht toekennen aan het voorkomen van misère tov het verhogen van geluk bij al gelukkige mensen. En natuurlijk is het ook zaak om bestaand beleid kritisch tegen het licht te houden. Al eerder vertelde ik over het belang van mentale gezondheid, (familie)relaties en werk. Daar voeg ik graag nog even aan toe het grote belang van goede basisscholen en middelbare scholen (het effect van individuele basisschoolonderwijzers op de emotionele gezondheid van kinderen kan 10 jaar na dato nog gedetecteerd worden). Vertrouwen binnen een samenleving tikt ook flink aan. Een Noor (67% vertrouwen) is gemiddeld 0,6 punt gelukkiger dan een Braziliaan (7% vertrouwen) op basis van alleen de variabele vertrouwen binnen de samenleving. Hoe het klimaatvraagstuk in dit alles een plek krijgt blijft nog even gissen, maar verder ben ik helemaal overtuigd.

Gehoord & gezien: Vliegschaamte

Grieperig met de afstandsbediening in de hand naar twee afleveringen Tegenlicht zitten kijken over de groenmens https://tinyurl.com/y7dapgvh en electrische vliegtuigen https://tinyurl.com/ybp9grkb (beide zeer de moeite waard). Daar bovenop ook nog eens naar de TRAIL lunch geweest waar Bert van Wee over het proefschrift van Paul Peeters verhaalde (ook in tegenlicht over elektrische vliegtuigen). Allemaal niet erg blijmakend. Het overkoepelende beeld dat geschetst wordt is dat meer dan draconische maatregelen nodig zijn om de groei (van emissies) in de luchtvaart af te remmen (en te keren) en dat het via de internationale ICAO-route niet gaat werken ivm de oppermachtige luchtvaartlobby en de 1/50 slagingskans van compensatiemaatregelen. CE Delft aanhalend lijkt Bert van Wee voor de  EU aanpak te willen gaan met verplicht zero-emission vliegen in 2050. Ook omdat ik hoop dat het waar is, geloof ik wel in door regelgeving opgestuwde innovatie richting uitbouw electrisch vliegen en vliegen op waterstof. Easyjet heeft alvast veel zin om over 10 jaar voor de korte Europese vluchten electrisch en stil te vliegen, met bijkomend voordeel dat er dan wellicht ook ‘s nachts overlastloos geland mag worden. Wellicht een grote pot missiegedreven innovatiegelden vullen met kerosine- of emissietax. Maar goed ondertussen bestaat het overgrote deel van mijn WNF-geteste ecologische voetafdruk uit vliegreizen. Milieupsychologe Renee Lertzman vertelt in Tegenlicht (groenmens) en op haar site fascinerend over onze cognitieve dissonantie als coping mechanisme op om te gaan met geinternaliseerde schuld en schaamte. Dat leidt volgens Lertzman tot apathie. Mensen komen pas in beweging als ze zich niet veroordeeld voelen en zich niet schamen. Lertzman denkt dat beinvloeding van cultuur een belangrijke stap is, waarbij sociale interacties kunnen helpen positief gedrag te verspreiden. Best lastig nu in onze cultuur bezit en reizen maatstaven van succes en levenskwaliteit lijken te zijn. Tenslotte uit de serie nooit geweten......er is in het verleden afgezien van BTW op vliegen en kerosineaccijns om de wereldvrede te bevorderen, vanuit de gedachte dat vliegen het makkelijk maakt elkaar beter te leren kennen en waarderen. 

Gelezen: Essentialisme- niet meer alles moeten

Eén van de gereedschappen van de zogenoemde essentialist is editen; het routinematig verwijderen, comprimeren en bijstellen van taken en activiteiten ook als je niet overlooptin het werk. Auteur van Essentialisme Greg McKeown had ook wat meer mogen editen bijvoorbeeld door 90% van de bladzijden van dit 286 pagina’s tellende boek te schrappen. Goed dan heb je geen verkoopbaar boek meer, maar wél een kleine 30 pagina’s met gecomprimeerde interessante inhoud die ik nu weer terugbreng naar minder dan één. Een heel grappig vermeend feitje uit dit boek is dat het woord ‘prioriteit’ vanaf de 15e eeuw in Engelse publicaties verscheen in de betekenis van ‘het allereerste ding’. Vijf eeuwen lang bestond het woord alleen in enkelvoud, om pas in de 20e eeuw vooral in de meervoudsvorm gebruikt te worden. In mijn OR-tijd bestudeerde ik eens alle Management Jaarplannen van de beleidskern waarin - zoals afgesproken - maar 3 prioriteiten in mochten staan. Bij één beleidsDG hadden ze dit trouwhartig edoch creatief opgepakt door naast 1,2,3 ook a t/m i en Romeinse cijfers te introduceren. Terug naar het boek. Het gaat vooral om actief ‘nee’-zeggen tegen het overgrote deel aan kansen en verzoeken die zich aandienen. Niet ongezien afhouden, maar blijven verkennen toetsen tegen een concreet en inspirerend essentieel streven en pas dan bijna altijd ‘nee’ zeggen. Zo’n essentieel streven is overigens pas echt essentieel als je aan kan geven wanneer het gelukt is; een basisvoorwaarde waar bijna alle missies van organisaties op stuk lopen.  Dat  ‘nee’- zeggen moeilijk is weten we allemaal. We kunnen het idee niet verdragen dat we iemand die we respecteren en graag mogen, zouden teleurstellen, aldus de auteur. Zeg maar angst voor sociaal omgemak. Daar bovenop krijg je ook een roes van iemand een plezier doen, en last but not least we hebben niet helder wat essentieel is, dus komt het totesen niet van de grond. Een paar aardige paragrafen in het boek gaan over stopzetten van lopende activiteiten, misschien wel net zo lastig als ‘nee’-zeggen. Het probleem daarbij is het idee van de sunk cost bias; de neiging ergens energie, tijd en geld in te steken omdat er al zoveel energie, tijd en geld in zit. Voor projecten waar je vermoedt dat deze bias je in de weg zit kan je de checkvraag stellen: ‘Als ik niet al betrokken was bij dit project, hoe hard zou ik dan mijn best doen om er bij te horen?’.


   

 

Kennis: Abu Dhabi - stof tot nadenken

Ben afgelopen weekend in Abu Dhabi geweest, één van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) Vooral voor Emirati en toeristen een fijn mini-landje met fijn eten (mmmmm Libanees), een fijne moskee, een fijn museum (Abu Dhabi Louvre schitterend) en......fijn stof. Uit de 2015-versie van het Kleine Groene Boekje van de Wereld Bank blijkt het fijnstofgehalte ( PM 2,5) in de VAE groter te zijn dan waar ook ter wereld met inbegrip van de China en India. Niet gedacht toch? Hoewel de Emirati ook best hun steentje bijdragen aan emissiebronnen (en ik zelf ook door er naar toe te vliegen) tikt vooral het fijnstof afkomstig uit woestijnzand aan. Een opzichzelf natuurlijke bron die als gevolg van klimaatverandering (meer zandstormen) mogelijk toe gaat nemen. Ook blootstelling aan natuurlijk fijnstof is zeker niet zonder gevaar. Je kunt er o.a. longproblemen en  hart- en vaatproblemen van krijgen,  zo leer ik van het US department of Veteran Affairs (je weet wel die van Operation Desert Storm). Hoe het gevaar van natuurlijk fijnstof zich verhoudt tot dat van man made fijnstof wordt me al google'nd niet helemaal duidelijk, al begrijp ik wel dat het zeezout dat ik hier in Scheveningen inadem geen kwaad kan, want zeezout wordt van de NL fijnstofmetingen (PM10) afgetrokken. 

Strategie: IenW en de gemeenteraadsverkiezingen

Dit is de eerste keer dat ik sinds mijn verhuizing in Den Haag voor de Haagse gemeenteraad mag stemmen. Extra goed voorbereiden dus, is het devies. In de Stemwijzer van Den Haag blijken maar liefst 6 van de 30 stellingen direct betrekking te hebben op het IenW beleidsdomein. Het gaat om de stellingen over een fietsverbod in de Grote Marktstraat, een scootervrije fietspaden, milieuzones, de prijs van de parkeervergunning voor de tweede auto, goedkoop parkeren bij de groen/gele parkeerzones, en wel of niet meedoen aan de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH). Dat er twee stellingen over fiets(veiligheid) gaan is niet zo gek als je je bedenkt dat ANWB- onderzoek onlangs heeft laten zien dat 34% van de Haagse fietsers zich niet veilig voelt in Den Haag. Hoewel de deelnemende partijen min of meer gelijkelijk verdeeld zijn over wel en geen fietsverbod in de Grote Marktstraat, vinden de tegenstanders van een verbod dat het wegprofiel moet worden aangepast om het verschil tussen fietspad en wandelgebied duidelijker te maken. Kortom, wie er ook gaat winnen er gaat voor sowieso een verbetering komen. En hier ben ik erg blij mee want op het Spui en in de Grote Marktstraat voel ik mij nu verkeerskundig chronisch onveilig. Shared space kent toch ook z’n beperkingen denk ik dan. Ik sta wat te kijken van die aandacht voor de MRDH, maar daar zit het ongemak bij een aantal partijen erin dat MRDH geen democratische gekozen orgaan is.   

Kennis: Eerste interview voor Kenniskamer Big Data bij KiM

Samen met nieuwe collega Christien Dijcks bij Jan van der Waard (KiM) op bezoek voor het eerste interview (van velen) over Big Data Strategieën bij IenW en bij de kennisinstituten. Centraal stonden vragen over (1) hoe kennisinstituten pogen tot een data-gedreven organisatie te komen; (2) hoe kennisinstituten omgaan met maatschappelijk-ethsiche kwesties als privacy en cyber security; (3) welke voorbeelden van Big Data-projecten illustratief zijn voor de gevoerde Big Data-strategie. Maar eerlijk is eerlijk, first things first, KiM heeft een nieuw koffieapparaat met van die heerlijke cupjes. Helemaal goed natuurlijk gezien mijn eerder koffie-ervaringen in het nieuwe KiM-kantoor  https://tinyurl.com/y7a5hqyl Even wat eerste bevinding - in mijn eigen ongeautoriseerde woorden - (1) met de nieuwe Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) valt na enig wennen best te werken. KiM doet aan privacy impact assessment en werkt nauw samen met CBS die van oudsher zorgvuldig omgaan met goed beschermde  microdata (inclusief privacygevoelige gegevens als naam, adres en woonplaats) en daarvan afgeleidde geanonimiseerde databestanden voor onderzoeksdoeleinden; (2) het zijn vaak commerciële overwegingen  in plaats van privacy-overwegingen die maken dat potentieel waardevolle data moeilijk beschikbaar komen voor onderzoek; (3) Goedbedoelende leken vergeten wel eens dat het gebruik van Big Data technologie behoorlijk weerbarstig kan zijn. Zo is het voor een smartphone het niet altijd makkelijk om verplaatsing met OV of met de fiets van elkaar te onderscheiden; (4) Veel Big data die worden verzameld zijn real time data die bijvoorbeeld uit privacy-overwegingen maar voor een beperkte duur worden opgeslagen. Verder optimaliseren data-eigenaars zoals Tomtom of Vodafone de door hun gebruikte algoritmes regelmatig. Door deze factoren kan het lastig zijn longitudinaal onderzoek in de tijd te doen omdat de data door de tijd heen niet één op één te vergelijken zijn. Dat is overigens niet perse alleen een Big Data probleem. In NRC dit weekend een stuk over suikerconsumptie en de voedselconsumptiepeiling van het RIVM, die zoals het RIVM zelfbenadrukt niet over de jaren geleden mogen worden in verband met methodologische verschillen.        

 

. 

Kennis: Ardis workshop Sturen op Geluk!

Dankzij een zeer attente bloglezeres bij de GRATIS Ardis workshop Werkgeluk - Sturen op Geluk terecht gekomen. Hoewel ik van Rini van Est (Rathenau) heb geleerd dat jijzelf bij gratis diensten  het product bent, merkte ik daar bij het gastvrije Ardis niets van en heb ik samen met drie andere deelnemers een hele interessante ochtend beleefd. Niet alleen de workshop maar ook het bijbehorende dubbelboekje werkgeluk en werkdruk is zeer de moeite waard. En omdat lezen mijn favoriete leerstijl is volgt nu een te lange reeks gelezen lijstjes en feitjes. Werkgeluk bepaalt maar voor 5% levensgeluk. Omgekeerd heeft levensgeluk een enorme doorwerking op werkgeluk. De werkgever zal desalniettemin zich vooral willen richten op werkgeluk omdat daarmee aantoonbaar meer productiviteit, creativiteit en verbondenheid met de organisatie te scoren valt. Mij lijkt het toch sympathieker je te richten op algemeen levensgeluk om weg te blijven van het idee van de werknemer als leidend/lijdend voorwerp van optimalisatie en kostenbesparing (denk ook aan HNW, en zelfsturende teams waarbij het uiteindelijk stiekem toch niet om verheven doelen gaat, maar om kostenbesparing op werkplekken respectievelijk op managers). Het boekje laat verder zien dat Sonja Lyubomirsky  in De maakbaarheid van geluk heeft beargumenteerd dat 50% van ons basisgeluksniveau genetisch bepaald is, 40% bepaald wordt door hoe je denkt en hoe je je gedraagt (ruimte voor eigen invloed!) en maar 10% door levensomstandigheden. Sonja noemt ook nog eens 12 manieren om geluk duurzaam te stimuleren, als het ware vanuit die 40%. Daar komen ze: (1) Toon dankbaarheid ( hebben we mee geoefend tijdens de workshop!), (2) cultiveer optimisme;  (3) geniet bewust; (4) leer omgaan met tegenslag; (5) Tob niet  en vergelijk niet; (6) wees vriendelijk; (7) probeer te vergeven; (8) koester sociale relaties (50% meer kans op geluk met 5 of meer vrienden buiten je familie om); (9) versterk flow-ervaringen; (10) zet je in voor je doelen; (11) praktiseer geloof of spirualiteit; (12) zorg voor je lichaam. O ja en ook heel belangrijk.... je wordt vooral gelukkig door anderen gelukkig te maken en anderen te waarderen. Ja en dat alles dan weer liefst  zonder al teveel happy-de-peppie-irritatie op te roepen. Het boekje bevat nog veel meer interessante lijstjes en youtube-linkjes waarbij ik jullie die over vijf onmisbare maar licht sektarische ingredienten voor een leuke werkplek niet wil onthouden https://tinyurl.com/ogkbwqb Gitzwarte gordijnen op de Rijnstraat in plaats van deugdelijke verwarming om de receptiecollega’s niet al te heftig af te laten koelen, horen daar overigens niet bij.   

   

Gelezen: Mazzucato’s mission-oriented research and Innovation in the EU - de positieve insteek

In opdracht van de EU heeft Mazzucato - je weet wel die van de Entrepreneurial State - dit rapport geschreven als bijdrage aan de voorbereiding van het Negende Kaderprogramma. Het is wat mij betreft een enthousiasmerend rapport dat in plaats van de zoektocht naar veelbelovende sectoren of (sleutel)technolgieen er voor kiest innovatie- en onderzoeksinspanningen te richten op maatschappelijke problemen of challenges die je graag opgelost zou willen zien. Die problemen zet je dan om in aansprekende missies, die het inzich hebben de impact van Europees onderzoek en innovatie te vergroten, echte voortgang te maken en het publiek te betrekken bij de selectie van missies en het bespreken van de voortgang van het werk daaraan. Mazzucato slaagt er goed in een aantal voorbeelden uit te werken en de verantwoorden op de door haar voorgestelde vijf criteria van waar een goede missie aan moet voldoen. Om zowel de watercollega’s als de collega’s van de transitieagenda kunststoffen te bedienen neem ik even dat voorbeeld van Mazzucato (zie figuur hieronder afkomstig uit haar rapport). Van de challenge Clean Oceans kom je dan tot de missie Plastic Free Oceans. Een missie die (1) gewaagd en inspirerend is en een brede maatschappelijke rekevantie heeft; (2) meetbaar is en een deadline heeft (zie figuur), (3) ambitieus maar ook realistisch is; (4) cross -disciplinair, -sectoraal en -actor is; (5) ruimte biedt aan meervoudige bottom-up oplossingen. Kortom aan de slag!  

Gelezen: Mazzucato’s mission-oriented research and Innovation in the EU - de negatieve insteek

Mazzucato laat zich bij haar missie-denken inspireren door de Amerikaanse man on the moon-missie en de Duitse Energiewende. Je kan je  kritisch afvragen of de condities die daar voor succes zorgden wel te kopieren zijn naar een Europese context. Dit waren beide missies binnen één land (die ook in één land gerealiseerd konden worden), met het voordeel van een duidelijke tegenstander in het eerste geval en 90% publieke steun in het tweede geval. Of we zoiets kunnen realiseren binnen de EU,  gericht op veelal wereldwijde challenges betwijfel ik (helaas). Dit vraagt namelijk wel heel veel samenwerking en solidariteit tussen landen en tussen partijen in de kennisketen. Al kunnen we dat laatste misschien wel afkijken van Amerika en Duitsland en zo meteen de Dutch Innovation Paradox aanpakken. Maar goed genoeg gesipt, het mag natuurlijk gewoon ook niet mislukken, want dan vervallen we zoals Mazzucato dat noemt in ‘granulariteit’. Daarom heb ik een tijdelijke alternatieve  proxy-indicator voor rendement bedacht (zie ook https://tinyurl.com/yamohtvz) : hoe meer cofinanciering we als NL in missie-oriented FP9 onderzoek stoppen hoe beter.