Pinguïn Fred leest Voor ieder wat waars van Rob Wijnberg

Rob Wijnberg ooit hoofdredacteur van NRC next en nu van de Correspondent schrijft gewoonlijk al ogenschijnlijk makkelijk, mooi, en veelzeggend met niet te veel woorden en ....dat doet die nu ook weer. In Voor ieder wat waars. Hoe waarheid ons verdeelt en ons weer kan samenbrengen gaat hij in op de geschiedenis van de waarheid. In zijn waarheid gaat het niet om een soort van fact checken maar om de waarheid als maatschappelijk gemoedstoestand.  Of beter gezegd nog als een gedeelde waarheid die ons voorspiegelt hoe de wereld fundamenteel beter kan. Voor de pre-moderne mens was die waarheid de belofte dat je ooit gered zou worden uit het aardse lijden. Voor de moderne mens in tijden van de verlichting  was de waarheid het geloof in de vooruitgang. De postmoderne opvatting van waarheid van vandaag de dag biedt de individuele mens de mogelijkheid om zich te bevrijden van iedere collectieve waarheidsbeleving. Door de algoritmes van de grote mediabedrijven is de waarheid steeds meer een product geworden, afgestemd op jouw wensen en voorkeuren. 'Al klikkend kijken we door het grootste raam op de wereld dat de mens ook heeft uitgevonden, kunnen we verder de wereld inkijken dan ooit, en zien we: onszelf.' En daarmee verloor de waarheid haar verbindende kracht, omdat ze geen gezamenlijk vergezicht heeft en geen 'wij' om eraan te hangen. Wat daarbij niet helpt, beschrijft Wijnberg mooi, is dat nieuwsmedia kritisch lijken, maar cynisch zijn. "Wie kritisch is, stelt open vragen en toetst de antwoorden aan een inhoudelijk uitgangspunt; wie cynisch is, stelt vragen waar geen goed antwoord op bestaat, omdat hij simpelweg de ondervraagde - of diens motieven - niet vertrouwt." Als voorbeeld van een cynisch interview verwijst hij naar het prijswinnende interview (dat dan weer wel) met Wopke Hoekstra in Nieuwsuur (zie link). Nu ja een heel goed boek dus....zeker vier ballen. Maar in de laatste twee hoofdstukken waarin hij voorsorteert op een nieuwe verbindende waarheid, doet het helaas wat afraffelend aan. Dat de energietransitie veel beter gaat dan we vaak denken is zeker wel zo, maar hoe dat als voorgestelde nieuwe waarheid doorgeslagen individualisme kan omzeilen en hoe dit naast klimaatverandering ook alle andere planetaire grenzen weer binnen bereik brengt, blijft allemaal onuitgelegd. Geen vijf ballen dus maar wel veel bewondering voor zijn sprankelende schrijfstijl. Op 20 februari (16.00 uur) is de bespreking.

 

Eerste twee beleidsateliers zitten er op!

Deze week samen met Guus en bijgestaan door Ellinore, Robin en Veerle de eerste twee beleidsateliers begeleid; dinsdag die over grond- en oppervlaktewateronttrekkingen en woensdag die over digitalisering van het VTH stelsel. De evaluatiegesprekken vinden deze week plaats, maar - met een kleine slag om de arm - volgens mij ging het allemaal best min of meer naar wens. Beide sessies hebben dan ook flink wat nieuwe inzichten opgeleverd. De voorbereiding alleen helpt al om flinke stappen te zetten bij het doorlopen van het Beleidskompas. Beide beleidsteams zijn in aanloop naar de sessie dan ook al een stuk verder gekomen met het denken in verschillende beleidsopties en het verbinden van die opties met de doelstelling en de bovenliggende probleemstelling. Daarentegen levert zo'n sessie natuurlijk ook weer meer vervolg uitzoekvragen op dan je eigenlijk lief, is maar goed het wordt er allemaal beter van zullen we maar zeggen. Donderdag is de derde, die over duurzame brandstoffen voor de luchtvaart en die over het recycling en afvalscheidingsdossier zit ook al in de pijplijn. Daarna de overige maar eens gaan inplannen...maar rustig aan want met de voorbereiding en nazorg er bij is het allemaal rete-intensief.  

Pinguïn Fred leest Fokking druk - het ultieme anti-stressboek - van Thijs Launspach

Dinsdag is het zover dan hebben we de eerste Pinguïn Fred-boekbespreking van 2025. Deze keer ligt het boek uit de blogtitel voor. Het mooi en goede van het boek is dat het allemaal lekker vlot leest en zo dus goed lijkt te passen bij de instagrammende doelgroep, zeg maar de 20'er en vroeg 30'er. Het minder mooie en wellicht wat al te gemakkelijke van het boek is dat er weinig tot geen originele inzichten in staan; hier wordt toch vooral samengevat wat anderen op het gebied van timemanagement (oa Dave Allen, Charles Duhigg, James Clear en  Rick Pastoor) al eerder bedacht hebben. Het goede is dan weer wel dat hij het timemanagement-denken hier en daar licht vermengd met het anti-timemanagement-denken, dat anderen dan weer wel beter beschreven hebben (Oliver Burkeman!, zie link). Handig voor de boekbespreking is dat Thijs voor in zijn boek een snelgids van tien manieren om van stress af te komen heeft opgenomen. Kunnen we mooi onze individuele toppen drie vergelijken. Maar goed nu eerst de tien manieren:

(1) Zorg goed voor jezelf (slapen, eten, rusten); (2) Haal adem (ademhalingstechnieken); (3) Zet de notificaties van je apparaten helemaal uit (persoonlijk toevoeging: ook fijn voor je kantoorgenoten); (4) Kijk niet meer dan drie keer per dag naar je mail; (5) Herken je waarschuwingssignalen en handel ernaar. Denk aan hoofdpijn, slecht slapen, gejaagd gevoel; (6) Houd je hoofd zo leeg mogelijk...door reminders op te schrijven ipv proberen te onthouden. Voor mij werkt Notion verrassend goed; (7) Plan goed; (8) 'Goed genoeg' is goed genoeg; (9) Train je aandacht; (10) Doe regelmatig iets niet....experimenteer ook mete de edele kunst van het afzeggen.    

Gelezen: The Geek Way: The Radical Mindset That Drives Extraordinary Results - Andrew McAfee

Dit boek - dat ik vanwege een vluchtige gelijkenis met de voorpagina cadeau kreeg :-) - bevalt heel wat beter dan het eerdere boek van McAfee, dat we met Pinguïn Fred gelezen hebben zie link). In dit nieuwe boek probeer hij op verdienstelijke wijze te beredeneren (weliswaar ex-post, maar toch) waarom nerd-bedrijven uit Silicon Valley het zo goed doen en wat andere organisaties (de Rijksoverheid?) daarvan kunnen leren. Vier nerdige mantras zijn daarbij leidend: (1) wetenschap/experimenteren - discussieer over bewijsvoering; (2) eigenaarschap - organiseer dat zonder rafelranden; (3) snelheid - itereren en feedback ophalen; (4) openheid - reflecteer en wees niet defensief. McAfee baseert zijn aanpak op die van culturele evolutie; een vakgebied dat zich vragen stelt als: "Hoe worden menselijke culturen met de tijd slimmer?" en "Wat versnelt de toename van kennis en wat remt die juist af?". Waar de sociale-psychologie het individuele gedrag van Homo sapiens centraal stelt, zet McAfee of het vakgebied van de culturele evolutie (dat wordt niet helemaal duidelijk) de Homo ultrasocialis centraal waarbij gedragsinterventies zich op de groep ipv op het individu richten op. Dit op een manier die poogt de groepsleden zo snel mogelijk in de gewenste richting van culturele evolutie te krijgen. Concreet betekent dit de vier nerdige mantras tot sociale norm maken ondersteunt door maximale observeerbaarheid van data en gedrag om 'plausible ontkenning' tegen te gaan. Dus voorkomen dat iemand actief vermijdt om kennis te vergaren over feiten, om verantwoordelijkheid te vermijden. Hier hoort ook bij en daar kunnen we bij de rijksoverheid ook ons voordeel mee doen: data-gedreven werken (zit ook in Kompas IenW) mede om te voorkomen dat je beslissingen overlaat aan de HiPPO (highest paid person's opinion) terwijl je besluiten wanneer het even kan op data en experimenten zou moeten baseren. Ook nog een vilein hoofdstuk over bureaucratie dat wellicht wat lastiger toe te passen is in de wereld van Ministeriële verantwoordelijkheid. Over dat bureaucratie te verklaren zou zijn vanuit de statuszoekende Homo ultrasocialis die graag overal bij betrokken is. Wat McAfee betreft is het zaak flink te schrappen in coördinatie, samenwerking en communicatie door scherp te zijn op rollen en eigenaarschap.  Max Weber zou het er vast niet helemaal mee eens zijn geweest.  

Gelezen: De domheid regeert van Sander Schimmelpennick

Dit boek is echt een aanrader. Zit goed in elkaar en de onderbouwde boosheid van de schrijver is benijdenswaardig voor iemand als ik die behept is met 'terminale vriendelijkheid'. De eerste twee delen over de cultivering van de domheid en de wapens van de domheid zijn verregaand en overtuigend uitgewerkt. Het laatste deel over dealen met domheid is nog wat minder uitgewerkt, maar goed dat is dan  ook nog verder te verkennen terrein. Het lijkt me als loyale rijksambtenaar niet gepast op de vele verwijzing naar onze nationale politiek in te gaan. Dat neemt niet weg dat er nog genoeg te verwijzen valt naar meer algemeen geldende principes. Niet onbelangrijk nu Musk en Zuckerberg de aanval op de Europese democratieën lijken te openen:

• 'Nepnieuws verspreidt zich op Twitter tot zes keer sneller dan kloppende informatie, zo ontdekte het MIT';
• 'Het illusoire waarheid effect... de kracht zit hem daarbij in de herhaling: wanneer je mensen voor voortdurend bestookt met dezelfde leugens, gaan deze leugens vertrouwd aanvoelen';
• 'Timothy Snyder waarschuwt dat het verwaarlozen van de objectieve waarheid samenlevingen kwetsbaar maakt voor autoritaire en totalitaire regimes. Als niets waar is, kan niemand de macht bekritiseren omdat er geen basis is omdat te doen'; 
• 'Het gesprek zou dus niet moeten gaan over de vraag of domheid geaccepteerd moet worden, maar over de mate waarin we de verspreiding en versterking van domheid, via algoritmes willen blijven toestaan'; 
• 'Door het te weinig reguleren van sociale media en digitalisering zal domheid alleen maar aan kracht en invloed winnen'; 
• 'Sociale mediabedrijven zullen keuzes blijven maken tegen het publieke belang, tenzij de overheid resoluut ingrijpt. De overheid moet de sector dwingen tot certificering, governance en transparantie, met onder andere het mededingingsrecht als dwangmiddel';
• 'Autocraten kunnen hun giftige pijlen het effectiefst richten op deze achilleshiel van de democratie [De openheid van communicatie misbruiken om de macht te grijpen]  op die momenten in de geschiedenis dat er een nieuwe communicatietechnologie verschijnt'.