Gehoord: Thijs Jansen over eigenwaarde, beroepstrots en beroepseer

Thijs Jansen (Universiteit Tilburg) is een productief schrijver en nauw betrokken bij de stichting beroepseer. In het kader van de Week van de Integriteit gaf hij een lunchcollege voor de collega’s van BuZa en IenW. Volgens Thijs benadrukt het huidige HRM betoog vooral het belang van het binnenhalen van bepaalde typen mensen in de ambtenarij. Denk dan aan prototypes als de zelfontplooier (ambitie, uitdagingen, carriere), de innovatieve ondernemer (zelfstandig, verantwoordelijk, houd van spanning/risico, competitief) en de netwerker (sociaal vaardig, verbinden, faciliteren, niet-hierarchisch). Maar daarmee ligt er wat Thijs betreft teveel nadruk op het HOE en te weinig op het WAT. Het WAT komt beter tot uitdrukking in types als de deskundige dienaar, de onbevooroordeelde rechter, of de kwalitatieve ambachtsman. De drietrapsraket van zelfrespect bestaat uit eigenwaarde, beroepstrots en beroepseer. De eigenwaarde is gestoeld op ambachtelijkheid; het streven steeds beter te worden in wat je doet. Bij beroepstrots gaat het om gepaste tevredenheid over de eigen geleverde prestaties. Beroepseer is te behalen door te voldoen aan de hoge normen die door jezelf en de groep waar je bijhoort tot maat zijn verklaard. Die maat is nogal diffuus en meervoudig gedefinieerd voor ambtenaren. Vandaar ook de oproep om tot een soort van ambtelijk statuut te komen. Wel eentje die dan ook echt beleefd wordt. Nieuwkomers zoals bijvoorbeeld een bioloog zouden daarin gesocialiseerd moeten worden opdat de beroepseer er één van ambtenaar kan zijn.

Gelezen: Groeiende weerstand tegen techgiganten

Deze week in NRC een stuk over de groeiende weerstand tegen de grote techbedrijven https://www.nrc.nl/nieuws/2018/01/23/hoog-tijd-dat-overheden-techmonopolies-gaan-aanpakken-a1589467 En dat net nu The Circle van Dave Eggers biven op mijn stapel vakantieboeken lag. The Circle is een soort nachtmerrie nabije toekomst scenario waarbij alles met alles verbonden is geheimhouding gelijk staat aan liegen, waar privacy diefstal is en alle (informatie)macht bij het gelijknamige techtbedrijf gelegen is. Maar goed zelfs in een technocratisch totalitair regime zijn lichtpuntjes vinden. De filosofie van de intichting van hun kantoorruimte is ‘making sure this is a place where our humanity is respected’  en er hangen bordjes ‘Humans work here’ . Dat moet veel Rijnstraatianen toch als muziek in de oren klinken?

Kennis: eerste opzet invulling Kenniskamers bekend

Op basis van achte inspirerende gesprekken met Kenniskamerleden ligt er nu een eerste ontwerp voor de Kenniskamers van 2018 voor. Op 29 maart is het idee om stil te staan bij Big Data Strategieën.  Het is al weer vier jaar geleden dat de thematische Kenniskamer “Omgaan met open data en Big Data” plaats vond. Inmiddels is het onderwerp big data in een stroomversnelling terecht gekomen en is men de eerste experimentele fase voorbij.  Tijdens de Kenniskamer  is het idee een aantal casussen te presenteren en in gesprek te gaan over overeenkomsten en verschillen in strategieën en over kansrijke mogelijkheden op het gebied van de IenW-transities. Op 5 juni gaat het over verkeersveiligheid en gedrag. Het idee om niet alleen stil te staan bij wegvervoer maar ook bij scheepvaart en luchtvaart irt tot autonome vervoersystemen en het gedrag van de stuurman/piloot.  Het gaat hierbij om vraagstukken rondom de co-existentie van autonome vervoersystemen en door mensen bediende vervoerssystemen en om vraagstukken rond de veiligheidsparadox (veiligheidssystemen leiden tot onveilig gedrag)  en hoe die te doorbreken.  Ten slotte gaat het op 23 oktober over groots en kleins meten aan de leefomgeving. Wat zijn de kansen en zorgen rondom nieuwe meettechnologie? Tropomi doet het bovenverwachting goed. Idee is stil te staan bij de beleidsmatige impact van een aantal onverwachte resultaten en mogelijkheden. Een andere vernieuwing op het gebied van de monitoring is de snelle opkomst van burgermeetnetten mogelijk gemaakt door het beschikbaar komen van relatief goedkope sensoren voor met name geluid en fijnstof.  Kennisinstituten doen mee aan de ontwikkeling van sensoren, en/of vervullend de rol van referentie-instituut of dataportaal. Ook IenW zal zich moeten gaan verhouden tot burgermeetnetten en de daaruit voortkomende meetresultaten. In ieder geval werk aan de winkel omdat het nu zaak is bij voorkeur binnen deze thema’s een focus te vinden die maximaal interessant is voor zowel de IenW dienstonderdelen als voor de betrokken kennisinstituten. Voor de eerste Kenniskamer van 2018 die over Big Data Strategieen staat hiertoe een uitgebreide interviewreeks op het programma. 

Pinguïn Fred: Mooi samenzijn rond Algorithms to live by

Was dinsdag een mooie opkomst bij het Pinguin Fred-samenzijn rond Algorithms to live by. De uitverkiezing van collega Tim van Tongeren als special guest bleek een gouden greep want hij had het boek van kaft tot kaft gespeld (inclusief voetnoten) en was er ook nog eens in geslaagd om op basis van de acknowledgements te deduceren dat de auteurs minimaal 194 interviews hadden afgenomen. Niet alleen Tim maar ook de andere gasten - waaronder naast de trouwe Pinguinisten, ook een collega van het ILT datalab, een ICT trainee, een privacyjurist, programmaleider digitale stelsel omgevingswet enz - wisten de discussie rond het boek flink te verrijken. Zo heb ik oa geleerd over informatiegericht belasting innen, opsporingsmethodes voor de BTW-carrouselfraude, en over het belang af te kunnen blijven wijken van algoritmes. Viktor Mayer-Schönberger noemt dit in de NRC-weekend ‘het behouden van menselijke keuzevrijheid’ of anders gezegd het recht je niet door de algoritmes van zoekmachines te laten leiden. Op 15 februari (16.00-17.30 uur) nemen we dit onderwerp nogmaals onder de loep. Deze keer niet met een dik boek maar aan de hand van een drietal filmpjes uit de OMOOC innovatie door technologie https://omooc.nl/moocs/innovatie-door-technologie/  

. 

Kennis: Kennisoverdracht Ruimte voor de Rivier

De programma’s Ruimte voor de Rivier en Maaswerken zijn binnen niet al te lange tijd afgerond. Het is goede zaak dat de betrokken collega’s nu al nadenken over hoe de lessen die daarbij geleerd zijn elders toe te passen. Het mooie boek is er al (zie foto) en er zit ook een kennisconferentie in de pijplijn. Maar goed daarmee is nog geen succes gegegarandeerd. Bijvoorbeeld door het essay van George Gelauff over weten-wat-, weten-wie-, weten-hoe- en weten-waarom-kennis (zie ook https://tinyurl.com/ycz4jyop)  maar ook door de recente inzichten uit de Community of Practice ‘Kennis in het hart van beleid’ weten we dat de juist zo nuttige weten-hoe inzichten knap lastig zijn over te dragen. Het abstraheren en opschrijven van inzichten in generieke best practices werkt niet of in ieder geval niet als je dat niet combineert met zogenoemde warme kennisoverdracht in de vorm van gesprekken of vormen van langere interacties (vb twinning). De komende tijd ga ik meedenken en meedoen om van die zo gewilde kennisoverdracht een succes te maken. 

Innovatie: Hyperloop!

Dinsdag een heerlijke workshop over de hyperloop voorgezeten die was georganiseerd door de collega's van IinM (Innovatie in Mobiliteit). Nu een consortium onder leiding van TNO heeft geconcludeerd dat er maatschappelijke meerwaarde valt te behalen uit het cofinancieren van een vijf kilometer lange  testbaan voor de hyperloop in Flevoland lijkt het zaak de bekendheid  van de hyperloop wat te vergroten. Na een korte introductie van collega  Erik Mink was het de beurt van Mars Geuze (Hardt) om aan wat enthousiasmerende kennisoverdracht te doen. Nou daar bleek deze winnaar van de pod (zo heet een hyperloopwagon) ontwerpwedstrijd erg goed in te zijn. Na zijn strakke verhaal waren Sri Ganesan en Alan James (Virgin hyperloop one) aan de beurt. Hun bedrijf beschikt over een inmiddels te kleine testbaan in Nevada. Met een imposant filmpje lieten ze zien dat ze zelfs op een testbaan van 500 meter snelheden van boven de 300 km/uur kunnen halen. Het publieke kan natuurlijk wat gebiased zijn geweest, maar ik 'wijt' het vooral aan de hele goede presentaties dat een overgrote meerderheid van de zaal rood stemde op de afgebeelde stelling (zie foto). Bij zoveel enthousiasme (ook bij mij!) is het goed dat de KiM-collega's voor wat countervailing power zorgen. Los van commercieel financiële haalbaarheid, zouden zij bijvoorbeeld kunnen wijzen op de Breverwet en het aanboren van de latente mobiliteitsvraag - die de goede duurzaamheidscijfers; energiegebruik per km per persoon  2,5 keer, 7,5 keer, respectievelijk 8 keer lager dan trein, auto en vliegtuig - (deels) teniet zouden kunnen doen.        

Gelezen en gezien: Donuteconomie Kate Raworth

Had al veel mensen horen praten over de tegenlicht-uitzending met Kate Raworth, dus die heb ik nu ook bekeken https://tinyurl.com/ycqt8jy8 . Daarnaast heb ik nu ook het boek gelezen. Het basisidee is makkelijk uit te leggen: we moeten naar een systeem waarbij uitgaande van een soort van eerlijke verdeling de economie groot genoeg is om de twaalf levensbehoeften van iedereen te vervullen. Zeg maar het sociaal fundament. De economie moet verder  klein genoeg zijn om onder het ecologisch plafond te blijven waarboven kritieke planetaire degradatie gaat plaatsvinden. Als je de bandbreedte tussen te klein en te groot cirkelvormig maakt, ontstaat een donut. Veel meer in het boek dan in de documentaire gaat Kate in op het belang van taligheid (cognitieve linguïstiek).We moeten geen blogjes schrijven (au) maar er moet een alternatief frame komen voor het bestaande economische BBP model. Zoals pas onlangs de term tax justice  is geframed als alternatief voor tax relief waarop de progressieve (mede)mens geen pakkend weerwoord op had. Raworth gaat een stapje verder en introduceert met haar donut een visual frame wat nog beter werkt. "Woorden worden verwerkt in ons korte termijngeheugen waar we slechts zeven bits aan informatie kunnen vasthouden [...] Beelden daarentegen gaan rechtstreeks naar het langetermijngeheugen, waar ze in worden geëtst en zodoende onuitwisbaar zijn''. In de documentaire wél veel aandacht voor wat de overheid zou moeten doen om de donuteconomie te bouwen. Westerse staten moeten volgens Raworth af van hun zelfhaat en weer gewoon gaan reguleren net als China dat doet. Net als Mazzucato vindt zij de langetermijnvisie van de staat essentieel. Samen met bedrijven moeten overheden kiezen welke polymeren en grondstoffen we gebruiken en gekoppeld aan het verplicht beschikbaar stellen van data om een grondstofecosysteem mogelijk te maken. Daarnaast aandacht voor marktstimulering, lange termijn financiering en businessmodellen. In het boek schetst zij hier nog het mooie beeld bij van de G20 Ministers van Financiën die samenkomen rond een donutvormige conferentietafel om te bespreken hoe samen de donut te bouwen. Als dat geen visual frame is... 

     

 

     

Kennis: De small wins-aanpak voor Circualire economie

Van de week was er de WUR toogdag bij IenW. Ik zat bij de sessie over de small wins-aanpak. Zie ook https://tinyurl.com/ydde77ju. Katrien Termeer (WUR) vertelde over haar door KIS mogelijk gemaakte studie naar de small wins-aanpak voor het rijksbrede programma Circulaire Economie https://tinyurl.com/y8pva86f. Van de vijf  transitieagenda's die morgen gepresenteerd worden heeft die van consumptiegoederen de aanpak het meest geadopteerd. Bij small wins gaat het om kleine betekenisvolle stapjes met tastbare resultaten. Zo voorkom je dat mensen overweldigd raken van de complexiteit van een vraagstuk en dan maar abstracties op gaan schrijven. Collega Arnoud Passenier vertelde over hoe de studie van Katrien gevallen is bij de mensen van het rijksbrede programma Circulaire Economie. Het valt intuitief goed, maar small wins blijken moeilijk te identifcieren en als je ze gevonden hebt is het lastig om de overheidsrol te identificeren. Uit de discussie ontstond het beeld dat het goed zou zijn nog eens door alle actie-agenda's van de vijf transities heen te gaan opzoek naar verborgen small wins. Wellicht juist die acties waar je als overheid niet teveel afhankelijk bent van derden. Mocht het niet lukken. Kate Raworth heeft er nog wel eentje: het verbieden van wegwerk plastic bekers.    

  .  

Gelezen: Algorithms to live by

Op 16 januari bespreken we dit boek in de IenW boekenclub Pinguin Fred met als special guest Tim van Tongeren van het Anders Omgaan met Data-team. Nu dat algoritmen zelfs in TV-reclames aangepakt worden (Triodos-bank),  is het goed om ook eens wat positiefs over algoritmen te lezen. Het boek beoogt door de bril van computerwetenschap naar de menselijke geest te kijken en antwoorden te geven op de vraag: “Hoe te leven?”, en slaagt daar op onderhoudende wijze  in. Een interessant hoofdstuk gaat over sorteren. Bij sorteren gaat het om de juiste balans vinden tussen de moeite die het kost om te sorteren en de moeite die het kost om iets terug te vinden. Zo vergeten we wel eens hoe onzinnig het is in digitale tijden om de datum in de file van een naam op te nemen, of hoeveel sneller we in digitale bestanden kunnen zoeken in vergelijking tot in een papieren archief.  Het antwoord op de vraag in het gelijknamige artikel : “Am I waisting my time organizing email?” is dan ook bevestigend. Ook over het inhuren van consultants om een mappenstructuur in het HPRM-archief te bouwen, zou je een artikel met een weinig verbloemende vraag in de titel kunnen maken. Bij het opruimen van je huis kan je je laten leiden door het LRU (least recently used) algoritme dat in computers gebruik wordt om het werkgeheugen op te schonen en dat beter werkt dan het FIFO (first in first out) algoritme. LRU verklaart ook waarom een stapel op je bureau - waarop je dingen legt nadat je ze gebruikt hebt - je geen schuldgevoel op moeten leveren, het betreft hier namelijk het meest efficiente filing systeem. Het bestuderen van algoritmen laat ook zien dan de meeste timemanagementboeken vrij goed overeind blijven. De twee minuten regel van Getting things done (doe nieuwe taken die in twee minuten kunnen meteen) past namelijk goed bij het gewogen Shortest processing time-algoritme die het beste blijkt te werken. Ook de aanbeveling uit The Now Habbit om eerst vrije tijd en vakanties in te plannen en de gaten te vullen met werk (check!) blijft overeind. Verder nog het belang van public policy sampling om effecten van beleidsvoornemens steekproefsgewijs op verschillende bevolkingsgroepen uit te testen, en wederom de met speltheorie en Nash Equilibria verklaarde race to the bottom voor vakantiedagen, winkelopeningstijden (en watmij betreft ook winstbelasting). Als uitsmijter nog een doordenker over de zelrijdende auto. Een zogenoemde price of anarchy-berekening laat zien dat het huidige ongecoordineerde autoverkeer maar 33% van optimale wegbenutting af zit en dat utopische beelden over de zelfrijdende auto dit lijken te vergeten. Mmmm hier is vast veel meer over te zeggen. Voor de ZRA-diehards:  Roughgarden en Taros 2002 “How bad is selfish routing?”  

 

Gehoord: Living lab Utrecht en stad van de toekomst

Voor de Kerst kennis gemaakt met RWS-collega Alan Hoekstra die actief is in het Living Lab Utrecht - slimme en gezonde stad. Mooi om te horen dat daar met de werklijnen duurzame en schone mobiliteit, circulaire economie, klimaatneutrale en klimaatrobuuste stad, en ontwerp en inrichting eigenlijke alle IenW-transities op één plek samenkomen. Juist in tijden van toch wel een wildgroei in living labs is dit een bemoedigend verschijnsel. Het zou mooi zijn als de NWA route circulair economie hier bij aan zou kunnen sluiten, bijvoorbeeld door te bezien hoe de geplande sloop van een Jaarbeursgebouw circulair opgepakt zou kunnen worden. Ook mooi om te horen hoe collega Michel Duinmayer bezig is met het projct Stad van de toekomst. Dit is in de startende fase, maar ik durf nu al te juichen bij de slimme projectorganisatie en het gebruik van masterclasses om ontwerpteams te inspireren gebruik te maken van recent opgedane kennisinzichten (o.a.uit NWO SURF)  op het gebied van klimaatmitigatie, cirulaire economie,energietransitie, en agglomeratiekracht.  

Gezien: Toekomst van de stad in Buitenhof

Vorige week zondag in Buitenhof ruim een half uur traag onderhoudende TV over de toekomst van de stad en smart cities https://www.vpro.nl/buitenhof/speel~POMS_AT_12303300~de-toekomst-van-de-stad~.html. Het eerste deel gaat vooral over de woningmarkt; over  hoe je de middeninkomens in de stad houdt en in hoeverre de woningmarkt een vrije markt is (maar zeer beperkt). Het tweede deel gaat over de kansen en risico’s van smart cities. Mary-Ann Schreurs, wethouder innovatie van Eindhoven, onderscheidt drie modellen voor smart cities: (1) het China-model waarin de staat alles bepaalt; (2) het consumerenmodel, waarin we de pinautomaat voor vijf Californische bedrijven worden; en (3) het laat ik het even het hybridemodel noemen waarbij het bedrijfsleven voor de innovatie zorgt maar de overheid de randvoorwaarden aangeeft en borgt. Een beetje zoals het PBL voorstelt (zie http://kisenmeer.blogspot.nl/2017/12/kennis-kenniskamer-over-digitale.html). Dezelfde wethouder gaf denk ik ook correct en scherp aan waar de rijksoverheid een rol kan spelen namelijk bij consortiumvorming rond maatschappelijke vraagstukken die een smart oplossing kunnen gebruiken en bij het opschalen van lokale ervaringen. Dit past dan weer bij de opgedane inzichten uit de thematische Kenniskamer ‘kennis voor decentrale overheden’.