Gelezen: wetenschap als strijdtoneel

Mooi om juist in de week van het verschijnen van het RIVM rapport over rubbergranulaat op kunstgrasvelden, het Rathenau-rapport Wetenschap als strijdtoneel. Publieke controversen rond wetenschap en beleid te lezen. Ik kreeg dit rapport uit 2014 van één van de co-auteurs Geert Munnichs. Geert is één van de organisatoren van het wetenschapsbeleidcongres in Cork waar ik volgend jaar samen met Lilian ook een bijdrage aan lever. In dit zeer handzame rapport worden aan de hand van de analyse van zes casussen electromagnetische stralingen, HPV-vaccinatie, ondergrondse CO2-opslag , proefboringen schaliegas, klimaatrapporten IPCC en de EHEC bacterie en voedselveiligheid na een overzichtelijke 36 pagina's vijf conclusies getrokken en vier aanbevelingen gedaan. Laten we er even een paar langslopen: (1) een beroep op wetenschappelijke kennis volstaat niet als antwoord op publieke controversen. Dit komt omdat wetenschappelijke onzekerheden nooit helemaal weggenomen kunnen worden en omdat zorgen niet helemaal weg genomen kunnen worden door onderzoek; (2) wetenschap beschikt niet langer vanzelfsprekend over gezag. Dit komt wellicht ook omdat mensen steeds hoger opgeleid raken en omdat het op internet eenvoudig is voor iedere wetenschappelijke bewering een tegenbewering te vinden; (3) wetenschappelijke onzekerheden behoeven openheid. Onzekerheden ontkennen is dan ook een heel slecht idee. En beleidsmakers mogen experts niet vragen zekerheid te bieden die er niet is. Tijdens de IenM Kenniskamer van vorige maand bleek dat de ramingen van de Nationale Energieverkenning zeer breed geaccepteerd worden. Betrokken experts denken dat dit juist ook komt door de transparante wijze waarmee de betrokken kennisinstituten tot hun ramingen zijn gekomen. (4, 5) maatschappelijke partijen moeten vroeg betrokken worden bij de formulering van de Onderzoeksagenda en de maatschappelijke agenda. Bij maatschappelijke agenda moet je denken aan zorgen als waardedaling van huizen bij CO2 opslag.  Je kunt dan als overheid financiele compensatie toezeggen  als die daling zich daadwerkelijk voordoet. De vier aanbevelingen kunnen jullie foutloos bij deze conclusies bedenken. Maar dat is nog niet alles......er staat ook nog een interessante verhandeling in het rapport over het begrip 'good enough science'. Het idee is dat als er bij betrokken partijen voldoende vertrouwen bestaat in het besluitvormingsproces, ze sneller bereid zijn om een bepaalde mate van zekerheid als 'good enough' te aanvaarden. Nu zat er een RIVM'er in de begeleidingscommissie van dit Rathenau-rapport en dat draagt zeker bij aan mijn idee dat RIVM de conclusies en aanbevelingen goed tussen de oren had bij het rubbergranulaatonderzoek. Weerbarstig blijft natuurlijk dat het rubbergranulaatdossier in eens razend snel op de politieke agenda kwam na de Zembla-uitzending. Dan zou je gaan denken dat je in de praktijk sowieso te laat bent om conclusie (4,5) netjes eer aan te dien. De komende tijd zal moeten leren of het allemaal 'good enough' is geweest.