Kennis: SKIA Beleid in tijden van singulariteit

Donderdag vond de sessie “SKIA: Beleid in tijden van Singulariteit” plaats. De centrale vraag was “Hoe kunnen we als IenM adaptief en pro-actief om gaan met technologische innovaties bij het nastreven van de IenM ambitieuze doelen?” Voor ons bij KIS was er een dubbele aanleiding voor deze sessie (1) het Nieuwjaarsartikel van Maarten Camps (SG EZ) in Economische Statistische Berichten over Kansen pakken door aan toekomstbestendige regelgeving te doen, en; (2) de update van de Strategische Kennis-en Innovatieagenda IenM en de vraag of dit onderwerp naast Energieke Samenleving, Gedrag, Financiering en Big Data een gedeeld corporate thema zou  kunnen zijn. Deze vraag werd overigens met een soort van ja beantwoord. Maar laten we bij het begin beginnen. We begonnen met het voorstelrondje en wel rond de vraag: “Welke innovatie laat ik nog even aan mij voorbij gaan?”. Het grootste deel van de 20 deelnemers noemde zichzelf zelfvoldaan late adaptors. Met de met 50+'ers gevulde SKIA Big Data sessie nog vers in mijn geheugen, had ik de eerste les daarmee al tijdens het voorstelrondje geleerd: voortaan echt andere mensen uitnodigen :-).  Aan de hand van een presentatie van Pol Maclaine Pont (Rathenau Instituut, onderzoeker Innovatie & regulering) een toelichting van de inzet van Mindert Mulder (EZ) over het programma Toekomstbestendige wetgeving en de Right to Challenge zijn we met elkaar in gesprek gegaan. Maar dit niet alvorens IenM-betrokkenen bij innovaties als drones, zelfrijdende auto, uber, bewust omgaan met veiligheid en experimenteerartikel Crisis & Herstelwet te laten pitchen over hun beleidsdilemma’s kennisbehoeften en kennispartners. Het gesprek ging overigens over twee zaken:  (1) Welke kennisvragen zou je aan Pol en haar Rathenau-collega’s willen stellen? Het goede nieuws was namelijk dat we Pol en haar collega's gevraagd hebben een respons op deze kennisvragen op te schrijven in een essayvorm met deelantwoorden en zoekrichtingen; (2) Van welke inzet van KIS op dit thema zou jij blij worden? Denk aan organiseren van Leren van elkaar (infomeren), en/of leren met elkaar (Community of Practice-setting), en/of  samen leren van buiten (gast binnenhalen), en/of samen kennis (laten) generen (pilots, opdracht aan kennisinstituut, aanzet tot NWO-programma). Van geen enkele mocht ook als antwoord. Maar goed van die laatste opening werd geen gebruik gemaakt en nu zit ik met een waslijst aan mogelijke nieuwe KIS-taken op dit gebied. Dat hebben wij weer. 

Innovatie: In gesprek met het OIM over het OIM ....en de circulaire economie

Donderdag was ik in TIVOLI Vredenburg. Niet voor de muziek maar voor een grote bijeenkomst van het Overlegorgaan Infrastructuur en Milieu (OIM). Ruim 100 mensen aan twee keer vijf tafels spraken daar over de ambitieuze doelen van IenM. Ik was door de collega's van de directie Participatie gevraagd één van die tafels en wel eentje over circulaire economie als gespreksleider te begeleiden. Dan merk je trouwens wel meteen dat de akoestiek supergoed is, want hoewel de ronde tafels strak op elkaar stonden kon je je tafelgenoten wonderwel verstaan. Het gesprek ging over hoe OIM (nog) beter kan functioneren en welke aan circulaire economie gelieerde onderwerpen binnen OIM geagendeerd zouden moeten worden. IenM is trouwens het enige departement met zo'n onafhankelijk stakeholders-orgaan. Hoewel je het daarmee dus al snel het beste doet, valt er volgens mijn tafelgenoten toch nog wel wat te verbeteren. Zo zou net als voor het Landelijke Afvalplan al wel gedaan is, de stakeholders vaker helemaal aan het begin van het beleidsproces betrokken moeten worden. Ook zou het goed zijn een manier te vinden om interdepartementaal te opereren. Niet alleen op dossiers op het grensvlak van IenM met EZ (denk aan energie) maar ook samen met bijvoorbeeld SZW waar het ARBO-achtige zaken voor de afvalsector betreft. Voor wat betreft de inhoudelijke kant bestond er bij mijn tafelgenoten het gevoel dat binnen IenM te weinig aandacht is voor de 'economie' in 'circulaire economie'. Het gaat dan om zaken als fiscaliteit, nieuwe verdienmodellen, van bezit naar een deeleconomie, en het correct meerekenen van duurzaamheidseffecten in MKBA's. Ik vond het een bijeenkomst die uitermate goed werkte. In zo'n ronde-tafel- dialoogsetting is het spreken en luisteren goed te combineren, hetgeen maakt dat de stakeholders ook echt naar elkaar luisteren. Één noemde zelfs als belangrijke meerwaarde van OIM het ontmoeten van gelijk- en andersgestemde stakeholders. "Lobbyen doen we wel direct bij IenM of in de Tweede Kamer", was zijn devies. 

Kennis: No data like Big Data - Wat is jouw Big Datum?

De SKIA sessie Big Data zat woensdag vol met deels 50+ mannen in donkere pakken. Nooit meer iets onaardigs zeggen over dit collegasegment want het bruiste de volle drie uur lang van de creativiteit. Al bij het introductierondje rond de vraag:"Wat is jouw Big Datum?" ging het los. Geboortedata van kinderen, gemiste treinen en -ook heel bijzonder in de week van de donor- de datum van een donorniertransplantatie. Met recht een Big Datum. Na eerst al eerder geformuleerde vragen aan te scherpen, gingen we in de tweede ronde aan de gang met het formuleren van IenM kennisvragen. In het één na laatste onderdeel was het zaak in tweetallen favoriete kennisvragen uit te zoeken die dan wel in een pilot/innovatielab, dan wel door een kennisinstituut ( 6 maanden doorlooptijd), dan wel met een NWO call opgepakt zouden moeten worden. In de allerlaatste ronde mocht iedereen Marjolein een tip geven voor het afronden van het SKIA hoofdstuk Big Data. Veel varianten op....houd het praktisch en betrek het op beleidsdossiers kwamen langs. 

Kennis: KiM symposium over leren en evalueren: vier manieren om de betweter uit te hangen,

De dag voor het grote KiM-zelfsturende auto interview in de NRC, vond het jaarlijkse KiM symposium in Madurodam plaats. Deze keer was het thema leren en evalueren. Al vonden sommige van de deelnemers dat dit onderwerp zich wat ver van het hardcore mobiliteitsonderzoek begaf, was ik er erg mee in mijn nopjes. Niet alleen omdat ik de kans kreeg mijn eigen mobiliteitsleren uit de doeken te doen. Arjen 't Hoen schetste een beeld van de beleidsmaker uit vervlogen tijden die bij de open haard een dik rapport van een kennisinstituut zat te lezen. "Oh wee o mij", waar zijn die tijden gebleven? Goede sigaar en dito glas erbij en lezen maar en zo je laven aan wat George Gelauff noemt de 'weten-wat' en 'weten-waarom' kennis. Nee daar hoef je bij beleid niet meer mee aan te komen. Het gaat alleen nog maar om 'weten-hoe' en 'weten-wie' kennis. Overigens heel fijn dat George dit plakkende begrippenkader introduceert. Het kan enorm helpen als we het over het zelfde hebben. ik heb thuis 'De Canon van het Leren' liggen. Hierin worden de theorieën van 50 leerwetenschappers samengevat. Stel je voor zeg 50x49 manieren om langs elkaar heen te kletsen. Als we nu allemaal de termen van George gebruiken komt voortaan niemand meer op het idee 'weten-hoe'- kennis te verankeren door ze in best practices of do's and don'ts op te schrijven. Bovendien heb ik dan vier manieren in plaats van maar één manier om de betweter uit te hangen. 

Innovatie: Netwerk-event IenM innovators IE2016

In de stemming gekomen door het wel heel strak gesneden 'Innovatie-estafette 2013'-in -1-minuut'-filpmje en een pitch van IE2016-projectleider Erica Köhler gingen we aan de slag met een kennismakingsronde langs alle aanwezige IenM innovators. Voor mij was dat misschien wel gelijk het hoogte punt van de bijeenkomst, want ik was zwaar onder de indruk van hoe enthousiast en to the point men de eigen innovaties met een minimum aan vaktaal aan de vrouw/man wist te brengen. Ja vond ik echt goed. Op het eerste gezicht ook een mooie mix van voortgang tonen van IE2013-innovaties  en nieuwe innovaties. Daarna was het zaak om rond de thema's Healthy Living, Building the City en Connecting People op zoek te gaan naar verbanden en rode draden .....en die bleken er te zijn. Kwam wat mij betreft wat langzaam op gang, maar goed ik ben dan ook heel ongeduldig. Resultaat was in ieder geval enthousiasme, een reeks mogelijk uit te werken verbindingen, en  klaar voor 6 november als de locatie bezocht wordt. 

Strategie: Kraaiennestdag Rijkswaterstaat in Amersfoort

In haar Keynote gaf Saskia Stuiveling (Algemene Rekenkamer) aan dat we voor Big Data van volgtijdelijk naar gelijktijdig werken moeten gaan. Eerst de data dan de interpretatie dan het beleid. dus vooral niet selectief op zoek gaan naar data die bij je beleid passen. Heb haar advies meteen ter harte genomen en ben tijdens haar praatje naar de tandarts gegaan. Daar bepaald geen Big Data want ik had nul gaatjes. Wat ik in ieder geval nog wel heb meegekregen van haar inspirerende verhaal was dat ze haar presentatie ook had opgebouwd langs lijnen van gelijktijdigheid dus zonder sequentiële opbouw. En dat kan natuurlijk helemaal niet met lichtbeelden die je achter elkaar weergeeft. Hoe dan ook een mooi verhaal. Daarna aangesloten bij sessie over de mindshifts die nodig zijn binnen een organisatie die nodig zijn om je aan te passen op het werken met Big Data. Wat nu die mindshifts precies waren werd niet helemaal duidelijk wel aangenaam meegepraat over hoe binnen RWS met Big Data gewerkt wordt. Wat ik in ieder geval heb overgehouden aan de discussie is: (1) dat er een oneindig aantal manieren is om langs elkaar heen te praten; (2) dat verminderde bereidheid om de eigen data open te stellen soms ook zit aan gebrek aan vertrouwen in de eigen data; (3) mensen met asthma zijn niet geboeid door jaargemiddelden van luchtkwaliteit; (4) dat het bij gebruik van data van anderen van belang is om te bedenken wat de toepassing is. Voor gebruik van data in een wettelijk kader is betrouwbaarheid belangrijk, bij ander gebruik is dat vaak veel minder het geval. Niet alles op één hoop gooien dus. Dit deed me denken aan de uitspraak van Martijn Aslander die stelde dat de overheid 100% van hun netwerk dicht gooit om 3% van het netwerk te beschermen. Daarna nog geluisterd naar presentatie van Jasmina Tepic die interessant vertelde over (nieuwe) technologie en veiligheidsbeleving.

Strategie: Fiets!

Bij het zoeken naar een geschikt artikel voor het KIS-artikel van de week rond het thema Healthy Living kwam ik toch weer bij de fiets uit. Het betreft een kritische blog over het Fietsplan voor Londen (van burgermeester Boris Johnson). Natuurlijk ook even het Fietsplan erbij gepakt en dat ziet er eigenlijk best puik uit. Er wordt flink geïnvesteerd in fietsroutes die min of meer de metrolijnen volgen en soms zelfs de begeerde standaard van Dutch style gescheiden fietspaden moeten gaan bereiken. En ja, Dutch style worden ze al in de management samenvatting genoemd!  De kritiek zit h'm erin dat de Londense fietser nogal vaak een bovenmodaal verdienende witte man van nog geen 40 is. Je gaat dan flink geld uitgeven aan een toch al van privileges voorzien segment van de samenleving, terwijl de busverbindingen voor al die armere Londenaren maar niet echt beter willen worden. In NL fietst arm en rijk, maar ook in NL hebben we te maken met een segment van de samenleving die niet echt aan het fietsen wil en dat is de niet-Westerse allochtoon. Goed idee dus dat men in Amsterdam fietsen gaat geven aan de 1 op de 5 kinderen die geen fiets hebben. Jong geleerd, oud gefietst is dan het devies. Niet zo gek dus dat twee weken geleden een Australische delegatie naar NL kwam om te kijken hoe ze dat hier toch doen met die fiets. 

Kennis: 1100 pagina's SURF-onderzoeksvoorstellen doornemen

Van de week met 4 andere IenM collega's een soort van ranking the stars-sessie doorlopen om vast te stellen welke van de 18 SURF voorstellen op onze meeste waardering kunnen rekenen. Het idee was onze twee praktijkpanelleden van advies te voorzien bij het vaststellen van hun oordeel op basis van criteria als 'de kracht van het consortium', 'de praktijkaansluiting/beleidsrelevantie', en 'de aanpak van de kennisdisseminatie'. Tja maar hoe doe je recht aan al die mens-uren die in de 1100 pagina's zitten? Uiteindelijk hebben we de persoonlijke rankings met elkaar vergeleken en stil gestaan bij wat al te grote verschillen in waardering. Dat is enerzijds misschien iets minder grondig dan je graag zou willen, maar anderzijds zeker meer dan handjeklap. Voor wat betreft de aanpak van de kennisdisseminatie bijvoorbeeld zijn er echt sterke verschillen in kwaliteit en overtuigingskracht. De hele goede hebben echt al uitgedacht hoe ze kennisdisseminatie doen en hoe ze ook tijdens de start en de uitvoering van het project eindgebruikers betrekken. Vooral als al aangegeven is welke consortiumpartner verantwoordelijk is voor de uitvoering en wanneer events gaan plaats vinden, is dat overtuigend. De minderen ( met respect) komen soms niet verder dan het aankondigen van wat nieuwsbrieven en een website. Sterk is natuurlijk ook wanneer Letters of support echt aangeven hoe de beoogd eindgebruiker betrokken is en hoe die het resultaat wil gaan gebruiken, en als ze niet het aangezicht hebben van een door de onderzoekers voorgetypte standaardtekst. Maar goed het blijft een hard gelag dat van de 18 voorstellen - met ook allemaal hun sterke punten  - er maar max 7 de eindstreep gaan halen.