Wanneer inspraak geen zin heeft

Bij de KIS-trenddag van afgelopen dinsdag aangeschoven bij een mooie duo-optreden van Daan Mager en Bart Koenen (beiden van Kantar) over citizen engagement. In dit onderwerp ben ik blijvend geboeid sinds ik twee uitersten heb mee mogen maken. Bij één van de inspraakavonden van het eerste Nationaal Waterplan kwamen - na toch wel intenstieve voorbereidingen - twee burgers opdagen. Het ene uiterste.  Bij de inspraakevents rond het Murray-Darling River Basin Plan in Australië waarin een vrijwillige terugkoopregeling voor waterrechten werd aangekondigd  was politiebewaking nodig en werden massaal plannen verbrand. Het andere uiterste. Daan en Bart presenteerde met overtuigende eenvoud drie vragen die volmondig met ja beantwoord moeten worden om burgerinspraak zinvol te laten zijn. Pas ze even toe op de bovengenoemde voorbeelden en zie dat ze daarin ieder geval hun verklarende werk doen (n =2). Voortaan bij de grote allesomvattende nota's toch maar volstaan met de klassieke ter inzage legging?

Iedereen doet wat?

Die "iedereen doet wat"-campagne ziet er wat mij betreft in ieder geval mooi uit en irriteert mij niet. Of die tot klimaatvriendelijk gedrag gaat aanzetten, dat zullende effectmetingen moeten gaan leren. Toch is er nu al veel kritiek op de campagne. Die heeft er enerzijds betrekking op dat evidente C02-knallers (nog) niet genoemd worden in de campagne (minder of geen vlees eten en minder of niet vliegen worden niet genoemd) en anderzijds op dat iedereen wat zou doen behalve de overheid. Ik focus even op het eerste. In deze zijn er twee tegenstrijdige principes die vechten om de kwantitatieve overwinning. Aan de ene kant is er sprake van environmental self awarenes.  Tijdens de BIT bühne mooi vertolkt door Goda Perlaviciute (RUG). Wie kleine klimaatvriendelijke gedragingen vertoont, gaat zich klimaatvriendelijk voelen en zich daarna gedragen door meer (en hopelijk grotere) klimaatvriendelijke gedragingen te vertonen. Zo kan 'wat' langzaam maar zeker uitgroeien tot 'heel wat'. Zo hoort geen rundvlees-eten sinds kort tot mijn environmental self. Mocht je dat niets vinden en toch 'wat' willen doen dan kan dat ook georganiseerd bij collaction.  Aan de andere kant is er sprake van tokenism. Daarbij geven kleine klimaatvriendelijke gedragingen de rechtvaardiging voor groots klimaatonvriendelijk gedrag. ("Ik scheid mijn afval, dus nu mag ik naar Nepal vliegen"). Ik ben bang dat de tweede kwantitatief gezien de overwinnaar is, maar zeker weten doe ik het niet.

                  

Nieusgierig naar de cent van Shell?

Als mensen mij vragen wat voor auto ik heb, dan antwoord ik altijd: "Een grijze!". Ik wil maar zeggen, van auto's heb ik geen verstand. Toch heb ik mij even aan een berekening gewaagd over de cent die je bij Shell per liter extra kan betalen om CO2-neutraal te rijden. Tenminste zo noemen ze dat op de website. Nu als je van een auto weet hoeveel liter benzine hij nodig hebt om 100 km te rijden en je weet hoeveel gram C02 de auto per liter uitstoot dan kan je met die cent per liter berekenen hoeveel je voor een ton C02 uitstoot betaalt. Dat is bij de cent van Shell een dikke 4 euro die maar weinig verschilt per auto. Dat ongeveer de helft van wat je voor C02 compensatie met het vliegtuig betaalt en 1/6 van wat de industrie nu betaalt voor een ton CO2 uitstoot (€25,13). Je kan er verder weer een hoop van vinden in den positieve (ze doen het toch maar! andere oliebedrijven volgen nog niet) en in de negatieve (veel te laag bedrag, green washing en vrijblijvend). Allemaal waar denk ik dan, maar om jullie de waarheid te zeggen.....mijn berekening komt volledig voort uit nieuwsgierigheid dus ik onthoud mij verder even van een eindoordeel.

Pinguïn Fred doet de Week van de Integriteit

Reuzefijn dat de collega's van de Week van de Integriteit Pinguïn Fred wisten te vinden voor een gezamenlijk event. In een mooie coproductie staan we komende dinsdag stil bij het boek Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen van Muel Kaptein. Duoteams van collega's presenteren dinsdag over de zeven factoren die het integriteitsgedrag van collega's binnen een organisatie beïnvloeden. Het gaat om (1) helderheid over wat gewenst en ongewenst gedrag is; (2) voorbeeldgedrag van management en collega's; (3) uitvoerbaarheid van gestelde doelen, taken en verantwoordelijkheden; (4) betrokkenheid van bestuurders, managers en medewerkers bij de organisatie (5) transparantie van het gedrag; (6) bespreekbaarheid van standpunten, gevoelens, dilemma's en overtredingen. (7) handhaving van het gedrag door waardering, beloning en sanctionering. Kaptein heeft ook een eigen woord bedacht 'tjellen. Tjellen is het op een open, constructieve en prikkelende wijze aan de orde stellen en bespreken van belangrijke zaken. Nu ja die zeven punten lenen zich natuurlijk goed om jouw eigen organisatie eens tegen het licht te houden en gericht te tjellen. Het getuigt misschien van net iets teveel transparantie als ik nu op ga schrijven op welke factoren IenW volgens mij nog wat zou kunnen verbeteren, dus dat bewaar ik voor dinsdag.Al mag deze opvatting natuurlijk ook getjeld worden. Eén ding wil ik nog wel even delen. Ik heb jaren geleden eens netjes een fles wijn van ver onder 50 euro aangenomen en die is vervolgens kapot gegaan toen mijn tas van mijn bagagedrager afviel. Resultaat: een verdronken telefoon, hetgeen dan weer als een integriteitsschending wordt aangemerkt. Echt gebeurd!

        

Het Nieuwe Werken op de Rijnstraat: Het went maar niet!

Vorige week hadden we al weer de derde Prinsjesdag als Rijnstraatbewoners. Uit de overlevering heb ik meegekregen dat de Koning bij de opening van het gebouw een gebouwklager ad rem solidariteit betuigde door te verwijzen naar de Gouden Koets: "Van buiten ziet hij er goed uit, maar van binnen zit het van geen meter". Ik hoop dat dit echt gezegd is :-). Ondertussen went het werken op de Rijnstraat eigenlijk nog steeds niet echt. Volgens Theo Compernolle is dit ook niet verwonderlijk. In zijn gratis te downloaden boek How to design brain-friendly flexible offices. Based on science, not on opinions legt hij het nog eens uit. Mensen - door de Verelendung van de kantooromgeving (geluidsoverlast, te weinig werkplekken en klimaatbeheersing) - gedwongen veelvuldig buiten kantoor te laten werken gaat in tegen de sociale menselijke aard. Wat Compernolle betreft kan een organisatie alleen succesvol zijn, als die allereerst succesvol is als sociale organisatie. Productief kenniswerk in een kantooromgeving is alleen mogelijk als er sprake is van aucoustic privacy. Geluidsoverlast, met een speciale vermelding voor de overlast van telefoongesprekken staat nummer één op negatieve impact op productiviteit, voldoening, motivatie en emotionele uitputting. Hij maakt het in de oplossingssfeer praktisch door onderscheid te maken in 'ik', 'wij' en 'zij' - oplossingen. En gelukkig is er ook zonder grootschalige ingrepen veel te bereiken. Op het 'ik'-niveau: Gaat het om: (1) thuis werken (Check! maar wel met mate (zie boven)); (2) koptelefoons (Check! Hoe groter hoe beter. Deze stralen namelijk ook uit: "Ik wil niet gestoord worden"; (3) Niet storen bordjes! (Nog geen check! Maar ik denk er wel over). Op het wij-niveau gaat het er vooral om op werkafspraken maken over het gebruik van ruimtes. Je moet ruimtes voor focus en ruimtes voor contact strikt van elkaar scheiden: (1) stiltezones afspreken waar niet gebeld of anderszins gesproken mag worden (de collega's van DGMI hebben er al één ingesteld)!!; (2) niet storen tijdblokken afspreken. Op het 'wij' niveau gaat het ook om ingrepen die wat geld kosten of waarover gestreden moet worden met de falende maar desalniettemin almachtige architect. Denk aan geluidsisolerende telefooncellen; zo'n €5000 per stuk  (zie link) . Ik denk bij tot zo'n 30 exemplaren per verdieping aan een terugverdientijd van twee ã drie weken. Natuurlijk zijn mensen verschillend en de meer introverte-werker zal eerder verstoord zijn dan de meer extraverte medewerker. Compernolle roept zijn lezers op de eerste categorie niet als zeurende zwakkelingen af te schilderen, maar als Early Warning Signals. Voor de jonge Generatie Y reuringzoeker heeft Compernolle nog wel een weetje: "Je kunt denken dat een geanimeerde open office setting jouw intellectuele productiviteit en creativiteit niet hindert, onderzoek toont aan dat je daarin niet gelijk hebt.". Ter verluchtigen nog even twee plaatjes uit het boek van Compernelle, waarbij het tweede plaatje niet als vloerplan maar als inrichtingsfilosofie beschouwd moet worden.

              

Pinguin Fred op bezoek bij Today's Art - Maxim Februari & Daan Rovers

Collega Karel Feenstra had als mede-organisator van Todays art geregeld dat Pinguïn Fred-leden vrijdag met korting (hulde!) binnen konden om mee te genieten van o.a. het gesprek tussen Maxim "Zomergasten" Februari en Daan "Denker des Vaderlands" Roovers en het optreden van Koert van Mensvoort van Next Nature Network (en bekijk vooral ook even Hubot het uitzendbureau voor mens en robot) . Om mij heen kijkend in het publiek bleek ik gemist te hebben dat de dresscode zwart was :-), maar het was een mooie belevenis. Het gesprek tussen Maxim Februari en Daan Roovers was zonder regie of gespreksleiding en dat ging wonderwel. Rond het thema 'bewustzijn' ging het over zaken als versmeltende algoritmes, de onderwaardering van alpha-onderzoek, automatisch stemmen op basis van internetzoekgedrag en de toekomst van de democratie. Op mijn vraag over of democratie wel uit de voeten kan met klimaatverandering in het licht van de vele psychologische barrières voor klimaatvriendelijk gedrag (zie Klimaatdraken-blog 1 september), gaf de Denker des Vaderlands aan een rol voor directe democratie te zien. Wat haar betreft werken klimaattafel in ieder geval niet vanwege n belangen uitruilende belangenbehartigers. Over directe democratie en voorwaarden voor functionerende gelote en gesloten burgerraden dit weekend ook een mooi artikel in NRC. Binnen Europa is erin ieder geval brede bewondering voor de Ierse burgerraad die het wél lukte een nieuwe abortuswet goed gekeurd te krijgen. Dat is bemoedigend. Minder bemoedigend is het dat die zelfde burgerraad er niet in slaagde tot een breed gedragen klimaataanpak te komen. Op de foto Karel in actie!

      

Klimaat op weg naar het steile deel van de S-curve:deel I

Het lijkt wel of er de afgelopen weken heel veel geschreven is over klimaat en ik begin warempel te geloven dat we in het steile deel van transitie-S-curve zijn aangeland. Of is het toch een tijdelijke opleving in aanloop naar VN-klimaattop van morgen?...  Teveel artikelen om een congruent verhaal te schrijven, daarom maar even een leeslijstje:

• Peter Bakker voormalig TNT-topman was in zijn TNT-tijd al begaan met de reductie van CO2-emissies van post- en pakketbezorging (BIT verzorgt hier 1 okt een sessie over op het Festival Duurzame Mobiliteit) en is nu voorzitter van de World Business Council for Sustainable Development. Zijn motto:"laat ondernemers het aanpakken, want politici lukt het niet". Gelukkig ziet hij nog wel een rol voor een sterke overheid met regelgeving, toezicht en een scherpe neus voor greenwashing. Een lezenswaardig interview.

• Bakker ziet op positieve momenten nog een 20% kans op het redden van de wereld, topauteur Jonathan Franzen heeft het in de New Yorker helemaal opgegeven en lijkt daar niet alleen in. Niet afgeschrikt raken gewoon lezen! Prachtig opgeschreven en met aandacht voor het belang van sterke instituties.

• Die instituties zijn droevigmakend kwetsbaar. Toen ik in de jaren negentig naar Amerikaanse congressen ging zorgde ik er voor zeker een aantal verhalen van de Environmental Protection Agency (EPA)  te gaan beluisteren. Dat instituut wordt nu afgebroken. Lees het verhaal over zes EPA'ers die weigerden klimaatontkenners te worden en nu geen werk meer hebben. Zeg maar het equivalent van PBL en RIVM collega's eruit werken vanwege een onwelgevallige berekening of rapport, of van een vijandelijke overname van het KNMI door meteoconsult (ander artikel). Dat geeft toch te denken over het vervallen van de ambtenarenstatus.

• Ondertussen is het activisme weer sterk in opkomst. Zo bestaat Extinction Rebel pas kort en heeft nu al veel impact. Wat gaan ze bijvoorbeeld op 7 oktober doen? Of wat dacht je van deze mooie minidoc over een aimabele actiegroep in Duitsland?

• Dat het in de troonrede en de algemene beschouwingen niet over klimaat gaat maar over een paar tientjes voor de middenklasse of wat we met het fonds moeten kan niet iedereen waarderen. Joris Luyendijk en Rosanne Hertzberger hebben zo hun ideeën.

                

• Met een positieve noot de week in? Lees dan even hier hoe we in 2050 - met strubbelingen dat wel - de klimaatcrisis overwonnen hebben.

Eigenaarschap en gedrag

Op vakantie in mijn geliefde Madrid kwam ik in de metro deze mooie vuilnisbakaanmoediging tegen. Het idee is dat je de metrogebruikers het goede gedrag op nudget (afval in de vuilnisbak) door ze eigenaarschap aan te praten (de metro is van jou). Het bekendste, en naar verluid meest succesvolle voorbeeld van deze aanpak komt uit Texas. Zelfs de meest redneckerige Texaan schijnt jarenlang aan opruimwoede te gaan lijden na het lezen van de tekst Don’t mess with Texas. Nu vroeg ik me laats af of het omgekeerde ook geldt. Wat gebeurd er als je van een type attribuut waarvan je eigenlijk altijd eigenaar geweest bent (vb fiets) dat ineens niet meer bent (vb deelfiets). Na het deelfietsexperiment (en deelscooters) dat momenteel in Den Haag loopt een tijdje geobserveerd te hebben, kom ik tot de voorzichtige conclusie dat het verlies van eigenaarschap inderdaad tot vervuilingsgedrag leidt. Het lijkt wel of die deeldingen een soort van standaard aso midden op de stoep geparkeerd staan. Nu ben ik mij wel bewust van een paar mogelijke biassen: die gekleurde deelattributen vallen meer op dan een gewone fiets of scooter die verkeerd staat en ze kunnen ook door medewerkers van het verhuurbedrijf onhandig zijn neergekwakt. Verder zag ik laatst bij een heterdaadje dat als je met je mobiel je leenscooter uit wil checken, dit het handigste gaat als je er nog op zit en dat kan alleen als je voldoende ruimte hebt voor een been aan iedere kant van de scooter lees midden op de stoep.

Klimaatdraken!!!

Afgelopen dinsdag was het zo ver.....de bijeenkomst over de klimaatdraken - barrières voor klimaatvriendelijk gedrag - van de Canadees Robert Gifford. Er komt maandag een mooi verslag op intranet (niet-IenW’ers kunnen het bij mij opvragen) maar hier alvast wat persoonlijke observaties. De door Gifford geïdentificeerde 33 klimaatdraken werden volop herkend door de deelnemers. De belangrijkste is misschien nog wel dat we als mens(heid) niet geprogrammeerd lijken te zijn om verder te kijken dan het hier en nu. Charles Mann (zie boekbespreking vorige week) ziet de kans op breed in de samenleving individueel gedreven pro-actief klimaatvriendelijk gedrag ongeveer als net zo kansrijk als aan pubers vragen om voor hun kleinkinderen te gaan sparen. Volgens Ben Tiggelaar moeten we aan de mast worden gebonden om weerstand te kunnen bieden aan de Sirenes. Dit bleek overigens breed gedeeld te worden door de deelnemers. Maar wie moet ons dan vastbinden? De overheid? De overgrote meerderheid van de deelnemers vindt het klimaatakkoord van de overheid te veel uitgaat van de goede wil. NRC-journalist Paul Luttikhuis schreef onlangs  dat de Amerikaanse democraten Sanders en Ocasio-Cortez inmiddels pleiten voor een veel verdergaande aanpak, namelijk een nationale mobilisatie, te vergelijken met de omvorming tot een oorlogseconomie zoals dat in de tweede wereldoorlog is gebeurd. Dit lijkt wel wat heftig maar Christine Lagarde en haar IMF becijferden onlangs dat de fossiele industrie (inclusief fossiele brandstoffen) jaarlijks wereldwijd met 5200 miljard dollar gesubsidieerd wordt. De bijbehorende lobbymachine maakt dat de klimaatvriendelijke tegenmacht maar beter snel op oorlogssterkte kan komen.