Innovatie: Pinguin Fred en de botsende rationaliteiten

Boekenclub Pinguin Fred had van de week weer een bijzonder toegankelijk boek en OMOOC ter bespreking in de Daktuin op de 16e verdieping van de Rijnstraat. "Hij begrijpt er dus helemaal niets van!" Botsende rationaliteiten in de publieke sector. Boek:  http://www.ikpob.nl/wp-content/uploads/2015/04/Botsende-rationaliteiten-Hij-begrijpt-er-dus-helemaal-niets-van.pdf en OMOOC https://www.youtube.com/watch?v=4n5OJBTFjs8. Het kostte aanwezigen na een inleiding van Felix Wolf geen enkele moeite om vanuit hun eigen werkervaringen situaties te benoemen waarin botsende rationaliteiten (oa juridisch, politiek, economisch, wetenschappelijk, cultureel) een rol spelen. Het gaat om het samenwerken met andere partijen of andere overheden, of zelfs andere departementen, DGs, directies en afdelingen. Het boek beschrijft hoe botsende rationaliteiten ook van nut kunnen zijn om een beter resultaat te krijgen. Het is dan wel zaak om de eigen rationaliteit niet als superieur te zien (hegemonie) en de andere rationaliteit niet te negeren (seperatisme en tolerantie),  maar juist ook de waarde in de andere rationaliteit te zien (pluralisme). Dat dit niet per se heel makkelijk is moge duidelijk zijn. Het begint in ieder geval met het kweken van twee competenties: (1) het vermogen om een botsing van rationaliteiten als zodanig te herkennen, te analyseren en te beoordelen (die moet nog te doen zijn. Dat herkennen lukt alvast zonder al teveel moeite); (2) het vermogen om de eigen betrokkenheid bij een botsing van rationaliteiten te herkennen, te analyseren en te beoordelen welke eigen inzet gewenst is om de aan de botsing een optimale wending te geven, en die inzet vervolgens ook te realiseren (hier wordt het al een stuk moelijker). De volgende Pinguin Fred bijeenkomst is op 17 oktober van 16.30-17.00 uur in de Daktuin en gaat over het boek "Screw it, lets do it" van Richard Branson. De eerste die mijn mailt en de 17e ook echt mee doet krijgt van mij een exemplaar van het boek.

Gelezen: Mobiliteit en elektriciteit in het digitale tijdperk

Met veel interesse het nieuwe signalenrapport van PBL Mobiliteit en elektriciteit in het digitale tijdperk. publieke waarden onder spanning http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2017-mobiliteit-en-elektriciteit-in-het-digitale-tijdperk-1874.pdf  gelezen. In tegenstelling tot wat de naamgeving doet vermoeden gaat dit rapport verder dan signaleren alleen. Er worden namelijk zeven handvatten geboden om publieke waarden te beschermen. Laten we die even Langslopen: (1) Erken dat digitalisering nieuwe dilemma’s opwerpt; organiseer en faciliteer hierover het maatschappelijk debat; (2) Stel duidelijke kaders en doelen; (3) Geef binnen die kaders ruim baan aan (ict)ontwikkelingen; (4) Denk na over nieuwe spelregels; (5) Juist bij smart-city-toepassingen: zorg voor passend toezicht en democratische controle; (6) Investeer in digitale expertise van de overheid; (7) Accepteer de onontkoombare spanning tussen de ‘logge’, vaste infrastructuur en de snelle virtuele werelden en maak robuuste keuzes. Zie ook de wat confronterende tijdlijn hieronder. Bij die publieke waarden gaat het over stuwende, verankerde en procesmatige waarden. Het plaatje hieronder geeft dat mooi weer al lijkt de schaduw wat plompverloren uit de lucht te vallen.  De onderverdeling in verschillende type publieke waarden biedt een bruikbare taal om met de zeven strategisch handvatten aan de slag te gaan. Wat zorgwekkend daarbij is dat het zesde handvat zich richt op het gebrek aan expertise bij de overheid. Hopelijk zet dat niet teveel rem op het kordaat aanpakken van de zes andere handvatten. In ieder geval ookmooi getimed daar de IenM Kenniskamer van 23 november juist in het teken staat van digitalisering. Morgen spreek ik de auteur wat uitgebreider op zoek naar verdere inspiratie voor de Kenniskamer. 

Strategie: Early warnings en de vijf tinten groen

Ondanks het feit dat die early was aangekondigd was de opkomst bij de early warning borrel niet erg groot. Dat deed echter niets af aan de kwaliteit van de korte terugmeldingen van de interviews die waren gedaan om early warning signalen op te halen over oa demografie, economie, sociale ontwikkelingen, techniek en milieu. RWS-collega Ernst Haijtink had iemand van motivaction geïnterviewd over het in 2013 verschenen rapport vijf tinten groen  https://www.motivaction.nl/downloads/Whitepaper_Vijf_tinten_groen_-_Motivaction_International_2013.pdf over kennis, houding en gedrag rond duurzaamheid. De acht persoonlijkheidstypen uit het oorspronkelijke mentalitymodel van motivaction zijn daarin opgegaan in vijf tinten groen: de plichtsgetrouwen (traditionele burgerij, 13% van de NL'ers in 2013 dalend naar 7% in 2025), de structuurzoekers (moderne burgerij en gemaksgeorienteerden, stabiel op 32%), de verantwoordelijken (nieuwe conservatieven, kosmopolieten en post-materialisten, van 30% naar 28%), de statusbewusten (opwaarts mobielen van 15% naar 19%) en de ontplooiers (postmoderne hedonisten van 10% naar 15%). Om een lang verhaal kort te maken het aantal NL'ders dat makkelijk tot milieubewust gedrag is te bewegen (plichtsgetrouwen en verantwoordelijken) neemt af. Alleen door de communicatieboodschap te richten op wat rolmodelgenerende bekende Nederlanders duurzaam doen, op wat vrienden duurzaam doen én door duurzaam gedrag laagdrempelig te maken zijn structuurszoekers, respectievelijk statusbewusten en ontplooiers  tot duurzaamgedrag aan te zetten. Wat lastig is dat de professionele milieubewuste medemens vooral postmaterialistische verantwoordelijken zijn die de waardentaal van de in het bedrijfslevenwerkende statusbewusten die als change agent zouden kunnen fungeren, niet verstaan (...en spreken). Maar met een beetje geluk zijn die laatsten weer wel voldoende vertegenwoordigd in de transitieteams van het Rijksbrede programma Circualire Economie. Juist de plek om dit niet meer zo heel early signaal van motivaction te benutten en dan met name in het transitieteam consumptiegoederen en in de interventie gedrag. Zie ook eerdere blog http://kisenmeer.blogspot.nl/2017/05/kennis-cork-ii-de-consument-in-de.html over toekomstbeelden zonder realistisch beeld van de conument(entypen).