Kennis: SKIA sessie Gedrag - Ik blijf in mijn default hangen!

In mijn opening van de SKIA sessie Gedrag voor de betrokken kennisinstituten heb ik weer de bekentenis gedaan dat ik zelf ook regelmatig gedrag vertoon. Een oude grap maar ik kon hem niet nalaten. Ook gedrag denk ik dan maar. Voor de rest was het natuurlijk wel een serieus samenzijn. Het is altijd even een uitdaging om in de creativiteitsdodende vergaderkamertjes aan de Oranjebuitensingel wat levendigheid te doen ontstaan, maar dat ging al snel heel prima in dit gezelschap. Het doel van de sessie was tweeledig: (1) het oppoetsen en herformuleren van de Kennisvragen uit de huidige SKIA; (2) het formuleren van nieuwe kennisvragen. De inzet daarbij was ook in beeld te brengen welke deelantwoorden we eigenlijk al kennen, en natuurlijk of een vraag uiteindelijk als need to know of nice to know kan worden beschouwd. Odette gaat nog een prachtig verslag maken, maar alvast wat highlights vanuit mijn eigen observaties: (1) op veel vragen hebben we best al deelantwoorden, maar de effecten van gedragsinterventies zijn sterk situationeel bepaald; blauwdrukken bestaan niet en voorspelbaarheid blijft lastig. En ook als we succesvol zijn met een gedragsinterventies begrijpen we niet altijd het mechanisme ; (2) de hoofdvraag over hoe we beleidsinzichten gebruiken tbv het welslagen van IenM beleid blijft - zij het in licht bijgestelde vorm- prima overeind; (3) ook een paar inspirerende nieuwe vragen rond bijv. de zelfsturende auto, het benutten van monitoringsresultaten om, als ware het een feedback loop, gedrag te beïnvloeden, en sociale media als nudgingsmedium. Een niet nader te noemen, maar hele sympathieke PBL collega analyseerde ook zijn eigen gedrag toen hij in zijn streven naar contrast en leesbaarheid een andere kleur pen wilde, terwijl hij veel makkelijker een andere kleur post-it kon pakken: "Ik blijf in mijn default-gedrag hangen", zei hij. Altijd fijn zo met vakbroeders en zusters onderelkaar! 

Strategie: Nieuwe OR presenteert speerpunten

Van de week naar de OR lunch geweest waarbij we met de nieuwe OR van het kerndepartement van IenM in gesprek konden gaan over hun speerpunten. Hoewel het best lastig is om collega's te motiveren naar zo iets toe te komen waren er toch iets van 30 collega's present. In een marktplaatsopstelling konden de IenM'ers met hun OR-collega's in gesprek over de speerpunten: (1) één kerndepartement: eenheid en verscheidenheid voor en door medewerkers (uitdaging: positieve standaardisatie zonder uitgerolde blauwdrukken); (2) veilige cultuur en heldere organisatieontwikkeling (uitdaging: collega's in beweging krijgen zonder ze weg te pesten); (3) managers áls medewerkers en managers voor medewerkers ( uitdaging: Hoe kan je er als OR zijn voor de drukst bezette middenmanagers) en tenslotte (4) Rijnstraat 8: voorbereiden op een nieuwe omgeving (uitdaging: Hoe behouden we identiteit en een thuisgevoel?) O ja en er waren ook nog twee bonusposters; eentje over de communicatie en één voor hartekreten. Ik vond dat ze het prima geregeld hadden de OR-collega's en ook dat werken met ( en communiceren vanuit) speerpunten lijkt me een beregoed idee. De poster hartekreten bevatte aan het eind van de sessie de meest creatieve bijdragen. Wat dacht je van 'archiefmedewerkers terug' of mijn persoonlijke favoriet met extra punten voor interdepartementale collegialiteit .....'als laatste naar de Rijnstraat verhuizen opdat de kinderziekten dan al door anderen zijn ervaren en opgelost'. 

Kennis: Themamiddag Australië bij Netherlands Water Partnership

Van de week al een middagje voorpret beleefd voor mijn aanstaande vertrek naar Australie. In het kantoor van NWP helemaal aan het begin van de Bezuidenhoutseweg had ik een sessie met oa de kersverse Australische ambassadeur in NL, de Partners in Business actief in Queensland, andere bedrijven, BUZA, mijn collega Rolf Karst van het consulaat in Sydney en - ook heel grappig - een student Hydrologie die zich zelf had uitgenodigd. Vooral met deze laatste gaat het natuurlijk helemaal goed komen. Het was heel interessant om te horen van de Australische plannen om het tropische Noorden van Australie te gaan ontwikkelen. Geen rare gedachte als je bedenkt dat het hier gaat om 40% van het Australisch grondgebied waar nog geen 5% van de mensen woont, en waar ook nog eens bijna alle Australische regen valt. En ook niet onbelangrijk.....dicht bij de Aziatische markt die in de toekomst een hoop extra voedsel nodig heeft. Veel kansen dus, ook voor NL bedrijven in agri, water en logistiek. Ook veel uitdagingen by the way....je moet het water op het goede moment of de juiste plaats krijgen liefst zonder verzilting, tropisch dus veel ongedierte die je gewassen lekker vinden, grote afstanden en weinig infra die niet helpen om je producten vers te houden en last but not least ecologische risico's voor grote stukken nog ongerepte natuur. In het white paper dat de Australische overheid heeft laten maken is daar ook zeker oog voor. Al met al een complexe materie, dus het was een groot geluk dat er een enorme wereldkaart hing waarop de ambassadeur het één en ander aan kon wijzen. 

Kennis: EGEA studentencongres "Public transport in my hometown sucks"

Vandaag een bereleuke middag mee gemaakt in Someren een soort van in de buurt van Eindhoven. daar hadden zich ruim 200 studenten uit heel Europa inclusief Oekraïne en Rusland verzameld voor een week lang congressen over duurzame mobiliteit. Het was mijn taak om een lagerhuisdebat in drie rondes te begeleiden met als één van de sprekende opponenten Pieter Wouters (DGMI). Het kostte mij ongeveer nul moeite om de hele zaal aan het joelen (yeah, yeah) en boe'en te krijgen. Een ik mag wel zeggen héééél enthousiast publiek. Prachtig om te zien hoe geanimeerd de studenten zich in het debat mengen. Vooral als ze voorbeelden uit hun eigen land noemden merkte je de toegevoegde waarde van zo'n internationaal congres. De kwalificatie uit de titel kwam van een studente uit Polen die dit met wat meer toelichting over Kielze zei. Pieter deed het geweldig en won op punten met zijn stelling Governmental policy can bring about a big change in sustainable mobiliteit patterns and behaviour  (tegenstelling was  die van Robbert van Dijk (Prov Utrecht) die aangaf dat het vooral autonome trends zijn die het verschil maken). Ook een mooi optreden van Jan Anne Annema (TU Delft) die met wijdse kanselgebaren een totale wipe out scoorde met zijn stelling: In 20 years Europeam cities will be designed in such a way that cycling and walking will be the most important modes of transport (tegenstelling was In 10 years all car transport should be electric). Mooi! Met Pieter en met later deze week Arjen Kapteijn hebben we zo mooi een stukje IenM recruitement gedaan en na gedane arbeid gingen ze ook nog verse stroopwafels voor mij staan bakken, me een fles wijn geven en me op tijd op de trein zetten. Ik zeg:  "Helemaal niets mis mee, met die jeugd van tegenwoordig".

Kennis: Wat wordt de verschijningsvorm van de nieuwe SKIA?

Zoals jullie misschien al weten zijn we bij KIS ontzettend bezig met de update van Strategsiche Kennis-en Innovatieagenda van IenM. Dat gaat in deze fase vooral over inde inhoud en dan met name om de vraag voor welke K&I-thema's we gaan en voor welke vragen die daar onder hangen. Echter het is ook niet verkeerd om nu alvast wat over de verschijningsvorm na te denken. De vorm beïnvloedt namelijk ook de inhoud en de hoeveelheid inhoud. In een creatieve sessies hebben we met KISsers, IenM gasten en wild guests van buiten nagedacht over drie varianten: (1) de golden oldie: een papieren boekje met daarnaast een pdf; (2) modern talking: een interactief doorklikbare digitale variant; (3) wild card: zeg maar alle andere al dan niet vergezochte opties als filmpjes, tentoonstelling, posters, app enz. Ik begrijp dit leest als een enorme anticlimax maar na afloop van de creatieve sessie bleek de winnende vorm de zogenoemde 'én, én'- variant te zijn. Én misschien is dat ook wel de enige juiste als je recht doet aan de One size fits none- filosofie. De één leest graag van papier, de ander klinkt liever op een scherm en de derde scanned een poster bij het koffie-apparaat. 

Innovatie: Meedenken over de Stadsbeek voor Enschede

Vanuit de KIS leergang Innovatie voor beleid zijn we van de week met een klein clubje collegiaal gaan meedenken over het wel en wee van de aan te leggen Stadsbeek in Enschede. Het zit zo: toen de textielindustrie in Enschede nog floreerde werd heel veel grondwater opgepompt. Daardoor had ondanks de liggen op de helling van een stuwwal Enschede zelf in de wat lager gelegen woonwijken nauwelijks last van wateroverlast. Nu zoveel jaren later is de textielindustrie verdwenen en de klimaatverandering verschenen. De lager gelegen woonwijken hebben nu wél flink te kampen met wateroverlast in de vorm van volgelopen kelders en rottende vloeren. De gemeente Enschede heeft gekozen voor het aanleggen van een Stadsbeek om het water af te voeren richting het Twentekanaal. Een mooi maar ook dure oplossing. Het is dan ook zaak om zoeveel mogelijk expliciet bij te dragen aan het vervullen van wensen van andere lokale, regionale, nationale en internationale belangen. Het idee van het collegiaal meedenken was het bedenken van specificaties van de Stadsbeek die maken dat zoveel mogelijk doelen en belangen gediend worden, én om mee te denken over financiele strategieën om realisatie te bevorderen. Het was een mooi samenzijn, inclusief diner met watergraaf en wethouder, dat  uitmuntend georganiseerd was door Tom Voskamp en collega's. Goed het is natuurlijk een misvatting om te denken dat de mensen uit Den Haag veel nieuws te melden hebben, maar het er samen over hebben helpt al enorm. En als je een groep vrijpostige Hagenezen uitnodigt gaan ze altijd aan je uitgangspunten rammelen. Eentje daarvan is het idee overtollig grondwater als kans te benutten. Ga met de KvK en Netherlands Foreign Investment Agency opzoek naar nieuwe bedrijven in de voedsel- en levensmiddelen industrie die maar wat graag het overtollige grondwater willen gebruiken. We hebben daarnaast ook wild nagedacht over welke nevendoelen, welke storyljne, welke stakeholders je kunt bedienen met de Stadsbeek (Vestigingsklimaat, viswater, stadsstrand, kano, mini waterkrachtcentrale (40 meter verval) Natuurvriendelijke oevers, horeca, mkb,  badeendenracebaan enz enz.).  Voor het aansluiten op nationale en Europese financieringsstromen dachten we aan NKWK, Agenda stad, SURF, twinning en JPI climate services. Dan gaat het vooral om onderzoeksgelden en niet om de grote aanlegsubsidies, echter deze kunnen vast en zeker helpen met agenderen. Hoe dan ook een prachtig samenzijn. 

Kennis: Workshop Financieringsmodellen

Donderdag in een race tegen de klok uit Enschede terug naar Den Haag gegaan om de workshop over Financieringsmodellen (SKIA thema B) voor te zitten. Dat leverde een goed gevulde zaal en -voor mij- een hoop nieuwe gezichten op. Vooral dankzij Hans Jeekel en Bart Veuger was er ook een flinke delegatie van RWS. Bart gaf een mooie introductie op de uitkomsten van zijn Interviewronde, en twee pitches brachten ons vervolgens op inspirerende wijze weer terug bij de praktijk cases. Na drie parallelle sessies over belemmering, succesfactoren en resterende kennsivragen afgetopt met een levendige forumdiscussie, hadden we een flinke opbrengst te pakken. Zo blijkt er veel behoefte aan kennis delen op basis van casussen, is er de oproep om eerst een reële ambitie te hebben en pas dan over financiering na te denken. Waarbij dan weer wel in ogenschouw moet worden genomen dat je misschien geen ambities moet formuleren als je geen middelen hebt. Ook is er de oproep te beseffen dat er al meer mogelijk is met MIRT, infrafonds en Deltfonds dan vaak gedacht wordt. Zoek de ruimte in de spelregels op is dan ook het devies. Een mooi actueel voorbeeld is dat er nu echt werk gemaakt wordt van duurzaamheid in de Service Level Agreements met RWS. De meest genoemde kennisvraag is: " Welke Financieringsmodellen passen bij welke NSOB rollen van de overheid?". De oproep daarbij is, is vooral ook te leren van wat er al is. Ten slotte is het idee vooral van elkaar te keren als IenM'ers, daarnaast van deskunidgen, met partners uit het veld, en van Financiën waar het de nationale spelregels betreft. O ja helemaal tenslotte.....praat alleen over modellen om info en inzicht over te dragen en niet om ze als keurslijf op te leggen. Om met de woorden van René Vrugt te spreken: "Het enige model waar je voor moet gaan is het Barbapapa-model".

Strategie: wie de luier past trekke hem aan

Van de week werd ik door collega Marc Pruijn van Van Afval naar Grondstof gevraagd om eens mee te denken over de procesvoering van de ketenaanpak voor verschillende types afval; te beginnen met de luier. Ja, ja, de luier. In gemeenten die al een heleboel doen aan scheiding van huishoudelijk afval en op deze manier de afvalload terug brengen naar zo'n 50 kilo per persoon per jaar, vormen al dan niet goed gevulde luiers 1/3 van het resterende afval. Kortom wéér een reden waarom ik als kinderloze zonder scrupules onderbeperkt mag blijven vliegen :-). Het idee van de ketenaanpak is om in workshopvorm met alle betrokken stakeholders een wensbeeld voor de toekomst te schetsen dat dan weer als basis kan dienen voor het opstellen van een roadmap op weg naar dit wensbeeld. Stakeholders committeren zich dan aan het uitvoeren van acties op die roadmap. De meedenkvraag richt zich met name op het workshopontwerp voor wensbeeld / roadmap. Nog best lastig omdat het best een flinke opgave lijkt te zijn de diverse stakeholders op één lijn te krijgen. Bij het werken aan de plasticketen bijvoorbeeld, is dit ook geen sinecure. Zelfs in de coalitie van goedbedoelenden wordt het betere soms de vijand van het goede. Bij plastic zit hem dat er bijvoorbeeld in dat de mensen van de bioplastics vinden dat recycle'aars en opruimers van chemoplastics het paard achter de wagen spannen, omdat de bioplasticsmensen lijken te vinden dat we nú en niet overmorgen over moeten stappen op bioplastics. Zoiets zou zomaar ook maar kunnen gebeuren in de wereld van de luier waarin de katoenenluieradepten (3 keer woordwaarde) het opnemen tegen de goedbedoelende recycle'aars van wegwerpluiers (2 keer woordwaarde). Net als bij onze eigenste ambitieuze doelen zit je daarnaast ook nog met de vraag of je blauw operationeel moet plannen hoe het doel of wensbeeld te bereiken, of het blauw blauw moet  laten en een ambitieus doel gewoon als wenkend perspectief moet zien waar alle betrokkenen min of meer hun pijlen op richten. Mmmmmm nog best lastig. 

Kennis: de waarde van valorisatie

Omdat ik toch bij NWO was dacht ik: "Kom, ik ga vandaag eens voor een redundante activiteit en ga naar de sessie bij Rathenau over het meten van valorisatie". Het afscheid van Maarten Hajer dat tegelijkertijd plaatsvond was namelijk drie keer overboekt en bovendien had ik Maarten persoonlijk gedag gezegd toen ik hem van de week interviewde over kennisbeleid. Zo gezegd zo gedaan. De sessie vond plaats ter gelegenheid van de verdediging van het proefschrift van Stefan de Jong eerder op de dag. Stefan was zelf begrijpelijkerwijs afwezig om zijn feestje te vieren, maar uit de  context maakte ik op dat de hoofdgast Jordi Molas Gallard van CSIC die ochtend opponent was geweest. Zonder enige hulp van audio-visuele middelen wist deze meneer uit Valencia mét accent, maar ook met mooie formuleringen zijn punten te maken over het meetbaar maken van valorisatie. Ondertussen had ik mooi de gelegenheid de samenvatting van het proefschrift van Stefan te lezen. Het interview was een machtig wapen gebleken voor zijn onderzoek en al interviewend was hij tot het inzicht gekomen dat wetenschappers vaak wel van valorisatie gehoord hebben maar eigenlijk niet zo goed weten wat beleidsmakers dan van hun willen. Vaak denken ze dat het alleen maar over 'geld verdienen met onderzoek' gaat en bijvoorbeeld niet over het maatschappelijk toepasbaar maken van bevindingen. Niet zo gek want ik denk bij het woord valideren ook aan geld. In het wiki-woordenboek gaat het over hernieuwde vaststelling van de waarde van een schuldvordering, naar boven bijstellen van prijs om de productie weer lonend te maken of als het over kennis gaat het proces dat kennis omzet of her-/opwaardeert door het toepasbaar te maken in commercieel haalbare producten, processen of diensten. Stefan roept beleidsmakers op gewoon nog eens uit te keggen wat zij onder valorisatie verstaan en vooral geen nieuwe term te bedenken. Intermediaire organsiaties als NWO krijgen de opdracht beloningsmechanismenvoor valorisatie te bedenken opdat wetenschappers uit meer dan publiceren prestige kunnen genereren. Investeren in valorisatie moet voor onderzoekers ook goed zijn voor hun wetenschappelijke carrière. Heb aan de andere aanwezigen nog eens uitgelegd dat het er bij ons bij IenM bij valorisatie vooral gaat om wetenschappers die met beleidsmakers in gesprek willen gaan over hoe hun nieuwe inzichten te benutten in beleidsvorming. Kwantitatieve monitoringsmethiden om geldelijk gewin of maatschappelijke nut te meten zijn meer iets voor EZ respectievelijk OCW. Nuttig zijn ze wel wat mij betreft. 

Innovatie: Weer zo'n mooie dag tijdens de leergang Innovatie

Woensdag is sowieso al een hele mooie dag voor een fijn stukje reflectie, maar als je dan ook nog net op woensdag een dag van de KIS-leergang Innovatie hebt, nou dan zit het wel snor. We waren te gast in het oude kantoor van ILT aan de nieuwe Uitleg, hetgeen nu het nieuwe Hoofdkantoor van de Nationale Politie is. Ochtendspreker naast onze hoofddocent Jeff Gaspersz was Hans Schönfeld van de Nationale Politie zelf. Hij doceerde snel, boeiend en misselijkmakend ( prezi on steroids :-) over zijn boek dat gaat over het bouwen van een innovatief ecosysteem. Heel inspirerend en samen met het boek van Jeff Gaspersz over innovatieklimaat biedt dit een min of meer complete set bouwstenen om ook binnen IenM intenser aan een goed innovatieklimaat te gaan werken. Ik was vooral onder de indruk van dat ze bij de politie twee keer per jaar een trendsessie doen naar technologische ontwikkeling ( ism Singularity University) en sociale ontwikkeling ( ism SCP). Ze brengen kansen en bedreigingen in beeld, bedenken hoe ze kansen moeten oogsten en de bedreigingen moeten tackelen en met wie. De overkoepelende vraag daarbij is of de politie robuust en flexibel genoeg is om met exponentiële ontwikkelingen om te gaan. Goed de vraag stellen is hem beantwoorden, maar dat zal voor bijna iedere organisatie gelden, toch? Wat Martijn Aslander, de spreker van de middag betreft is het voor de overheid te weinig en te laat. Maar.......we konden ons troosten met de gedachte van de spreker dat dat ook helemaal niet erg is. De steroids hoefde niet opgeborgen te worden en het kostte dan ook geen enkele moeite om naar deze man te luisteren. In ieder geval goed om nog eens naar zijn ideeen te kijken op lifehacking.nl of in zijn gratis te downloaden boek Easycratie. Wat ik in ieder geval direct meenaarhuisneem is het idee om goede ideeen vooral niet altijd op papier te zetten. dat is vragen om stroperigheid en vertragende meningen. Ook geen tip om in de wind te slaan.....concentreer je op de mensen die wel willen. Mensen die  snel van begrip zijn, lef hebben en lief zijn. Mooie gedachten!

Kennis: KNMI weet de goede mensen naar Publieksbijeenkomst te krijgen!

Vrijdag was dan de langverwachte Publieksbijeenkomst KNMI die in het teken stond van de Nationale wetenschapsagenda. KNMI had met het organiserend congresbureau een puik programma in elkaar gedraaid. Met daarin oa Helga van Leur en  Alexander Rinnooy Kan aan (of rond). de De Wetenschap Draait Door Tafel, acteurs, kinderklas en een mooi verhaal over seismologie inclusief versneld (of was het nou vertraagd) afgespeeld geluid van meteoriet in de dampkring. Ondanks deze mooi omlijsting - niet in de laatste plaats door de uitstekend voorzittende voorzitter :-) - was het hart van de bijeenkomst toch wel het gesprek tussen publiek en wetenschap. In twee rondes werd aan 12 verschillende thematafels eerst in gesprek gegaan over welke vragen de wetenschappers van KNMI (en haar vele aanwezige partners, complimenten!) wel min of meer al dachten te kunnen beantwoorden. Daarna ging het meer om het verder toelichten en aanscherpen van op de Nationale Wetenschapsagenda-site ingediende kennisvragen. Doordat het event plaats vond in een megatent die het grootste deel van de tijd door striemende regen werd gegeseld, moesten mensen meer dan een beetje knus tegen elkaar aankruipen om elkaar te kunnen verstaan. En ook dat verbindt! Mijn zorg vooraf was dat er een overdosis geïnstitutionaliseerde 'nep'burgers op de bijeenkomst af zou komen. Dat bleek in de praktijk echt heel erg mee te vallen. Toen ik kort van te voren de deelnemerslijst bestudeerde was ik al optimistisch, maar dat werd in de tent alleen maar bevestigd. Er liep een breed spectrum aan gepensioneerde weeramateurs, wetenschapsliefhebbers, dag-je-uit echtparen, en omwonenden rond. Één mevrouw zal voor altijd in de wetenschap blijven geloven toen ik warempel net haar vraag - met naam en toenaam- op het podium aan panellid David de Jager can Ecofys stelde.